COVID-19 Pandemisi Sürecinde Duyulan Korku ve Kaygının Beslenme Alışkanlıkları Üzerine Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 3, 313 - 329, 06.11.2025

Şule Ayhan , Neşe Kaya

https://doi.org/10.35232/estudamhsd.1728032

Öz

Bu çalışmada COVID-19 pandemisi sırasında COVID-19 korku ve kaygısının beslenme alışkanlıkları üzerine etkilerinin değerlendirmesi amaçlanmıştır. Bu kesitsel çalışmada, demografik özellikleri, beslenme alışkanlıklarını ve korku ve kaygı düzeylerini değerlendirmek için COVID-19 Korku Ölçeği (COVID-19 KÖ), Koronavirüs Anksiyete Ölçeği (KAÖ) ve Yaygın Anksiyete Bozukluğu-7 (YAB-7) Testinden oluşan çevrimiçi bir anket kullanılmıştır. Pandemi sonrasında öğün atlama pandemi öncesine göre azalırken ara öğün tüketimi artmıştır (p<0,001). COVID-19 KÖ puanları süt ürünleri, et, yumurta, baklagiller, sebzeler, meyveler ve evde hazırlanan yemekler gibi besleyici besinlerin daha fazla tüketilmesi ve fast food ve şeker ya da tatlandırıcı içeren içecekler gibi sağlıksız seçeneklerin daha az tüketilmesi ile ilişkilendirilmiştir (p<0,05). KAÖ puanları süt ürünleri, yumurta, sebze, meyve ve ev yemekleri gibi sağlıklı besinlerin daha fazla tüketilmesi ve abur cubur, işlenmiş et ve fast food gibi sağlıksız besinlerin daha az tüketilmesi ile ilişkilendirilmiştir (p<0,05). YAB-7 puanları kek, kurabiye, tatlı, fast food, tuzlu atıştırmalıklar ve şeker ya da tatlandırıcı içeren içecekler gibi sağlıksız besinlerin daha fazla tüketilmesi ve ev dışında daha sık yemek yenmesi ile ilişkiliyken; yumurta, taze meyve ve su alımının azalması ile ilişkilendirilmiştir(p<0,05). Sonuç olarak pandemi süreci beslenme alışkanlıkları ve besin seçimleri üzerinde değişikliğe sebep olmuştur. Bu süreçte duyulan korku ve kaygı bu değişimde etkili olmuştur. COVID-19 ve daha sonrasında yaşanabilecek pandemilerde bireylerin sağlıklı beslenme alışkanlıklarını sürdürebilmek için bu süreçte yaşanan psikolojik faktörlerin beslenme üzerine etkilerinin değerlendirilmesi önemlidir.

Anahtar Kelimeler

COVID-19 kaygısı , COVID-19 korkusu , beslenme

Etik Beyan

Proje etik açıdan uygun bulunmuştur.

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum bulunmamaktadır.

Proje Numarası

179

Investigation of the Effect of Fear and Anxiety During the COVID-19 Pandemic on Eating Habits

Öz

This study aimed to evaluate the effects of COVID-19 fear and anxiety on dietary habits during the COVID-19 pandemic. This cross-sectional study employed an online questionnaire comprising the COVID-19 Fear Scale (FCV-19S), Coronavirus Anxiety Scale (CAS), and Generalized Anxiety Disorder-7 (GAD-7) Test to assess demographic characteristics, eating habits, and levels of fear and anxiety. While meal skipping decreased after the pandemic compared to before the pandemic, snack consumption increased (p<0.001). FCV-19S scores were linked to a greater intake of nutritious foods, including dairy, meat, eggs, legumes, vegetables, fruits, and home-prepared meals, along with a reduced intake of unhealthy options like fast food and sugar- or sweetener-containing beverages (p<0.05). The CAS scores were correlated with higher consumption of healthy foods, including dairy products, eggs, vegetables, fruits, and home-cooked meals, and lower consumption of unhealthy items, such as junk food, processed meats, and fast food (p<0.05). GAD-7 scores were linked to higher consumption of unhealthy foods, including cakes, cookies, desserts, fast food, salty snacks, and beverages containing sugar or sweeteners, as well as more frequent eating outside the home and conversely, they were associated with reduced intake of eggs, fresh fruits, and water (p<0.05). As a result, the pandemic has caused changes in dietary habits and food choices. Fear and anxiety in this process have been effective in this change. It is important to evaluate the effects of psychological factors experienced in this process on nutrition in order to maintain healthy eating habits of individuals in COVID-19 and future pandemics.

Anahtar Kelimeler

Anxiety of COVID-19 , fear of COVID-19 , nutrition

Proje Numarası

179

Kaynakça

• T.C. Sağlık Bakanlığı. COVID-19 (SARS-CoV-2 Enfeksiyonu) Genel Bilgi, Epidemiyoloji ve Tanı. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı; 2020.
• Dikmen AU, Kına M, Özkan S, İlhan MN. COVID-19 epidemiyolojisi: Pandemiden neler öğrendik. J Biotechnol Strateg Health Res. 2020;4:29–36. DOI:10.34084/bshr.715153.
• Doğan MM, Düzel B. COVID-19’a özgü korku-anksiyete düzeyleri. Turkish Stud. 2020;15(4):739–52. DOI:10.7827/TurkishStudies.44678.
• Qiu J, Shen B, Zhao M, Wang Z, Xie B, Xu Y. COVID-19 epidemisi sırasında Çin halkında psikolojik sıkıntının ulusal çapta araştırılması: Çıkarımlar ve politika önerileri. Gen Psychiatr. 2020;33(2):e100213. DOI:10.1136/gpsych-2020-100213.
• Torres SJ, Nowson CA. Stres, yeme davranışı ve obezite arasındaki ilişki. Nutrition. 2007;23(11-12):887–94. DOI:10.1016/j.nut.2007.08.008.
• Macht M. Öfke, korku, üzüntü ve neşe sırasında yeme davranışının özellikleri. Appetite. 1999;33(1):129– 39. DOI:10.1006/appe.1999.0236.
• Mikolajczyk RT, El Ansari W, Maxwell AE. Üç Avrupa ülkesindeki öğrencilerde yiyecek tüketim sıklığı ile algılanan stres ve depresif belirtiler arasındaki ilişki. Nutrition J. 2009;8(1):1–8. DOI:10.1186/1475-2891-8-31.
• Mestre ZL, Melhorn SJ, Askren MK, Tyagi V, Gatenby JC, Young LL, et al. Kadın ve erkeklerde anksiyetenin kalori alımı ve toklukla ilgili beyin aktivasyonu üzerindeki etkileri. Psychosom Med. 2016;78(4):454. DOI:10.1097/PSY.0000000000000299.
• Kaya N, Çapar AG, Başmısırlı E, Durmuş H, Aykut M, İnanç N. Yeni epidemiler kapıda: COVID-19’dan beslenme üzerine beklenmedik dersleri değerlendirmek. Gümüşhane Univ Sağlık Bilim Derg. 2024;13(3):1009–20. DOI:10.37989/gumussagbil.1459128.
• Başmısırlı E, Çapar AG, Kaya N, Durmuş H, Aykut M, İnanç N. COVID-19 pandemi döneminde beslenme alışkanlıklarındaki değişimler korkunun bir göstergesi olabilir mi? Nutr Food Sci. 2024;54(7):1176–89. DOI:10.1108/NFS-12-2023-0305.
• Negrão LD, Natacci LC, Alfino MCZ, Marchiori VF, Oliveti DH, Carioca AAF, et al. NuMoOS–COVID-19 Beslenme ve Ruh Hali Çevrimiçi Anketi: Sosyal izolasyon sırasında diyet, stres, anksiyete ve depresyon algısı. Clin Nutr ESPEN. 2022;50:101–10. DOI:10.1016/j.clnesp.2022.06.017.
• Landaeta-Díaz L, González-Medina G, Agüero SD. Şili’de COVID-19 karantinası sırasında anksiyete, anhedoni ve yiyecek tüketimi. Appetite. 2021;164:105259. DOI:10.1016/j. appet.2021.105259.
• Kaya S, Uzdil Z, Cakiroğlu FP. Türkiye’de COVID-19 pandemisi sırasında korku ve anksiyetenin beslenme üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi. Public Health Nutr. 2021;24(2):282–9. DOI:10.1017/S1368980020003845.
• Li Z, Zhao A, Li J, Ke Y, Huo S, Ma Y. COVID-19 pandemisi sonrası karantina dönemi yiyecek ve beslenme ile ilgili kaygılar ve bunların diyet davranışları ile ilişkisi. Foods. 2021;10(11):2858. DOI:10.3390/foods10112858.
• Ahorsu DK, Lin CY, Imani V, Saffari M, Griffiths MD, Pakpour AH. COVID-19 korku ölçeği: geliştirilmesi ve ilk geçerlilik çalışması. Int J Ment Health Addict. 2022;20(3):1537–45. DOI:10.1007/s11469-020-00270-8.
• Satici B, Gocet-Tekin E, Deniz M, Satici SA. COVID-19 Korku Ölçeği’nin uyarlanması: Türkiye’de psikolojik sıkıntı ve yaşam doyumu ile ilişkisi. Int J Ment Health Addict. 2021;19(6):1980–8. DOI:10.1007/s11469-020-00294-0.
• Lee SA. Coronavirus anxiety scale: COVID-19 ile ilişkili anksiyeteyi ölçen kısa ruh sağlığı tarama aracı. Death Stud. 2020;44(7):1–9. DOI:10.1080/07 481187.2020.1748481.
• Biçer İ, Çakmak C, Demir H, Kurt ME. Coronavirus Anxiety Scale kısa formu: Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anatolian Clinic J Med Sci. 2020;25(Special Issue on COVID-19):216–25. DOI:10.21673/anadoluklin.731092.
• Spitzer RL, Kroenke K, Williams JB, Löwe B. Yaygın anksiyete bozukluğunu değerlendirmek için kısa bir ölçek: GAD-7. Arch Intern Med. 2006;166:1092–97. DOI:10.1001/archinte.166.10.1092.
• Konkan R. Genel Anksiyete Bozukluğu-7 (GAD-7) testinin Türkçe uyarlaması, geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Arch Neuropsychiatry. 2013;50:53–8.
• Alpar R. Spor, sağlık ve eğitim bilimlerinden örneklerle uygulamalı istatistik ve geçerlik-güvenirlik. Ankara: Detay Yayıncılık; 2022. 7. baskı. s. 444
• Hur S. Doğal bağışıklıkta çift zincirli RNA sensörleri ve modülatörleri. Annu Rev Immunol. 2019;37:349–75. DOI:10.1146/annurev-immunol-042718-041356.
• Garcia-Larsen V, Potts JF, Omenaas E, Heinrich J, Svanes C, Garcia-Aymerich J, et al. Diyetsel antioksidanlar ve ECRHS anketine katılan yetişkinlerde 10 yıllık akciğer fonksiyonu düşüşü. Eur Respir J. 2017;50(6):1602286. DOI:10.1183/13993003.02286-2016.
• Park HS, Kim SR, Lee YC. Oksidatif stresin akciğer hastalıkları üzerindeki etkisi. Respirology. 2009;14(1):27–38. DOI:10.1111/j.1440-1843.2008.01447.x.
• Macit MS. Yetişkin bireylerin COVID-19 pandemisi sonrası beslenme alışkanlıklarındaki değişimlerin değerlendirilmesi. Mersin Univ J Health Sci. 2020;13(3):277–88. DOI:10.26559/mersinsbd.769698.
• Quiles JL, Rivas-García L, Varela-López A, Llopis J, Battino M, Sánchez-González C. Besinlerden alınan besin öğeleri ve diğer biyoaktif moleküller COVID-19 tedavisinde bir rol oynar mı?Environ Res. 2020;191:110053. DOI:10.1016/j. envres.2020.110053.
• Gökırmaklı Ç, Guzel Seydim ZB, Budak HN. Sirkenin sağlık üzerindeki etkileri. Food. 2019;44(6):1042–58. DOI:10.15237/gida.GD19079.
• Magzoub M. Zencefilin (Zingiber officinale) koronavirüs (SARS-CoV-2) enfeksiyonu (COVID-19) için profilaksi ve tedavi olarak yaşam tarzı rehberi. Saudi J Biomed Res. 2020;5(6):125–7. DOI:10.36348/sjbr.2020.v05i06.006.
• Charron CS, Dawson HD, Albaugh GP, Solverson PM, Vinyard BT, Solano-Aguilar GI, et al. İnsanlarda tek bir öğün halinde çiğ, ezilmiş sarımsak tüketimi, tam kanda bağışıklık ve kanserle ilgili genlerin ekspresyonunu etkiler. J Nutr. 2015;145(11):2448–2455. DOI:10.3945/jn.115.215392.
• Garipoğlu G, Bozar N. COVID-19 pandemisi sırasında sosyal izolasyondaki bireylerin beslenme alışkanlıklarındaki değişimler. Pearson J Soc Sci & Humanities. 2020;6(6):100–13. DOI:10.46872/pj.62.
• Ismail LC, Osaili TM, Mohamad MN, Al Marzouqi A, Jarrar AH, Zampelas A, et al. Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinde COVID-19 pandemisi sırasında beslenme alışkanlıkları ve yaşam tarzının değerlendirilmesi: kesitsel bir çalışma. Br J Nutr. 2021;126(5):757–66. DOI:10.1017/S0007114520004547.
• Mascherini G, Catelan D, Pellegrini-Giampietro DE, Petri C, Scaletti C, Gulisano M. İtalyan COVID-19 pandemi karantinası sırasında fiziksel aktivite düzeyleri, beslenme alışkanlıkları ve psikolojik iyi oluşta değişimler: Floransa akademik popülasyonu üzerinde sosyodemografik faktörlerin etkisi. PLoS One. 2021;16(5):e0252395. DOI:10.1371/journal. pone.0252395.
• Pendergast FJ, Livingstone KM, Worsley A, McNaughton SA. Genç yetişkinlerde öğün atlamanın ilişkili faktörleri: sistematik bir derleme. Int J Behav Nutr Phys Act. 2016;13(1):1–15. DOI:10.1186/s12966-016-0451-1.
• Kowalczuk I, Gębski J. COVID-19’a yakalanma korkusu ve izolasyon kurallarına uyumun Polonyalı yetişkinlerin beslenme davranışlarına etkisi. Int J Environ Res Public Health. 2021;18(4):1631. DOI:10.3390/ijerph18041631.
• Haddad C, Zakhour M, Haddad R, Al Hachach M, Sacre H, Salameh P. COVID-19 salgını sırasında beslenme davranışı ile karantina/izolasyon stresörleri arasındaki ilişki. J Eat Disord. 2020;8(1):1–12. DOI:10.1186/s40337-020-00317-0.
• Chenarides L, Grebitus C, Lusk JL, Printezis I. COVID-19 pandemisi sırasında yiyecek tüketim davranışı. Agribusiness. 2021;37(1):44–81. DOI:10.1002/agr.21679.
• Rosenstock IM. Sağlık inancı modelinin tarihsel kökenleri. Health Educ Monogr. 1974;2(4):328–35.
• Alhusseini N, Alqahtani A. COVID-19 pandemisinin Suudi Arabistan’daki beslenme alışkanlıklarına etkisi. J Public Health Res. 2020;9(3):12–8. DOI:10.4081/jphr.2020.1868.
• Tolun BG, Bulut N. COVID-19 pandemisi sürecinde tüketicilerin gıda ürünü satın alma davranışı üzerine bir araştırma. Pamukkale Univ J Inst Soc Sci. 2021;(45):15–31. DOI:10.30794/pausbed.799595.
• Coulthard H, Sharps M, Cunliffe L, van den Tol A. COVID-19 pandemisi sırasında karantina sürecinde beslenme; kendi bildirilen yeme davranışı değişiklikleri ve BKİ, yeme tarzı, başa çıkma ve sağlık kaygısı ile ilişkiler. Appetite. 2021;1(161):105082. DOI:10.1016/j.appet.2020.105082.
• Hill D, Conner M, Clancy F, Moss R, Wilding S, Bristow M, et al. Sağlıklı yetişkinlerde stres ve yeme davranışları: sistematik derleme ve meta-analiz. Health Psychol Rev. 2021;16(2):280–304. DOI:10. 1080/17437199.2021.1923406.
• Zellner DA, Loaiza S, Gonzalez Z, Pita J, Morales J, Pecora D, et al. Stres altında yiyecek seçimi değişiklikleri. Physiol Behav. 2006;87(4):789–93. DOI:10.1016/j.physbeh.2006.01.014.
• Shimpo M, Akamatsu R, Kojima Y, Yokoyama T, Okuhara T, Chiba T. Japonya’da COVID-19 salgını sonrası beslenme alışkanlıklarındaki değişimle ilişkili faktörler. Nutrients. 2021;13(6):2039.
• Chopra S, Ranjan P, Malhotra A, Sahu A, Dwivedi SN, Baitha U, et al. COVID-19’un yaşam tarzı ile ilişkili davranışlar üzerindeki etkisini değerlendirmek için anket geliştirme ve doğrulama: beslenme alışkanlıkları, aktivite ve uyku davranışı. Public Health Nutr. 2021;24(6):1275–90. DOI:10.1017/S1368980020004656.
• Alenko A, Agenagnew L, Beressa G, Tesfaye Y, Woldesenbet YM, Girma S. COVID-19 ile ilişkili anksiyete ve Etiyopya’daki sağlık çalışanlarının beslenme çeşitliliği puanı ile ilişkisi: çevrimiçi bir anket çalışması. J Multidiscip Healthc. 2021;14:987. DOI:10.2147/JMDH.S305164.
• Matsungo TM, Chopera P. COVID-19 kaynaklı karantinanın Zimbabve’de yetişkinlerde beslenme, sağlık ve yaşam tarzı düzenleri üzerindeki etkisi. BMJ Nutr Prev Health. 2020;3(2):205–9. DOI:10.1136/bmjnph-2020-000124.