Çalışanların Nepotizm Algısı ile Örgütsel Sinizm Arasındaki İlişkide Psikolojik Sözleşme İhlalinin Aracı Rolü

Yıl 2024, Sayı: 19, 25 - 41, 31.05.2024

Murat Baş , Sinan Tarsuslu

https://doi.org/10.29157/etusbed.1441674

Öz

Bu araştırma, belediye çalışanlarının nepotizm algılarının örgütsel sinizm üzerindeki etkisinde psikolojik sözleşme ihlalinin aracılık rolünü incelemektedir. Bu amaçla araştırmada nepotizm algısı (bağımsız değişken), örgütsel sinizm (bağımlı değişken) ve psikolojik sözleşme ihlali (aracı değişken) ölçekleri kullanılmıştır. Araştırma tanımlayıcı-ilişki arayıcı türde ve kesitsel olarak tasarlanmıştır. Araştırma Erzincan Belediyesine bağlı şirketlerde çalışan 782 şirket çalışanından 357 kişiye ulaşılarak gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aşamasına geçilmeden önce Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi İnsan Araştırmaları Etik Kurulu'ndan gerekli etik onay alındı. Araştırmada ulaşılabilirlik, zaman ve maliyet faktörleri göz önünde bulundurularak tesadüfi olmayan örnekleme yöntemlerinden biri olan kolayda örnekleme yöntemi tercih edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre nepotizm algısı ile örgütsel sinizm arasında, nepotizm algısı ile psikolojik sözleşme ihlali arasında ve psikolojik sözleşme ihlali ile örgütsel sinizm arasında anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Ayrıca araştırmanın temel amacı olan nepotizm algısı ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkide psikolojik sözleşme ihlalinin aracılık rolü olduğu bulgulanmıştır. Elde edilen araştırma sonuçlarına göre nepotizm, tüm işyerleri için ciddi bir sorundur. Bu bulgular, örgütlerin bu sorunu ele almak ve olumsuz sonuçlarını önlemek için önemli adımlar atılması gerektiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Nepotizm, Örgütsel Sinizm, Psikolojik Sözleşme İhlali, Belediye

Etik Beyan

E-88012460-050.01.02-185678

The Mediating Role of Psychological Contract Violation in The Relationship Between Employees' Perception of Nepotism and Organizational Cynicism

Öz

This research examines the mediating role of psychological contract violation in the effect of nepotism perceptions of municipal employees on organizational cynicism. For this purpose, perception of nepotism (independent variable), organizational cynicism (dependent variable) and psychological contract violation (mediating variable) scales were used in the research. The study was designed as descriptive-correlational and cross-sectional. The research was conducted by reaching 357 people out of 782 employees working in companies affiliated to Erzincan Municipality. Before the data collection phase, the necessary ethical approval was obtained from Erzincan Binali Yıldırım University Human Research Ethics Committee. Considering the factors of accessibility, time and cost, convenience sampling method, which is one of the non-random sampling methods, was preferred. According to the results of the research, significant relationships were determined between the perception of nepotism and organizational cynicism, between the perception of nepotism and psychological contract violation, and between psychological contract violation and organizational cynicism. In addition, it was determined that psychological contract violation has a mediating role in the relationship between the perception of nepotism and organizational cynicism, which is the main purpose of the research. According to the research results, nepotism is a serious problem for all workplaces. These findings suggest that organizations should take important steps to address this problem and prevent its negative consequences.

Anahtar Kelimeler

Nepotism, Organizational Cynicism, Psychological Contract Violation, Municipality

Etik Beyan

E-88012460-050.01.02-185678

Kaynakça

• Abdalla, H. F., Maghrabi, A. S., & Raggad, B. G. (1998). Assessing the perceptions of human resource managers toward nepotism: A cross‐cultural study. International Journal of Manpower. http://dx.doi.org/10.1108/01437729810242235
• Akkoyun, B., & Ayça, B. (2022). Nepotizm ve Bilgi Paylaşımının Çalışanların Meslek Aşkına Etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(3), 2614-2634. https://doi.org/10.20491/isarder.2022.1523
• Andersson, L. M., & Bateman, T. S. (1997). Cynicism in the workplace: Some causes and effects. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 18(5), 449-469.
• Apaydın, M. (2016). Sosyal değişim, psikolojik sözleşme ihlali, örgütsel sinizm ve işten ayrılma niyeti: Bodrum örneği (Master’s thesis, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Arici, H., Arasli, H., & Arici, N. (2020). The effect of nepotism on tolerance to workplace incivility: mediating role of psychological contract violation and moderating role of authentic leadership. Leadership & Organization Development Journal, 41, 597-613. https://doi.org/10.1108/lodj-06-2019-0250.
• Araslı, H., Bavik, A. & Ekiz, E. H. (2006). The Effects of Nepotism on Human Resource Management. International Journal of Sociology and Social Policy, 26(7/8), 295-308. DOI 10.1108/01443330610680399
• Arıcı, HE, Araslı, H., & Çakmakoğlu Arıcı, N. (2020). Nepotizmin işyeri nezaketsizliğine tolerans üzerindeki etkisi: Psikolojik sözleşme ihlalinin aracı rolü ve otantik liderliğin düzenleyici rolü. Liderlik ve Organizasyon Geliştirme Dergisi , 41 (4), 597-613.
• Arslaner, E., Günay, E., & Boylu, Y. (2014). Konaklama İşletmelerinde Nepotizm ve Örgütsel Adalet Algisi Üzerine Bir Araştirma. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32), 62-77.
• Aslan, F. K., & Boylu, Y. (2014). Örgütsel Sinizm ve Psikolojik Sözleşme İhlali Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Journal of Recreation and Tourism Research, 1(2), 33-45.
• Afshan, G., Serrano-Archimi, C., & Lacroux, A. (2021). Raising voice: Effect of psychological contract breach on employee voice through organizational cynicism. Human systems management, 1-13. https://doi.org/10.3233/HSM-201108.
• Asunakutlu, T. & Avci, U. (2010), Aile İşletmelerinde Nepotizm Algısı ve İş Tatmini İlişkisi Üzerine Bir'in Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt.15, No.2, ss . 93-109.
• Aydogan, I. (2009). Favoritism in the Turkish Educational System: Nepotism, Cronyism and Patronage. Online Submission, 4(1).
• Bari, M., , Q., Abrar, M., & Meng, F. (2020). Employees’ responses to psychological contract breach: The mediating role of organizational cynicism. Economic and Industrial Democracy, 43, 810 - 829. https://doi.org/10.1177/0143831X20958478.
• Brandes, P.M (1997), Organizational Cynicism: Its Nature, Antecedents, and Consequences. Unpublished Doctora Dissertation.The University of Cincinnati.
• Biswas, S. (2016). Behavioral and attitudinal outcomes of psychological contract violation. Journal of Management Development, 35, 261-279. https://doi.org/10.1108/JMD-05-2015-0082.
• Büte, M. (2011), Kayırmacılığın çalışanlar üzerine etkileri ile insan kaynakları uygulamaları ilişkisi: Türk kamu bankalarına yönelik bir araştırma, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:15, Sayı:1, s.383-404.
• Büte, M. (2011). Nepotizm ve iş tatmini ilişkisinde iş stresinin aracı rolü var mıdır? Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (29), 175-184.
• Büte, M. & Tekarslan, E. (2010). Nepotizmin Çalışanlar Üzerine Etkileri: Aile İşletmelerine Yönelik Bir Saha Araştırması. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 1-21.
• Cartwright,S. & Holmes,N.(2006). The meaning of work: The challenge of regaining employee engagement and reducing cynicism. Human Resource Management Review, 16, 199–208.
• Cassar, V. (2001). Violating psychological contract terms amongst Maltese public service employees: occurrence and relationships. Journal of Managerial Psychology, 16(3), 194-208
• Gencer Ç., G. (2020). Kayırmacılığın Örgütsel Sinizme Etkisi: İstanbul’daki Eğitim Kurumlarında Bir İnceleme, Journal Of Social, Humanities and Administrative Sciences, 6(25): 470-483. http://dx.doi.org/10.31589/JOSHAS.298
• Çetinkaya, F. F., & Özkara, B. (2014). Hizmet İşletmelerinde Psikolojik Sözleşme İhlalleri ve Örgütsel Sinizm İlişkisi: Kapadokya Bölgesi 4 ve 5 Yildizli Otel İşletmelerinde Bir Araştirma. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 72-91.
• Chrobot‐Mason, D. L. (2003). Keeping the promise: Psychological contract violations for minority employees. Journal of Managerial Psychology.
• Cook, K. S., Cheshire, C., Rice, E. R., & Nakagawa, S. (2013). Social exchange theory. Handbook of social psychology, 61-88.
• Dean Jr, J. W., Brandes, P., & Dharwadkar, R. (1998). Organizational cynicism. Academy of Management review, 23(2), 341-352.
• Demirel, Y., & Savaş, Y. (2017). Nepotizmin yenilik ve yetenek yönetimi üzerine etkisi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 129-142.
• Demirkasimoğlu, N. (2012). Kamu ve Özel İlköğretim Okulu Sınıf Öğretmenlerinin Psikolojik Sözleşme Algıları ve İş Çevresine Uyum Düzeyleri ile İlişkisi, Yayınlanmış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Finelli, G. M. (2011). From the Dinner Table to the Boardroom: The Effects of Nepotısm on Famıly Busınesses, Doctoral dissertation, Faculty of the College of Arts and Sciences of American University, USA.
• Ford, R. & Mclaughin, F. (1985). “Nepotism”, Personnel Journal(pre-1986), September, 64, ss.57-61.
• Hançerlioğlu, O. (1993), Dünya İnançları Sözlüğü, Remzi Kitapevi, İstanbul.
• Hançerlioğlu, O. (2000), Felsefe Ansiklopedisi Kavramlar ve Akımlar, Cilt 3 (İ-K), Remzi Kitapevi, İstanbul.
• Hayes, A. F. (2018). Introduction to Mediation, Moderation, and Conditional Process Analysis Second Edition: A Regression-Based Approach. The Guilford Press, New York.
• Hırlak, B., (2018). Örgütsel Vatandaşlık. In Örgütsel Davranış Odaklı Yönetsel Yaklaşımlar. Gazi Kitabevi.
• Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural equation modeling: a multidisciplinary journal, 6(1), 1-55.
• Ichniowski, T. (1988). The new nepotism: why dynasties are making a comeback, Business Week, Vol:31, ss.106-109.
• Johnson, J.L. & O’leary-Kelly, A.M. (2003). The effects of psychological contract breach and organizational cynicism: Not all social exchange violations are created equal. Journal of Organizational Behavior, 24, 627-647. DOI: 10.1002/job.207
• Karacaoğlu, K. (2012). Çalışanların nepotizm ve örgütsel adalet algılamaları: Orta Anadolu Bölgesinde bir aile işletmesi uygulaması. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 14(3), 43-64. DOI: 10.4026/1303-2860.2012.0205.x
• Karademir, M. (2016). Ortaokul öğretmenlerinin okul yönetiminde kayırmacılık algıları ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkinin incelenmesi: İstanbul ili Pendik ilçesi örneği (Master's thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Karakaş, M. & Çak, M. (2007). Yolsuzlukla Mücadelede Uluslararası Kuruluşların Rolü, Maliye Dergisi, Sayı: 153, Temmuz-Aralık 2007.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (Vol. 5, p. 359). Ankara, Turkey: Asil Yayın Dağıtım.
• Kotter, J. (1973), The Psychological Contract: Managing the Joining-up Process, California Management Review, Vol. 15, No. 9, 91-99.
• Li, S., & Chen, Y. (2018). The Relationship Between Psychological Contract Breach and Employees’ Counterproductive Work Behaviors: The Mediating Effect of Organizational Cynicism and Work Alienation. Frontiers in Psychology, 9. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.01273.
• Lim, W. M., Srivastava, S., Jain, A. K., Malik, N., & Gupta, S. (2023). When employees feel betrayed: The mediating role of psychological contract violation on nepotism and workplace commitment in the hotel industry. International Journal of Hospitality Management, 108, 103381.
• Lunenburg, F. C. (2011). Expectancy Theory of Motivation: Motivating by Altering Expectations. International Journal of Management, Business And Administration. 15. 1, 1- 6.
• Mallinckrodt, B., Abraham, W. T., Wei, M., & Russell, D. W. (2006). Advances in testing the statistical significance of mediation effects. Journal of counseling psychology, 53(3), 372.
• Memduhoğlu, H. B., & Yılmaz, K. (2017). Yönetimde yeni yaklaşımlar. Pegem Atıf İndeksi, 1-556.
• Morrison, E. W. & Robinson, S. L. (1997). When employees feel betrayed: A model of how psychological contract violation develops. Academy of Management Review, 22(1), 226-256.
• Mishra P. & Datta, B. (2011). Perpetual asset management of customer-based brand equity-the PAM evaluator. Current Research Journal of Social Science, 3(1), 34-43.
• Nye, C. D., & Drasgow, F. (2011). Assessing goodness of fit: Simple rules of thumb simply do not work. Organizational Research Methods, 14(3), 548-570.
• Pelit, E., Kılıç, İ., & Istanbullu Dinçer, F. (2015). The effect of nepotism on organizational silence, alienation and commitment: A study on hotel employees in turkey.
• Özdaşlı, K. & Çelikkol, Ö. (2012). Psikolojik Sözleşme: Kavramsal Çerçeve ve Bir İçerik Analizi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(7), 141-154.
• Özkoç, A. G., Kendir, H., Arslan, E., & Özgün, N. (2019). İşgörenlerin nepotizm ve sinizm algıları arasındaki ilişki: Nevşehir’deki otel işletmelerinde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(4), 2960-2971.
• Özkoç, A. G., Kendir, H., Arslan, E., & Özgün, N. (2019). İşgörenlerin nepotizm ve sinizm algıları arasındaki ilişki: Nevşehir’deki otel işletmelerinde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(4), 2960-2971.
• Özler, H., & Gümüştekin, G. E. (2007). Aile işletmelerinde nepotizmin gelişim evreleri ve kurumsallaşma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17), 437-450.
• Özüren, Ü. (2017). Tekstil işletmelerinde nepotizm uygulamalarına bağlı olarak üretkenlik karşıtı davranışlar ve sonuçları (Doctoral dissertation, İstanbul Kültür Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü/İşletme Anabilim Dalı/İşletme Bilim Dalı).
• Polat, M. (2019). Nepotizm ve psikolojik sözleşme ihlallerinin üretkenlik karşıtı iş davranışlarına etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kahramanmaraş. france-macron-public-life-bill-politics-fraud-nepotism. Erişim Tarihi, 1(02), 2023.
• Pugh, S. D., Skarlicki, D. P., & Passell, B. S. (2003). After the fall: Layoff victims' trust and cynicism in re‐employment. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 76(2), 201-212.
• Robinson, S. L., & Morrisson, E. W. (2000). The development of psychological contract breach and violation: A longitudinal study. Journal of Organizational Behavior, 21, 525–546.
• Rogers W., Stainton (2003), Social Psychology: Experimental and Critical Approaches, Philadelphia: Open University Press
• Rousseau, D. M. (1989). Psychological and implied contracts in organizations. Employee responsibilities and rights journal, 2, 121-139.
• Rousseau, D. M. (2004). Psychological contracts in the workplace: Understanding the ties that motivate. Academy of Management Perspectives, 18(1), 120-127.
• Rousseau, D.M. (1995). Psychological Contracts in Organizations: Understanding Written and Unwritten Agreements, London: Sage Publications.
• Sarıkaya, M., & Kök, S. (2017). The Relationship Between Psychological Contract Breach and Organizational Cynicism. European Scientific Journal, ESJ, 13. https://doi.org/10.19044/esj.2017.v13n10p%p.
• Sunman, G. (2017). Nepotizm ve psikolojik sözleşme ihlalinin örgütsel sinizme etkisi: Aksaray OSB'de bir uygulama (Master's thesis, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Tarakci, H., & Akin, A. (2017). Psikolojik Sözleşme İhlali ve Örgütsel Sinizm: Çorum İli Örneği. Journal of International Social Research, 10(52).
• Sims, R. (1994). Human resource management's role in clarifying the new psychological contract. Human Resource Management, 33, 373-382. https://doi.org/10.1002/HRM.3930330306.
• Tokgöz Nuray & Yılmaz Hakan. Örgütsel Sinisizm: Eskişehir ve Alanya’daki Otel İşletmelerinde Bir Uygulama, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8:2, 2008, 283–305.
• Üçok, D. I. (2012). Sinik tutum ve psikolojik sözleşme ihlali algısının tükenmişlik üzerindeki etkisi (Doctoral dissertation, Marmara Universitesi (Turkey)).
• Torun, A. & Üçok, D. (2014). Tükenmişliği Etkileyen Olumsuz Tutum ve Beklentiler: Sinik Tutum ve Psikolojik Sözleşme İhlali Algısı Üzerine Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28 (1), 231-250.
• Uygur, A. & Çağatay, A. (2015). Nepotism in Impact Employee Performance Evaluation Form with Family Business. International Journal of Management Sciences, 5(2), 136-146.
• Vinton, K.L. (1998). Nepotism: An Interdisciplinary Model. Family Business Review, 11(4), 297-303.
• Walker, A. & Hutton, D. M. (2006), The Application of the Psychological Contract to Workplace Safety, Journal of Safety Research, 37(5), 433-441. Doi:10.1016/j.jsr.2006.06.001
• Yavuz, H., & Güçer, E. (2021). Nepotizm-Örgütsel Adalet Algısı İlişkisinde Rekreatif Aktivite Tercihlerinin Rolü. Journal of Recreation and Tourism Research, 8(3), 355-372. DOI: https://doi.org/ 10.31771/jrtr.2021.106
• Zhiming, Z. (2008). Organizational Political Perceptions and Employee' Cynicism:Mediated Role in Psychological Contract Violation. Chinese Journal of Management.