Hücre Bölünmeleri Konusunda Öğrencilerin Kavramsal Anlamalarını Belirlemeye Yönelik İki Aşamalı Test Geliştirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 99 - 121, 30.06.2024

Elif Küçükkeskin Didem Kılıç

https://doi.org/10.56423/fbod.1380581

Öz

Fen bilimleri dersinde hücre bölünmeleri konusu soyut kavramlar içerdiğinden zor anlaşılan ve kavram yanılgılarına sık rastlanan bir konudur. Bununla beraber hücre bölünmeleri konusunun iyi anlaşılmaması ilerleyen eğitim basamaklarında öğrencilerin çeşitli konuları anlamada zorlanmalarına neden olmaktadır. Bu çalışmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin hücre bölünmeleri konusunda kavramsal anlamalarının belirlenmesi için iki aşamalı test geliştirilmesidir. Araştırmada test geliştirme sürecinde üç farklı uygulama yapılmış ve toplam 233 öğrenci ile çalışılmıştır. Test geliştirme sürecinin başlangıcında 17 madde olarak hazırlanan iki aşamalı hücre bölünmeleri testi, madde ve test analizleri sonucunda 10 madde olarak düzenlenmiştir. Testin ortalama güçlüğü 0,41 olarak belirlenmiştir ve testin güvenirliği KR-20 formülü ile hesaplanarak 0,74 bulunmuştur. Kapsam geçerliği için uzman görüşleri alınmış ayrıca belirtke tablosu ile kontrolü sağlanmıştır. Faktör analizi sonucunda iki boyutlu bir yapıda olduğu belirlenen iki aşamalı test ile ortaokul öğrencilerinin hücre bölünmeleri konusundaki kavramsal anlamalarının ve yanılgılarının geçerli ve güvenilir olarak belirlenmesi mümkün olabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Hücre bölünmeleri, Kavramsal anlama, Kavram yanılgıları, İki aşamalı test

Kaynakça

• Akyürek, E., & Afacan, Ö. (2013). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin “hücre bölünmesi ve kalıtım” ünitesindeki kavram yanılgılarının tespiti ve anoloji ile kavramsal değişim metinleri kullanılarak giderilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(1), 175-193.
• Alkan, İ., Akkaya, G., & Köksal, M. S. (2016). Fen bilgisi öğretmen adaylarının mitoz ve mayoz bölünmeye ilişkin kavram yanılgılarının model oluşturma yaklaşımıyla belirlenmesi. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 35(2), 121-135.
• Aydın, G. (2011). Öğrencilerin "hücre bölünmesi ve kalıtım" konularındaki kavram yanılgılarının giderilmesinde ve zihinsel modeller üzerinde yapılandırmacı yaklaşımın etkisi (Tez No. 286527) [Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Aydın, G., & Balım, A. G. (2013). Öğrencilerin “hücre bölünmesi ve kalıtım” konularına ilişkin kavram yanılgıları. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 338-348.
• Başarır Uğur, A. R. (2018). Fen bilgisi ve sınıf öğretmeni adaylarının maddenin halleri ve ısı sıcaklık konularındaki kavram yanılgılarının incelenmesi [Yüksel lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Baykul, Y. (2000). Eğitim ve psikolojide ölçme: Klasik test teorisi ve uygulaması (5. baskı). Pegem Akademi. Bedir, G. (2007). Yeni ilköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programının öğrencilerin kavramsal anlamaları üzerine etkisi: Hücre bölünmesi ve kalıtım ünitesi örneği [Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Bozdağ, H. C., & Ok, G. (2018). Dört aşamalı kavramsal ölçme aracı ile sekizinci sınıf öğrencilerinin hücre bölünmeleri konusundaki bilgi farkındalıkları ile kavram yanılgılarının belirlenmesi. Sakarya University Journal of Education, 8(2), 202-223.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı (24. baskı). Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö., & Köklü, N. (2015). Sosyal Bilimler İçin İstatistik (15. Baskı). Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2021). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (30. Baskı). Pegem Akademi.
• Chattopadhyay, A. (2012). Understanding of mitosis and meiosis in higher secondary students of Northeast India and the implications for genetics education. Education, 2(3), 41-47.
• Chen, C. C., Lin, H. S., & Lin, M. L. (2002). Developing a two-tier diagnostic instrument to assess high school students understanding the formation of images by a plane mirror. Proceedings of National Science Council ROC(D), 12(3), 106-121.
• Crocker, L., & Algina, J. (1986). Introduction to classical and modern test theory Harcourt. New York.
• Çetinkaya, M., & Taş, E. (2016). “Vücudumuzda sistemler” ünitesine yönelik üç aşamalı kavram tanı testi geliştirilmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6(15) , 317-330 .
• Dikmenli, M. (2010). Biyoloji öğretmen adaylarının hücre bölünmesine ilişkin yanılgıları: Bir çizim analizi. Bilimsel Araştırma ve Deneme, 5(2), 235-247.
• Emre, M. (2022). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çözeltiler konusundaki kavram yanılgılarının iki aşamalı test ile belirlenmesi [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Eyidoğan, F., & Güneysu, S. (2002, 16-18 Eylül). İlköğretim 8. sınıf fen bilgisi kitaplarındaki kavram yanılgılarının incelenmesi [Konferans bildiri özeti]. V. Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Ankara, Türkiye.
• Fenditasari, K., & Istiyono, E. (2020). Identification of misconceptions on heat and temperature among physics education students using four-tier diagnostic test. Journal of Physics: Conference Series, 1470(1), p. 012055.
• Gurel, D. K., Eryılmaz, A., & Mcdermott, L. C. (2015). A review and comparison of diagnostic instruments to identify students’ misconceptions in science. Eurasia Journal of Mathematics Science and Technology Education, 11(5), 989–1008.
• Gülen, S. (2019). Comparison of knowledge levels of meiosis and mitosis divisions of seventh graders with mixed methods. European Journal of Education Studies, 5(10), 208-219.
• Haslam, F., & Treagust, D. F. (1987). Diagnosing secondary students’ misconceptions about photosynthesis and respiration in plants using a two-tier multiple-choice instrument. Journal of Biological Education, 21(3), 203-211.
• Karataş Ö. F., Köse S. & Coştu B. (2003). Öğrenci yanılgılarını ve anlama düzeylerini belirlemede kullanilan iki aşamali testler. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 54-69.
• Karataş Kartal, F., & Saylar, Ö. (2022). Ortaokul 6., 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin kalıtım konusundaki kavram yanılgılarının belirlenmesi. Journal of Individual Differences in Education, 4(1), 37-52. https://doi.org/10.47156/jide.1120311
• Kılıç, D. (2009). Öğrencilerin genetik kavramları anlama düzeyleri ile mantıksal düşünme yetenekleri ve öğrenme yaklaşımları arasındaki ilişki [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Kılıç, D., & Sağlam, N. (2009). Development of a two-tier diagnostic test to determine students’ understanding of concepts in genetics. Eğitim Arastirmalari-Eurasian Journal of Educational Research, 36, 227-244.
• Kılıç, D., & Sağlam, N. (2014). Students’ understanding of genetics concepts: The effect of reasoning ability and learning approaches. Journal of Biological Education, 48(2), 63-70. https://doi.org/10.1080/00219266.2013.837402
• Kılıç, D., Taber, K. S., & Winterbottom, M. (2016). A cross-national study of students’ understanding of genetics concepts: Implications from similarities and differences in England and Turkey. Education Research International, 2016, Article ID 6539626, 14 pages. https://doi.org/10.1155/2016/6539626
• Kılıç Mocan, D. (2021). What do students really understand? Secondary education students’ conceptions of genetics. Science Insights Education Frontiers, 10(2), 1405-1422. https://doi.org/10.15354/sief.21.or061
• Kurt, E. (2020). Fen bilgisi öğretmen adaylarının hücre bölünmesi ve kalıtım konusundaki kavram yanılgılarının belirlenmesi [Yüksel lisans tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Küçükaydın, M. A. (2020). Fen eğitiminde kavram öğretimi konulu araştırmaların sistematik derleme yöntemiyle incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 21(2), 36-56.
• Laçin Şimşek, C. (2022). Fen öğretiminde kavram yanılgılarının tespiti ve giderilmesi (2. Baskı). Pegem Akademi.
• Lin, S. W. (2004). Development and application of a two-tier diagnostic test for high school students’ understanding of flowering plant growth and development. International Journal of Science and Mathematics Education, 2, 175-199. https://doi.org/10.1007/s10763-004-6484-y
• Lukša, Ţ., Radanovıš, I., Garašıš, D., ve Perıš, M. S. (2016). Misconceptions of primary and high school students related to the biological concept of human reproduction, cell life cycle and molecular basis of heredity. Journal of Turkish Science Education, 13(3), 143-160.
• Luwoye, A., Bello, G., & Adeoye, G. A. (2021). Influence of the demo kit on remediating senior school students' misconceptions in mitosis and meiosis in Ilorin, Nigeria. Journal of Learning for Development, 8(3), 557-567.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara.
• Mersin, N. (2018). İki aşamalı teşhis testine göre ortaokul 5, 6 ve 7. sınıf öğrencilerinin orantısal akıl yürütmelerinin değerlendirilmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 7(4), 319-348. https://doi.org/10.30703/cije.426627
• Murtonen, M., Nokkala, C., & Södervik, I. (2020). Challenges in understanding meiosis: fostering metaconceptual awareness among university biology students. Journal of Biological Education, 54(1), 3-16.
• Odom, A. L., & Barrow, L. H. (1995). Development and application of a two-tier diagnostic test measuring college biology students’ understanding of diffusion and osmosis after a course of instruction. Journal of Research in Science Teaching, 32(1), 45-61. https://doi.org/10.1002/tea.3660320106
• Ozcan, T., Yildirim, O., & Ozgur, S. (2012). Determining of the university freshmen students' misconceptions and alternative conceptions about mitosis and meiosis. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 46, 3677-3680.
• Oztas, H., & Oztas, F. (2016). A formal reasoning ability and misconceptions concerning genetic in middle school students. Journal of Education and Practice, 7(30), 128-130.
• Özbayrak, Ö., & Kartal, M. (2012). Ortaöğretim 9. sınıf kimya dersi “bileşikler” ünitesi ile ilgili kavram yanılgılarının iki aşamalı kavramsal anlama testi ile tayini. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 144-156.
• Özdemir, A. (2008). Üniversite öğrencilerinin hücre bölünmeleri ile ilgili kavram yanılgılarının iki aşamalı çoktan seçmeli bir test ile belirlenmesi [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Özkan, F. (2017). 7. sınıf sindirim sistemi konusunda iki aşamalı test geliştirilerek kavram yanılgılarının tespit edilmesi [Yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Peterson, R. F., Treagust, D. F., & Garnett, P. J. (1989). Development and application of a diagnostic instrument to evaluate grade-11 and -12 students’ concepts of covalent bonding and structure following a course of instruction. Journal of Research in Science Teaching, 26(4), 301-314. https://doi.org/10.1002/tea.3660260404
• Sesli, E., & Kara, Y. (2012). Development and application of a two-tier multiple choice diagnostic test for high school students’ understanding of cell division and reproduction. Journal of Biological Education, 46(4), 214-225. https://doi.org/10.1080/00219266.2012.688849
• Suprapto, N. (2020). Do we experience misconceptions?: An ontological review of misconceptions in science. Studies in Philosophy of Science and Education, 1(2), 50-55. https://doi.org/10.46627/sipose.v1i2.24
• Suwono, H., Prasetyo, T. I., Lestari, U., Lukiati, B., Fachrunnisa, R., Kusairi, S., ... ve Atho’Illah, M. F. (2021). Cell biology diagnostic test (CBD-Test) portrays pre-service teacher misconceptions about biology cell. Journal of Biological Education, 55(1), 82-105.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2001). Using Multivariate Statistics (4th Edition). Allyn and Bacon, Boston. Tan, K. C. D., Goh, N. K., Chia, S. L., & Treagust, D. F. (2002). Development and application of a two-tier multiple choice diagnostic instrument to assess high school students’ understanding of inorganic chemistry qualitative analysis. Journal of Research in Science Teaching, 39(4), 283-301. https://doi.org/10.1002/tea.10023
• Tekkaya, C., Çapa, Y., & Yılmaz, Ö., (2000). Biyoloji öğretmen adaylarının genel biyoloji konularındaki kavram yanılgıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 140 – 147.
• Temelli, A. (2006). Lise öğrencilerinin genetikle ilgili konulardaki kavram yanılgılarının saptanması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(1), 73-82.
• Treagust, D. F. (1988). Development and use of diagnostic tests to evaluate students’ misconceptions in science. International Journal of Science Education, 10(2), 159-169. https://doi.org/10.1080/0950069880100204
• Treagust, D. F. (2006). Diagnostic assessment in science as a means to improving teaching, learning and retention. UniServe Science – Symposium Proceedings: Assessment in science teaching and learning, Uniserve Science, Sydney, Australia, p. 1-9.
• Tsui, C. Y., & Treagust, D. (2010). Evaluating secondary students’ scientific reasoning in genetics using a two‐tier diagnostic instrument. International Journal of Science Education, 32(8), 1073-1098. https://doi.org/10.1080/09500690902951429
• Turan, M., & Koç, I. (2018). Sekizinci sınıf öğrencilerinin genetik kavramlarına ilişkin kavramsal anlamaları ve kavram yanılgıları. Başkent University Journal of Education, 5(2), 107-121.
• Ünlü, A. (2015). İlköğretim öğrencilerinde kalıtımla ilgili kavram yanılgıları [Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Varoğlu, L., Yılmaz, A., & Şen, Ş. (2020). Kimyada kavram çiftlerine ilişkin iki-aşamalı kavram tanı testinin geliştirilmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 14(1), 316-347. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.655801
• Wang, J. R. (2004). Development and validation of a two-tier instrument to examine understanding of internal transport in plants and the human circulatory system. International Journal of Science and Mathematics Education, 2, 131-157. https://doi.org/10.1007/s10763-004-9323-2
• Williams, M., DeBarger, A. H., Montgomery, B. L., Zhou, X., & Tate, E. (2012). Exploring middle school students' conceptions of the relationship between genetic inheritance and cell division. Science Education, 96(1), 78–103. https://doi.org/10.1002/sce.20465
• Yağbasan, R., & Gülçiçek, A. G. Ç. (2003). Fen öğretiminde kavram yanilgilarinin karakteristiklerinin tanimlanmasi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(13), 102-120.
• Yanarateş, E. (2022). Fen bilimleri eğitiminde karşılaşılan kavram yanılgılarına ilişkin lisansüstü tezlerin tematik içerik analizi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(Özel Sayı), 182-213. https://doi.org/10.33711/yyuefd.1068095
• Yıldırım, N., Tepe, M., Kuş, S., & Biberoğlu, B. (2015). Kimyasal denge konusundaki kavram yanılgılarını belirlemeye yönelik kavram karikatürü destekli iki aşamalı test geliştirilmesi ve uygulanması. Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 534-547.