YAPISAL İŞLEVSELCİLİK AÇISINDAN FOLKLORDA DEĞİŞME VE İŞLEVSEL ZORUNLULUKLAR MODELİ

Yıl 2017, Cilt: 23 Sayı: 92, 13 - 28, 01.11.2017

Mehmet Ali Yolcu Mehmet Aça

Öz

Yapısal işlevselcilik, kökenleri bakımından Comte, Pareto, Durkheim, Spencer, Malinowski

ve Radcliffe-Brown gibi bilim insanlarının temsil ettiği pozitivist felsefe geleneğine

dayanır. Bu kuramsal yaklaşıma göre, toplumsal birlik, işbirliği, denge ve uyum, sistemin

tümü ile parçaları arasındaki işlevsel ilişkilerle şekillenir. Yapısal işlevselciliğin kültür ve

folklor araştırmalarındaki önemi, toplumsal bütüne nesnel bir projeksiyon tutmaya, yapıların

değişim ve dönüşümünü anlamaya, böylece toplumsal sistem içinde her bir alt birimin

işlevlerini tespit etmeye elverişli olmasından kaynaklanmaktadır. Yapısal işlevselciliğin

önemli ismi Parsons’ın sosyolojik çözümleme yöntemine göre her aksiyon sisteminin dört

adet işlevsel zorunluluğu vardır. Sistemin kendisi ve alt bileşenleri bu işlevsel zorunlulukları

karşılamakla mükelleftir. Bu işlevsel zorunluluklar, uyarlanma (adaptasyon), hedefe ulaşma,

bütünleşme, koruma ve örüntü sürdürmedir. Bu zorunluluklardan birinde veya daha fazlasında

meydana gelen bir aksaklık, yapının değişimini tetikleyecektir. Bir başka ifadeyle, eğer

kurumlarda, yani sistemin alt parçalarında çeşitli nedenlerle işlevsellik azalmış veya yok

olmuşsa şu dört sonuçtan biri söz konusu olacaktır: 1. Yapıda tümel bir değişme. 2. Yapıda

tikel bir değişme. 3. Yapının yok olması. 4. Söz konusu yapının yerine bir başka yapının ikame

edilmesi. Bu formülasyon, makalemizin temel hipotezi olmakla birlikte aslında değişme

olgusunun yapısal işlevsel analizine yapmak istediğimiz katkının da bir yansımasıdır. Değişme

ve işlevsel zorunluluklar modeli arasındaki ilişki üzerine genelde ritüel temelli folklor

kadrolarından verdiğimiz örnekler, başka alanlardaki örneklerle zenginleştirilebilir

Anahtar Kelimeler

yapısal işlevselcilik, değişme

Kaynakça

• And, Metin. (2007). Ritüelden Drama: Kerbela, Muharrem, Taziye. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Antropova, Valentina Vasilyevna. (1964). “The Koryaks”, (Ed. M. G. Levin, L. P. Potapov).
• The Peoples of Siberia. (İng. Çev. Stephen P. Dunn, E. Dunn). Chicago: University of Chicago Press, s. 851-875.
• Divitçioğlu, Sencer. (1987). Kök Türkler: Kut, Küç ve Ülüg. İstanbul: Ada Yayınları.
• Durkheim Emile. (2004). Sosyolojik Yöntemin Kuralları. (Çev. Cenk Saraçoğlu). İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınlar.
• Durkheim Emile. (2005). Dini Hayatın İlkel Biçimleri. (Çev. Fuat Aydın). İstanbul: Ataç Yayınları.
• Erkilet, Alev. (2007). Toplumsal Yapı ve Değişme Kuramları. Ankara: Hece Yayınları.
• Haviland, A. William; Prins, E. L. Herald; Walrath, Dana; Mcbride, Bunny. (2008). Kültürel Antropoloji. (Çev. İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Kızılçelik, Sezgin (1994). Sosyoloji Teorileri 1. Konya: Yunus Emre Ltd. Şti.
• Kottak, C. Phillip. (2008). Antropoloji: İnsan Çeşitliliğine Bir Bakış. (Çev. Serpil N. Altuntek vd.). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Lévi-Strauss, Claude. (2012). Yapısal Antropoloji. (Çev. Adnan Kahiloğulları). Ankara: İmge Kitabevi.
• Malinowski, Bronislaw (1992). Bilimsel Bir Kültür Teorisi. (Çev. Saadet Özkal). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Marshall, Gordon. (2005). Sosyoloji Sözlüğü. (Çev. Osman Akınhay, Derya Kömürcü). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Mclennan, F. John. (1865). Primitive Marriage. Edinburgh: Adam and Charles Black. Morse, Chandler. (1961). “The Functional Imperatives”. The Social Theories of Talcott Parsons. (Ed. Max Black). New York: Prentice-Hall, p. 100-152.
• Özbudun, Sibel. (1997). Ayinden Törene: Siyasal İktidarın Kurulma ve Kurumsallaşma Sürecinde Törenlerin İşlevleri. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• Parsons, Talcott ve diğerleri. (1961). Theories of Society: Foundations of Modern Sociological Theory 1. New York: The Free Press of Glencoe, Inc.
• Parsons, Talcott. (1951). The Social System. London: Collier-Macmillan Ltd . Parsons, Talcott; Smelser, N. (1956). Economy and Society. London: Routledge and Kegan Paul. Radcliffe-Brown, Alfred R. (1922). The Andaman Islanders. Cambridge: University Press.
• Radcliffe-Brown, Alfred R. (1931). Social Organization of Australian Tribes. Melbourne: Mcmillan & Co Limited.
• Radcliffe-Brown, Alfred R. (1940). “On Social Structure”. The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, 70-1, 1-12.
• Radcliffe-Brown, Alfred R. (1951). “The Comparative Method in Social Anthropology”. The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, 81-1/2, 15- 22.
• Radcliffe-Brown, Alfred R. (1952). Structure and Function in Primitive Society. Illionis: The Free Press.
• Swingewood, Alan. (1998). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi. (Çev. Osman Akınhay). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Yolcu, M. Ali. (2016). “Diaspora Kimliği Üzerinde Folklorun İşlevleri: Eskişehir’de Yaşayan Kırım Tatarları Örneği”. Türk Dünyası Kültür Araştırmaları Dergisi, I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Araştırmaları Sempozyumu Özel Sayısı. Trabzon: Eser Ofset, s. 567-575.
• Ziya Gökalp. (2007). Kitaplar 1. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.