Edebiyat Öğretiminde Muhafazakâr Kanon

Yıl 2019, Cilt: 25 Sayı: 97, 95 - 132, 11.02.2019

Tuğba Çelik

https://doi.org/10.22559/folklor.846

Öz

Edebiyatta kanon, otoritelerin belirlediği ölçülerdeki yazar ve şairlerin bir arada
anılması ve onlara benzeme koşuluyla başkalarının da bu kümeye alınmasıyla oluşur. Edebiyat öğretiminde kanon, toplumun edebiyat algısının politik bir süzgeçten
geçerek oluşmasına yol açar. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de oluşturulan dil ve
edebiyat dersi öğretim programlarında en sık hangi yazar ve şairlere yer verildiğini
araştırmak; bu şair ve yazarlardan bir kanon oluşturulup oluşturulmadığını ortaya
koymaktır. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi
kullanılmıştır. Buna göre Cumhuriyet’ten sonra Türkiye’de hazırlanan toplam yedi
dil ve edebiyat dersi öğretim programı incelenmiştir. 1950 öncesindeki öğretim
programlarında yazar ve şair adı bulunmamaktadır. 1950 itibariyle dil ve edebiyat
dersi öğretim programlarında politik ve sanatsal bakımdan yenilikten değil gelenekten yana olan, muhafazakâr yazar ve şairlerin daha çok anıldığı bulgulanmıştır.
Çalışmanın sonunda Türkiye’deki dil ve edebiyat dersi öğretim programlarında adı
en sık geçen sanatçıların sırasıyla Yahya Kemal Beyatlı (20), Mehmet Akif Ersoy
(17) ve Necip Fazıl Kısakürek (16) Ahmet Hamdi Tanpınar (15), Ahmet Haşim
(15), Namık Kemal (13), Yunus Emre (11) ve Peyami Safa (10) olduğu görülmüş tür. Anılan yazar ve şairler sanatsal ya da politik duruş bakımından muhafazakâr
bir çizgidedirler ya da Cumhuriyet öncesi dönemine ait sanatçılardır.

Anahtar Kelimeler

kanon, muhafazakârlık, muhafazakâr kanon, dil ve edebiyat öğretimi

Kaynakça

• Akyüz, K. (1995). Modern Türk edebiyatının ana çizgileri. Ankara: İnkılap.
• Alptekin, T. (2015). Tanpınar’ın ölümü. İstanbul: Yapı Kredi.
• Anar, T. (2013). Türk edebiyatında edebiyat kanonu: Kanon, kanona girmek ve kanona müdahale, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi,1, 40-78.
• Baki, E. (2016). Ulusun inşası ve resmi edebiyat kanonu (2. Baskı). İstanbul: Libra.
• Banarlı, N. S. (1997). Resimli Türk edebiyatı tarihi II. İstanbul: Milli Eğitim.
• Beyatlı, Y. K. (2017). Edebiyata dair. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Bloom, H. (2014). Batı kanonu. (Ç. Pala Mull. Çev.) İstanbul: İthaki.
• Belge, M. (2004). Türkiye’de kanon, YKY Kitaplık Dergisi, 68, 54-59.
• Bora, T. Onaran, B. (2013). Nostalji ve muhafazakârlık-mazi cenneti. A. Çiğdem (Ed), Modern Türkiye’de siyasi düşünce cilt 5/muhafazakârlık (ss 234-260). İstanbul: İletişim.
• Caiani, A. A. (2017). Re-inventing the ancien regime in post-napoleonic Europe. European History Quarterly, 47(3) 437–460.
• Celine, L. F. (2013). Profesör Y ile konuşmalar. (A. Erkay. Çev.) İstanbul: YKY.
• Chen W. Oin, L. (2012). La littérature à l’école en Chine, Revue Internationale d’Education Sevres, Dossie Ensegnement et Literature dans le Monde, 62, 47-58.
• Çepni, S. (2007). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Trabzon: Celepler.
• Çetin, H. (2014). Muhafazakârlık: Kaosa karşı kozmos. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 1(1), 87-119.
• Çıkla, S. (2004). Türk edebiyatında kanon ve inkılap kanonu. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 4 (13-14), 47-68.
• Çiğdem, A. (2013). Sunuş. A. Çiğdem (Ed), Modern Türkiye’de siyasi düşünce. Cilt 5/ muhafazakârlık (ss.13-19). İstanbul: İletişim.
• Damrosch, D. (2009). Dünya edebiyatı nasıl okunmalı? (D. Çetinkasap. Çev.) İstanbul Bilgi Üniversitesi. İstanbul.
• Dellaloğlu, B. (2016). Modernleşmenin zihniyet dünyası: Bir Tanpınar fetişizmi. Ankara: Kadim.
• Duman, F. (2004). Edmund Burke muhafazakârlık, aydınlanma ve siyaset, Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 1(1), 31-53.
• Eco, U. (2012). Ortaçağ-barbarlar, Hristiyanlar, Müslümanlar. (L. Tonguç Basmacı. Çev.) İstanbul: Alfa Tarih.
• Enginün, İ. (1994). Şiirimizin klasik şairi Yahya Kemal Beyatlı. Doğumunun yüzüncü yılında Yahya Kemal Beyatlı, (ss. 51-55). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Enginün, İ. (2011). Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı. İstanbul: Dergâh.
• Ergil, D. (1986). Milliyetçilik, muhafazakârlık, halkçılık. Ankara: S.
• Ertuğrul, K. (2003). Türkiye modernleşmesinde toplumsal ve bireysel özerklik sorunu: Oğuz Atay ve Orhan Pamuk’la birlikte düşünmek. Doğu Batı Dergisi, 6 (22), 91-105.
• Fraisse, E. (2012). L’enseignement de la literature: un monde a explore. Revue Internationale d’Education Sevres, Dossie Ensegnement et Literature dans le Monde, 62, 35-45.
• Grenblatt, E. (2007). AP English literature and composition teacher’s guide, College Board Advanced Placement Program. San Francisco. California.www.collegeboard.com.
• Göğüş, B. (1978). Orta dereceli okullarımızda Türkçe ve yazın eğitimi. Ankara: Kadıoğlu.
• Guiney, M.M. (2012). L’enseignement général de la littérature aux États-Unis existe-t-il? Revue Internationale d’Education Sevres, Dossie Ensegnement et Literature dans le Monde, 62, 121-131.
• Güngörmez, B. (2004). Muhafazakâr paradigma: Dogma ve önyargı. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 1(1), 11-33.
• Herbert, R. (1986). Sanat ve toplum. (S. Mülayyim. Çev.) Ankara: Umran.
• İnsel, A. (2013). Düzen mi kalkınma mı? A. Çiğdem (Ed), Modern Türkiye’de siyasi düşünce Cilt 5/Muhafazakârlık (ss. 616-621). İstanbul: İletişim.
• Jusdanis, G. (1998). Gecikmiş modernlik ve estetik kültür. (T. Birkan. Çev.) İstanbul: Metis. Kaplan, M. (2010). Hikâye tahlilleri. İstanbul: Dergâh.
• Kaplan, M. (2013). Şiir tahlilleri 2. Cumhuriyet Devri Türk Şiiri. İstanbul: Dergâh.
• Kısakürek, N.F. (2008). Son devrin din mazlumları. (26. Baskı), İstanbul: Büyük Doğu.
• Koçak, O. (2004). Kanon mu, siz inanıyor musunuz? YKY Kitaplık Dergisi, 68, 60-68.
• Koçakoğlu, B. Öztinar, G. (2017). İnkılapçı kanonun izinde gerçek hikâyeye doğru: Dikmen
• Yıldızı okumaları / In pursuit of the revolutionist canon towards the real story: Dikmen
• Yıldızı readings. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (38), 33-58.
• Mardin, Ş. (1992). İdeoloji. İstanbul: İletişim.
• Mardin, Ş. (2015). Türk modernleşmesi. İstanbul: İletişim.
• MEB. (1950). Tebliğler Dergisi. 571, 1. Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (1952). Lise müfredat programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (1957). Lise müfredat programı. Ankara: Maarif.
• MEB. (1976). Tebliğler Dergisi. 1901 (39), 341-349. Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB. ( 1992). Tebliğler Dergisi. 2370 (55), 813-839. Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2005). Türk edebiyatı dersi öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (2015). 2015 Türk dili ve edebiyatı dersi öğretim programı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (2017). 2017 Türk dilli ve edebiyatı dersi öğretim programı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Menant, S. (2002).Literature et enseignement: la reduction polymathique. Revue histoire literaire de la France.102,355-364.
• Mert, N. (2013). Muhafazakârlık ve laiklik. A. Çiğdem (Ed.). Modern Türkiye’de siyasi düşünce. Cilt 5/Muhafazakârlık (ss. 314-315). İstanbul: İletişim.
• Oakeshott, M. (2004). Muhafazakâr olmak üzerine. (İ. Seyrek. Çev.) Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 1(1), 55-78.
• Önertoy, O. (2001). Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında şiir. Çağdaş Türk edebiyatı: İlköğretim öğretmenliği lisans tamamlama programı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Örgen, E. (2010). Türk şiirinde gelenek. Cumhuriyet dönemi Türk şiiri. Konya: Palet
• Öztürk, H. (2014). Aynadaki rüya- Sesten simgeye geçiş romanlar ve romancılar. (2. Baskı). İstanbul: Metamorfoz.
• Öztürkmen, A. (2014). Türkiye’de folklor ve milliyetçilik. İstanbul: İletişim.
• Özüpek, B. B. (2013). Muhafazakârlık, devrim ve Türkiye. A. Çiğdem (Ed.). Modern Türkiye’de siyasi düşünce. Cilt 5/Muhafazakârlık (66-83), İstanbul: İletişim.
• Parla, J. (2004). Edebiyat kanonları. YKY Kitaplık Dergisi, 68, 51-53. ISSN: 1300-0586.
• Samuel, M. (1996). Learning and teaching literature: A curriculum development perspective. Ninth Conference on South African Literature, Pedagojic of Reconstruction: teaching Literature in a ‘New South Afrika’ Bad Boll, Germany 14-16 October, 94-107. Sazyek, H. (1999). Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde Garip hareketi. Ankara: İş Bankası.
• Sülükçü, Y. (2008). Refik Halit Karay’ın öykülerinde kadın. Y. Kocadoru ve G. Çakır Damaoğlu (Ed.) Bir bilim kategorisi olarak ‘Kadın’- Uluslarararası sempozyum bildiri kitabı-Edebiyat, dil ve kültür çalışmalarında kadın, (444-449), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Szerb, A. (2008). Dünya yazın tarihi. (V. Yıldırım. Çev.) Ankara: Dost.
• Tanpınar, A.H. (1971). Yahya Kemal. Edebiyata dair. İstanbul: Baha.
• Taşkın, Y. (2013). Muhafazakârlığın uslanmaz çocuğu reaksiyonerlik. A. Çiğdem (Ed.). Modern
• Türkiye’de siyasi düşünce. Cilt 5. Muhafazakârlık (ss.187-215). İstanbul: İletişim.
• Taşkın, Y. (2013). Muhafazakâr bir proje olarak Türk-İslam sentezi. A. Çiğdem (Ed.). Modern Türkiye’de siyasi düşünce. Cilt 5/ Muhafazakârlık (ss. 381-401). İstanbul: İletişim.
• Tekelioğlu, O. (2003). Edebiyatta tekil bir ulusal kanonun oluşmasının imkânsızlığı üzerine. Doğu Batı, 6 (22), 65- 77.
• Tezgör, H. (2013). “Bin atlı akınlarda çocuklar”-Ortaokul Türkçe ders kitaplarında şiir (1929- 2005). İstanbul: İletişim.
• Timur, K. (2014). Mithat Cemal Kuntay’ın gözüyle Mehmet Akif. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (11), 53-78.
• Troubina, L. Chertov, V. (2012). La littérature dans l’enseignement scolaire en Russie, Çev: Louise Gabanou-Priselkow, Olga Zoubovitch and Marie-José Sanselme, Revue Internationaled’Education Sevres, Dossie Ensegnement et Literature dans le Monde, 81-90.
• Uyanık, N. (2015). Mehmet Akif’te çağdaşlaşma anlayışı ve bu eksende bazı meselelere bakış.
• Şehirlerin sevdalısı İbrahim Hakkı Konyalı armağanı, Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. 7, 535-559.
• Zürcher, E. J. (2016). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. (Y. Soner. Çev.) İstanbul: İletişim.
• Elektronik kaynaklar
• Fransa Ulusal Eğitim Bakanlığı (2018, 18 Kasım). Erişim adresi:http:/www.education.gouv.fr/pid285/bulletin_officiel.html?cid_bo=94717.
• İngiltere Hükümeti (2018, 18 Kasım). Erişim adresi: https://www.gov.uk/government/publications/gcse-9-to-1-subject-level-conditions-and-requirements-for-english-literature.