İBN SÎNÂ’NIN VE DOMİNİCUS GUNDİSSALİNUS’NIN ZORUNLU VE MÜMKÜN VARLIK MUKAYESELERİ

Yıl 2021, Sayı: 73, 321 - 355, 15.07.2021

Hüseyin Yücel

Öz

İlk dönem tercüme hareketi sayesinde Antik Yunan felsefesi ile tanışan İslam dünyası,
kendi felsefesini inşa etmiş ve felsefe literatürüne orijinal birçok eser kazandırmıştır. Sahip
olduğu birikim ve Antik Yunan felsefesinden emanet aldığı eserler İspanya’daki tercüme
okulları sayesinde Batı dünyasına aktarılmıştır. Araştırmamızın konusu Toledo Tercüme
Okulul’nun önemli temsilcilerinden olan Dominicus Gundissalinus’un De processione mundi
eserindeki İbn Sînâ’nın felsefesinden ve eserlerinden etkilenerek oluşturduğu metinlerin
tespit edilmesidir. Bu amaç doğrultusunda her iki filozofun eserlerindeki zorunlu ve mümkün
varlık mukayeselerinin yapılması hedeflendmiştir. Gundissalinus’un tercüme faaliyetlerindeki
rolü, tercüme ettiği eserler, kendisinin yazdığı eserler hakkında verilen bilgiler
ve De processione mundi eserinin özellikle İbn Sînâ’nın izlerini taşıdığı zorunlu ve mümkün
varlık tanımlamaları araştırmamızın kapsamı dahilindedir. Eserin doğrudan İbn Sînâ’nın
yapmış olduğu bu ayrımın incelenmediği bölümleri araştırmamızın kapsamı dışında tutulmuştur.
Batı’nın filozoflarının tercüme edilen eserlerden hangi ölçüde etkilendiğinin tespit
edilebilmesi, İslam filozoflarının bu literatürün şekillenmesindeki ve gelişmesindeki etkisini
göstermesi bakımından önemlidir. Eserlerin ilk muhatapları olan mütercimlerin kendi
yazdıkları felsefî eserlerde bu durumun tespiti konunun önemini bir kat daha arttırmaktadır.
Amacımız, Gundissalinus’un De processione mundi eserini oluştururken İbn Sînâ’nın
eserlerinden ne derecede yararlandığını ortaya çıkarmaktır. Bu amaç doğrultusunda araştırmamızın
temel yöntemi karşılaştırmalı eser tahlili olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İbni Sina, Dominicus Gundissalinus, De Processione Mundi, Toledo Tercüme Okulu, Zorunlu ve Mümkün Varlık

Comparisons of the Necessary Being and the Possible Being of Avicenna and Dominicus Gundissalinus

Öz

The Islamic world, which met Ancient Greek philosophy thanks to the translation movement
in the first period, built its own philosophy and brought many original works to the
philosophical literature. Its experience and works it entrusted from Ancient Greek philosophy
have been transferred to the Western world thanks to translation schools in Spain.
The subject of our research is to determine the texts created by Dominicus Gundissalinus,
one of the important representatives of Toledo Translation School, influenced by Avicenna’s
philosophy and works in De processione mundi. For this purpose, it is aimed to make
necessary and possible existence comparisons in the works of both philosophers. The role
of Gundissalinus in translation activities, the works he translated, the information given
about the works he wrote and the definitions of necessary and possible existence, in which
De processione mundi bears the traces of Avicenna in particular, are within the scope of
our research. The parts of the work that do not directly examine this distinction made by
Avicenna were excluded from the scope of our research. Determining to what extent the
philosophers of the West were influenced by the translated works is important in terms
of showing the influence of Islamic philosophers on the shaping and development of this
literature. The determination of this situation in the philosophical works written by the
translators who are the first addressees of the works increases the importance of the subject
one more time. Our aim is to reveal to what extent Gundissalinus benefited from the
works of Avicenna while creating his work De processione mundi. For this purpose, the
main method of our research has been determined as comparative work analysis.

Anahtar Kelimeler

Avicenna, Dominicus Gundissalinus, De Processione mundi, Toledo School of Translation, Necessary Being, Possibli Being

Kaynakça

• • Aristotle. (2002). Posterior Analytics (J. Barnes, Trans.). Oxford: Clarendon Press.
• • Arráez-Aybar, L.-A., Bueno-López, J.-L., & Raio, N. (2015). Toledo School of Translators and Their Influence on Anatomical Terminology. Annals of Anatomy-Anatomischer Anzeiger, 198, 21-33.
• • Bedevî, A. (2002). Batı Düşüncesinin Oluşumunda İslâm’ın Rolü (M. Tan, Trans.). İstanbul: İz Yayıncılık.
• • Burnett, C. (2001). The Coherence of the Arabic-Latin Translation Program in Toledo in The Twelfth Century. Science in Context, 14(1-2), 249-288.
• • Cerr, H. (1972). Fârâbî Fusus’ül-Hikem’in Yazarı mıdır? Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(1), 153-161.
• • Erdem, E., & Pehlivan, N. (2012). Varlığın ve Yokluğun Ötesi: Kemalpaşazâde’nin Leys ve Eys’in Anlamının İncelenmesine Dair Risâle”si. İslam Araştırmaları Dergisi, 27, 97-119.
• • Gundissalinus, D. (2002). The Procession of the World: (De Processione Mundi) (J. A. Laumakis, Trans.). Wisconsin: Marquette University Press.
• • Haren, M. (1992). Medieval Thought: The Western Intellectual Tradition From Antiquity to The Thirteenth Century. London: The Macmillan Press.
• • Hasse, D. N. (2000). Avicenna’s De Anima in the Latin West: The Formation of a Peripatetic Philosophy of the Soul 1160-1300. London: Warburg Institute.
• • Hasse, D. N. (2006). The Social Conditions of the Arabic-(Hebrew-) Latin Translation Movements in Medieval Spain and in the Renaissance. Wissen über Grenzen: Arabisches Wissen und lateinisches Mittelalter, 33, 68-86.
• • Hasse, D. N. (2009). Three Double Translations from Arabic into Latin by Gerard of Cremona and Dominicus Gundisalvi. In D. Baltzly (Ed.), Proclus: Commentary on Plato’s Timaeus: Volume 4, Book 3, Part 2, Proclus on the World Soul (pp. 247-274). Cambridge: Cambridge University Press.
• • Hasse, D. N., & Büttner, A. (2018). Notes on Anonymous Twelfth-Century Translations of Philosophical Texts from Arabic into Latin on the Iberian Peninsula. In D. N. Hasse & A. Bertolacci (Eds.), The Arabic, Hebrew, and Latin Reception of Avicenna’s Physics and Cosmology (pp. 313-370). Berlin: De Gruyter.
• • Hourani, G. F. (1972). Ibn Sina on Necessary and Possible Existence. The Philosophical Forum, IV(I), 74-86.
• • İbn Rüşd. (2016). Aristoteles Metafizik Büyük Şerhi (M. Macit, Trans. Vol. 1). İstanbul: Litera Yayıncılık.
• • İbn Sînâ. (2005). el-İşârât ve’t-Tenbîhât (A. Durusoy, Trans.). İstanbul: Litera Yayıncılık.
• • İbn Sînâ. (2013). Metafizik (Kitâbu’ş-Şifâ) (E. Demirli & Ö. Türker, Trans. Vol. I). İstanbul: Litera.
• • İbn Sînâ. (2019). er-Risâletu›l-Arşiyye fî Hakâikı›t-Tevhîd ve İsbâti^n-Nübüvve (İbn Sînâ) (G. Deniz & H. E. Ceylan, Trans.). In R. Alpyağıl (Ed.), Din Felsefesi Açısından Meşşâî Gelen-ek-i Klasik ve Çağdaş Metinler Seçkisi (Vol. IV, pp. 843-854). İstanbul: İz Yayıncılık.
• • Jolivet, J. (1984). Aux origines de l’ontologie d’Ibn Sînâ. In J. Jolivet & R. Râshid (Eds.), Études sur Avicenne (pp. 19-28). Paris: Belles Lettres.
• • Karlıağa, B. (2004). İslam Düşüncesi›nin Batı Düşüncesi›ne Etkileri. İstanbul: Litera Yayıncılık.
• • Kaya, M. C. (2012). Şukûk alâ ʿUyûn: ‘Uyûnu’l-mesâil’in Fârâbî’ye Âidiyeti Üzerine. İslam Araştırmaları Dergisi, 27, 29-67.
• • Knowles, D. (1962). The Evolution of Medieval Thought. London: Helicon Press.
• • Kritzeck, J. A. (2015). Peter the Venerable and Islam. New Jersey: Princeton University Press.
• • Maraş, İ. (2007). İbn Sînâ Felsefesinde Bir (Vahid) ve Birlik (Vahde) Anlayışı. Dini Araştırmalar Dergisi, 10(30), 41-54.
• • Morewedge, P. (2016). Felsefi Analizler ve İbn Sînâ’nın Varlık-Mâhiyet Ayrımı. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi(8), 167-184.
• • Özdemir, M. (1992). Gayr-i Müslimlerin Dinî Hayatı Açısından Müslüman Fatihlerin Endülüs’deki Uygulamalan. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXXIII, 203-238.
• • Öztunalı, O. (2017). Toledo Çevirmenler Okulu›nda Gerçekleştirilen Çalışmaların Kültürlerarası Yeri ve Önemi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 57(2), 1323-1339.
• • Polloni, N. (2016). Gundissalinus on Necessary Being: Textual and Doctrinal Alterations in The Exposition of Avicenna’s Metaphysica. Arabic Sciences and Philosophy, 26(1), 129-160.
• • Polloni, N. (2019). Gundissalinus on the Angelic Creation of the Human Soul: A Peculiar Example of Philosophical Appropriation. Oriens, 47(3-4), 313-347.
• • Rahman, F. (2010). İbn Sînâ’da Mahiyet ve Varlık. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(2), 193-209.
• • Sarıkavak, K. (1996). Toledo, Bologna Ve Padua Okullarının Düşünce Tarihindeki Yerleri. Akademik Araştırmalar Dergisi, I(3), 243-267. • Wisnovsky, R. (2004). İbn Sînâ’nın Şey’iyye Kavramı Üzerine Notlar. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi(26), 85-118.