Yapay Nesne Ontolojisinin İmkânı

Yıl 2024, Sayı: 79, 333 - 362, 15.07.2024

Şeyma Nur Tan

https://doi.org/10.58634/felsefedunyasi.1472056

Öz

Belli bir amacı yerine getirmek için insan eliyle maddenin modifiye edilmesiyle bilinçli bir biçimde yapılmış nesneler olarak tanımlanan yapay nesneler, Aristoteles’in doğal olarak var olan ve zanaatle var olan ayrımında ikincisine denk düşmüş ve ontolojik açıdan Aristoteles tarafından eksik bulunmuştur. Modern dönemde ise yapay nesnelerin, özelllikle zihne bağımlı olmaları sebebiyle, ontolojimizden çıkarılması fikirleri öne sürülmüştür. Bununla beraber, yapay nesnelere yönelik etik sorunların artışı ve doğal-yapay ayrımının azalmaya başlaması ile yapay nesneleri tanımlama ve kategorizasyon problemleri de öne çıkmış, zihne bağımlılığın ontolojik bir eksiklik olarak görülüp görülemeyeceği tartışmaya açılmıştır. Bu çalışmada, yapay nesnelerin ontolojik statüsü hakkındaki farklı görüşler, Aristoteles’ten günümüze farklı bakış açılarını örneklendirecek şekilde serimlenecek, akabinde bu farklı görüşler arasındaki ortak terminolojilerin açıklamada ortaya çıkarmış olduğu zorluk, değişen fizik dünya görüşü üzerinden açıklandıktan sonra, daha kapsayıcı bir yapay nesne ontolojisinin, Aristoteles’in çok yönlü hareket ve sükûna içsel olarak sahip olup olmama ayrımı üzerinden yapay nesne – canlı farklılığına odaklanılarak ve bütünü önceleyecek şekilde geliştirilmesi teklif edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Yapay nesne, Aristoteles, ontolojik statü, bütün, hareket ve sükûn

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın tüm aşamalarında bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

The Possibility of Artifact Ontology

Öz

Artifacts, defined as objects made intentionally by human modification of matter in order to fulfill a specific purpose, corresponded to the latter in Aristotle's distinction between what exists naturally and what exists by craft, and were found to be ontologically deficient by Aristotle. In the modern period, the idea of excluding artifacts from our ontology has been put forward, especially because of their dependence on the mind. However, with the increase in ethical problems regarding artifacts and the decline of the natural-artificial distinction, the problems of defining and categorizing artifacts have also come to the fore, and whether mind dependence can be seen as an ontological deficiency has been opened to discussion. In this study, the different views on the ontological status of artifacts will be laid out in a way to exemplify different perspectives from Aristotle to the present day, and then, after explaining the difficulty in the explanation caused by the common terminologies among these different views through the changed physical worldview, a more inclusive ontology of artifacts will be proposed to be developed in a way that prioritizes the whole by focusing on the difference between artifacts and living beings based on Aristotle's distinction between the intrinsic possession of a source of change and being at rest.

Anahtar Kelimeler

Artifact, Aristotle, ontological status, whole, change and being in rest

Kaynakça

• Thomasson, Amie L. “Realism and Human Kinds”, Philosophy and Phenomenological Research 67 (3), (Nov., 2003): 580-609.
• Aristoteles. Fizik. Çev. Saffet Babür, İstanbul: YKY yay., 2019.
• Aristoteles. Hayvanların Hareketi Üzerine. Çev. H. Nur Beyaz Erkızan, Ankara: Sentez Yay., 2013.
• Aristoteles. Metafizik. Çev. Y. Gurur Sev, İstanbul: Pinhan yay., 2018.
• Aristoteles. Ruh Üzerine. Çev. Ömer Aygün ve Y. Gurur Sev, İstanbul: Pinhan Yay., 2018.
• Preston, Beth. “Artifact”. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2020 Edition), ed. Edward N. Zalta, pdf version, Friends of the SEP Society.
• Preston, Beth. “Why is a Wing Like a Spoon? A Pluralist Theory of Function.” The Journal of Philosophy 95 (5), (May, 1998): 215-254.
• Shields, Christopher. Aristotle. Routledge, 2007.
• Ross, David. Aristoteles. Çev. Ahmet Arslan, İstanbul: Kabalcı yay., 2011.
• Wiggins, David. Sameness and Substance Renewed. Cambridge: Cambridge Uni. Pr., 2003.
• Katayama, Errol. “Soul and Elemental Motion in Aristotle's Physics VIII 4”. Aperion 44: 163-190.
• Soysal, Esra Kartal. “Aristotelesçi Biyolojinin Temeli Olarak Fizik”. Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 23 (44), (2018/1): 61-90.
• Peters, Francis E. Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü. Çev. Hakkı Hünler, İstanbul: Paradigma Yay., 2004.
• Arslan, İshak. Çağdaş Doğa Düşüncesi. İstanbul: Küre Yay., 2011.
• Baker, Lynne Rudder. “The Shrinking Difference Between Artifacts and Natural Objects.” Ed. Piotr Boltuc, American Philosophical Association Newsletters 07(2), (Spr 2008).
• Baker, Lynne Rudder. “The Ontology of Artifacts”. Philosophical Explorations 7, (2004): 99-112.
• Baker, Lynne Rudder. “Unity without Identity: A New Look at Material Constitution”. Midwest Studies in Philosophy XXIII, (1999): 144-165.
• Papandreou, Marilù. “Aristotle’s Hylomorphism and The Contemporary Metaphysics of Artefacts.” Discipline Filosofiche 28 (1), (2018), 113-136.
• Carrara, Massimiliano ve Daria Mingardo. “Artifact Categorization, Trends and Problems.” Review of Philosophy and Psychology, (Eylül 2013): 351-373.
• Inwagen, Peter Van. Material Beings. Ithaca, NY: Cornell University Press, 1990.
• Mizoguchi, Riichiro. “Functional Ontology of Artifacts.” The Monist, (July 2009).
• Wasserman, Ryan. “Material Constitution”. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2021), ed. Edward N. Zalta, Erişim 18 Nisan 2024, https://plato.stanford.edu/archives/fall2021/entries/material-constitution/.
• Evnine, Simon J. Making Objects and Events: A Hylomorphic Theory of Artifacts, Actions, and Organisms. Oxford: Oxford University Press, 2016.
• The Editors of Encyclopaedia. “function”. Encyclopedia Britannica, (15 April 2024), Erişim 18 Nisan 2024, https://www.britannica.com/science/function-mathematics