OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E SINIRIN ENTELEKTÜEL İZLEKLERİ: NAMIK KEMAL, ZİYA GÖKALP VE MEHMET AKİF ERSOY’DA SINIR İMGESİ

Yıl 2022, Cilt: 32 Sayı: 2, 769 - 782, 24.05.2022

Kerem Özbey

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1040137

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçişte sınırları dönemin entelektüellerinin yaklaşımları üzerinden anlamayı amaçlamaktadır. Bu amaçla, dönemin önde gelen entelektüellerinden Namık Kemal, Ziya Gökalp ve Mehmet Akif Ersoy’un düşüncesinde sınır kavramı ele alınmıştır. Dönemin entelektüellerinin yaklaşımlarında ve çözüm önerilerinde sınırların nerede yer aldıkları ve neleri sembolize ettikleri, bu çalışmanın temel sorunsalını oluşturmaktadır. Bu sorunsal çerçevesinde, çalışmada, söz konusu entelektüellerin yaklaşımları üzerinden Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçişte sınırların içerdiği anlamlara odaklanılmıştır. Sınırların Namık Kemal’de kutsal bir fikir ve yüce bir değer olarak vatanın bir parçası, Ziya Gökalp’te Turan’dan Anadolu’ya Türk milliyetçiliğinin, millî kimliğin ve kültürel farklılıkların bir taşıyıcısı ve Mehmet Akif Ersoy’da mukaddes bir mekânın ve Türk-İslam kimliğinin kurucu unsuru olduğu anlaşılmıştır. Her üç entelektüelin düşüncesinde sınırlar, coğrafi bir işaret değil, aksine vatanı ve milleti ifade eden değerlerin taşıyıcısıdır. Sözü edilen entelektüellerin yaklaşımlarından hareketle, sınırların, Osmanlı vatanını korumanın ve Türk vatanını kurmanın bir adı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Söz konusu dönemde sınırların yok olmaktan kurtulmanın ve yoktan var olmanın bir ifadesi olduğu görülmüştür. Bu bağlamda, Osmanlı’nın son döneminde sınırların savunmacı, buna karşın erken Cumhuriyet döneminde inşacı bir karakterde olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sınır, Namık Kemal, Ziya Gökalp, Mehmet Akif Ersoy

Intellectual Traces of the Border from the Ottoman Empire to the Republic: The Image of the Border in Namik Kemal, Ziya Gökalp and Mehmet Akif Ersoy

Öz

This study aims to understand the borders in the transition from the Ottoman Empire to the Republic through the approaches of the intellectuals of the period. For this purpose, the concept of border was discussed in the thought of Namık Kemal, Ziya Gökalp and Mehmet Akif Ersoy, who were the leading intellectuals of the period. The main problematic of this study is where the borders are located and what they symbolize in the approaches and solution proposals of the intellectuals of the period. Within the framework of this problematic, the study focuses on the meanings contained in the borders of the transition from the Ottoman Empire to the Republic through the approaches of the intellectuals in question. It has been understood that borders are part of the homeland as a sacred idea and a supreme value in Namık Kemal, a carrier of Turkish nationalism, national identity and cultural differences from Turan to Anatolia in Ziya Gökalp, and a constituent element of a sacred place and Turkish-Islamic identity in Mehmet Akif Ersoy. In the thinking of all three intellectuals, borders are not a geographical sign, but rather the carrier of values that express the homeland and nation. In the said period, it has been seen that borders are an expression of getting rid of extinction and coming into existence out of nothing. In this context, it has been understood that the borders were defensive in the last period of the Ottoman Empire, but constructive in the early Republican period.

Anahtar Kelimeler

Border, Namık Kemal, Ziya Gökalp, Mehmet Akif Ersoy

Kaynakça

• Ahmad, F. (2011). İttihatçılıktan Kemalizme, Fatmagül Berktay (Çev.), İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Aksakal, H. (2017). Terennüm, tereddüt, tahakküm: Türk muhafazakârlığı, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Arslan, H. (2014). Mehmet Akif Ersoy’un Şahsiyeti ve Millî Mücadeledeki Rolü, İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(1), 117-150.
• Bostan-Ünsan, F. (2005). Mehmet Akif Ersoy, T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: İslamcılık içinde (72-89 ss.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çadırcı, M. (1991). Namık Kemal’in Sosyal ve Ekonomik Görüşleri, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 2(2), 39-52.
• Davison, A. (2012). Türkiye’de sekülarizm ve modernlik, Tuncay Birkan (Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Durgun, S. (2011). Memalik-i şahane’den vatan’a, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Düzdağ, M. E. (2008). Mehmet Akif Ersoy: Hayatı, eserleri, san’atı ve ahlakı, Safahat, Mehmet Akif Ersoy, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ersoy, M. A. (2008). Safahat, M. Ertuğrul Düzdağ (Yay. Haz.), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Gökalp, Z. (2005). Yeni Türkiye’nin hedefleri, Yalçın Toker (Haz.), İstanbul: Toker Yayınları.
• Gökalp, Z. (2007). Hars ve medeniyet, Ankara: Elips Kitap Yayınları.
• Gökalp, Z. (2013). Türkçülüğün esasları, Mahir Ünlü ve Yusuf Çotuhsöken (Haz.), İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayınları.
• Heyd, U. (2010). Türk milliyetçiliğinin kökenleri, A. Göke Bozkurt (Çev.), İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.
• İnalcık, H. (2012). Tanzimat nedir?, H. İnalcık and M. Seyitdanlıoğlu (Ed.), Tanzimat: Değişim sürecinde Osmanlı İmparatorluğu içinde (29-56 ss.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2003). Türk sosyoloji tarihi II: II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kara, E. (2011). Namık Kemal’de din ve toplum. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kütüphanecilik Anabilim Dalı, İzmir.
• Karakaş, M. (2007). Türk ulusçuluğunun inşası, Ankara: Elips Kitap Yayınları.
• Karpat, K. (2006). Osmanlı’da değişim, modernleşme ve uluslaşma, D. Özdemir (Çev.), Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Kavkas, O. D. (2017). Namık Kemal’de ideal devlet görüşü: İbret ve Hürriyet gazetelerindeki yazıların değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Celal Bayar Üniversitesi.
• Kaya, İ. (2006). Sosyal teori ve geç modernlikler: Türk deneyimi, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Kemal, N. (2004). Vatan yahut Silistre, K. Bek (Haz.), İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınları.
• Kır, İ. (1988). Mehmet Akif Ersoy’un görüşlerinin sosyolojik analizi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kütüphanecilik Anabilim Dalı, Elazığ.
• Koçkaya, A. (2019). Namık Kemal düşüncesinde batılılaşma ve ilerleme. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kütüphanecilik Anabilim Dalı, Sakarya.
• Kul, E. (2016). Mehmet Akif’in Millî Mücadele Çizgisindeki Eylemleri ve Millî Mücadele Duyarlılığının Şiirlerine Yansıması, Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, 9(1), 69-97.
• Lewis, B. (2011). Modern Türkiye’nin doğuşu, Boğaş Babür Turna (Çev.), Ankara: Arkadaş Yayınevi Yayınları.
• Mardin, Ş. (2010). Yeni Osmanlı düşüncesinin doğuşu, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parla, T. (1993). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de korporatizm, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parla, J. (2011). Babalar ve Oğullar: Tanzimat romanının epistemolojik temelleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Polat, S. ve Erdoğan, M. (2020). Namık Kemal’de hürriyet düşüncesi. Osman Alacan ve Sezai Öztaş (Ed.), Namık Kemal: Hayatı-düşünceleri-eserleri, içinde (403-414. ss.). Tekirdağ: Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Yayınları.
• Sınar-Çılgın, A. (2005). Vatan Yahut Silistre’de Vatan Kavramı, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (9), 135-145.
• Taşçıoğlu, Ö. L. (2018). Vatan Kavramı ve Türk Milleti İçin Vatanın Önemi, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (71), 221-230.
• Tokluoğlu, C. (2012). Ziya Gökalp: Turancılıktan Türkçülüğe, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 28(84), 104-143.
• Uçman, A. (2014). Tanzimat’tan Sonra Edebiyat ve Siyaset: Namık Kemal ve Ziya Paşa Örneği, Türkiyat Mecmuası, 24(1), 113-128.
• Ülken, H. Z. (1939). İdeolog Namık Kemal, İnsan Dergisi, 2(8). 609-616.
• Yamaç, M. (2000). Siyasal yaşamımız ve Namık Kemal. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kütüphanecilik Anabilim Dalı, İstanbul.