Social Issues in Kartal Tibet Cinema: An Analysis of the Movie Zübük

Yıl 2023, Cilt: 33 Sayı: 1, 427 - 441, 19.01.2023

Yunus Namaz , Ayşegül Şahin

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1130857

Öz

Military controls, strikes, and coups have been important issues in Turkish political life and have been frequently discussed and evaluated in films from the early 1960s up to the first decade of 2000. Many directors from this period have made films on these issues and or their accompanying social problems. These films mainly serve to inform about the changes and transformations experienced in Turkey and to touch upon the dimensions of the social issues of the period. Through the many films he directed between 1965-2008, Kartal Tibet depicts the social issues of the period, often addressing them with a humorous language. This study aims to provide information about the political, social, and cultural structure of the period in Kartal Tibet’s film Zübük (1980), to analyze the connections between movies and social events, to question the connection between the films and events in the historical process, and to reveal the humorous elements in Zübük (1980). This film reveals a perspective about the political, social, and cultural climate of the period. The study conducts a sociological analysis of Zübük, observing the film to highlight the themes of bureaucratic corruption, incompetence, poverty, class, status, bribery, favoritism, and injustice. The study also evaluates and interprets Zubuk using the method of descriptive analysis.

Anahtar Kelimeler

Turkish Cinema, Kartal Tibet, Social Issues, Zubuk Film.

KARTAL TİBET SİNEMASINDA TOPLUMSAL MESELELERİN ZÜBÜK (1980) FİLMİ ÜZERİNDEN İNCELENMESİ

Öz

Türk siyasal hayatında askeri denetim, müdahale ve darbeler 1960’lardan 2000’li yıllara kadar sinema filmlerinde de sıklıkla ele alınan, değerlendirmesi yapılan önemli bir konu olmuştur. Bu konular başta olmak üzere dönemin toplumsal sorunları birçok yönetmen tarafından yapımlara konu olmuştur. Bu yapımlar en temelde Türkiye’de yaşanan değişim ve dönüşümlerden haber vermekte, dönemin toplumsal meselelerinin boyutlarına değinmektedir. Dönemin toplumsal meselelerini kendi filmlerinde anlatan ve çoğu zaman mizahi bir dille bunu ele alan Kartal Tibet, 1965-2008 yılları arasında pek çok filmin yönetmenliğini üstlenmiştir. Bu çalışmanın amacı, Kartal Tibet’in Zübük (1980) filminde dönemin siyasal, toplumsal ve kültürel yapısı hakkında bilgi vermek, sinema filmleri ile toplumsal olaylar arasındaki bağlantıları analiz etmektir. Filmler ile tarihsel süreçte yaşananlar arasındaki bağı sorgulamak ve Zübük’teki (1980) mizahi unsurların dönemin siyasal, toplumsal ve kültürel iklimi hakkında nasıl bir bakış açıcı geliştirdiğini ortaya koymak bu çalışmanın amaçları arasındadır. Bu çalışmada Zübük adlı film, sosyolojik açıdan analiz edilmiş ve filmin bürokratik yozlaşma ve liyakatsizlik, yoksulluk, sınıf, statü, rüşvet ve iltimas, adam kayırmacılık ve adaletsizlik temalarını öne çıkardığı gözlenmiştir. Zübük, betimsel analiz yöntemiyle değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Sineması, Kartal Tibet, Toplumsal Meseleler, Zübük Filmi

Kaynakça

• Açıkgöz, R., & Yusufoğlu, Ö. (2012). Türkiye'de Yoksulluk Olgusu ve Toplumsal Yansımaları. İnsan ve Toplumbilimleri Araştırmaları Dergisi, 76-117.
• Akçay, E. (2016). Turgut Özal Dönemi Türkiye-Birlik İlişkileri: Batıcılık Mı? Ulusal Çıkar Mı? Proceedings of International Turgut Ozal Symposium, (s. 76-85).
• Akdemir, B. (2016). Türkiye-Azerbaycan İlişkilerinde Turgut Özal Dönemi. Proceedings of International Turgut Ozal Symposium, (s. 16-27). Ankara.
• Akıncı, A. (2013). ). Türk Siyasal Hayatinda 1980 Sonrasi Darbeler ve e-Muhtira. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39-58.
• Altındağ, N. (2020). Türkiye’nin PKK Bölücü Terör Örgütü İle Mücadelesine Dair Bir Analiz. Anadolu Strateji Dergisi, 33-48.
• Baykal, Ö. (2019). Türkiye'de Siyasetin Konsolidasyonu: Turgut Özal Dönemi. Akademik Hassasiyetler, 142-179.
• Bayrakdar, M. (2015). 1980’lerde Türkiye’de Sosyoekonomik Sorunların Türk Güldürü Sinemasına Yansımaları Kartal Tibet Sineması Örneği. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Boğa, C. (2016). Turgut Özal ve Türk Demokrasi Hayatına Katkıları. Turgut Özal ve Türk Demokrasi Hayatına Katkıları. In International Turgut Özal Symposium.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz , Ş., & Demirel , F. (2021). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri (31 b.). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Daldal, A. (2005). 1960 Darbesi ve Türk Sinemasında Toplumsal Gerçeklik. İstanbul: Homer Yayınları.
• Esen, Ş. (2010). Türk Sinemasının Kilometre Taşları. İstanbul: Agora Yayınları.
• Gülabi, Z. (2016). Turgut Özal’ın 1988 ve 1991 Kürt Göçlerine Karşı İzlediği Politikalar ile Suriyelilerin Göçüne Karşı İzlenen Politikaların Karşılaştırılmalı Analizi. International Turgut Ozal Symposium, (s. 282-295).
• Kabadayı, L. (2013). Film Eleştirisi Kuramsal Çerçeve ve Sinemamızdan Örnek Çözümlemeler . İstanbul: Sinema Ayrıntı Yayınları.
• Kafa, S. M. (2019). Aziz Nesin’in Sinemaya Uyarlanan Seçili Eserlerinin Göstergelerarasılık Bağlamında İncelenmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Kaplan, N. (2004). Aile Sineması Yılları 1960’lar. İstanbul: Es Yayınları.
• Kara, M. (2012). Sinema ve 12 Eylül. İstanbul: Agora Yayınları.
• Karakışlak, I. (2018). Türk Sinemasında Göç, Kentleşme, Gecekondulaşma Ve İstanbul. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. , 279-285.
• Koç, A. (2012). Sosyoloji Literatüründe ve Sinemada Gecekondudan Varoşa Değişen Söylem Biçimleri. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lİsans Tezi.
• Makal, O. (1987). Sinemada Yedinci Adam: Türk Sinemasında İç ve Dış Göç Olayı. İzmir: Marş Yayınları.
• Özbay, M. (2016). 1980-2013 Yılları Aarasında Yaşanan Bazı Siyasi Olayların Türkiye Ekonomisine Etkileri. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi.
• Özden, Z. (2004). Film Eleştirisi Film Eleştirisinde Temel Yaklaşımlar ve Tür Filmi Eleştirisi. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Öztürk, D. (2014). Cineritüel: https://www.cinerituel.com/zubuk-1980-demokrasi-oyle-bir-seydir-ki-dadindan-yinmez/ adresinden alındı
• Pamuk, S. (2002). Kitle İletişim Çözümleme Yöntemleri ve Bu Yöntemlerden Toplumbilimsel Çözümleme Yöntemi İle Zübük Filminin İncelenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Ryan, M., & Lenos, M. (2012). Film Çözümlemesine Giriş . Ankara: De Ki Sinema.
• Scognamillo, G. (2003). Türk Sinema Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Serarslan , M. (2015). Türkiye’de Yeni Göç Olgusun ve Türk Sinemasına Yansımaları. T. Y. Yazıcı içinde, Türk Sinemasının 100. Yılın Armağanı. İstanbul : Marmara Üniversitesi Yayınları.
• Sevinç, M. (2014). 2000 Sonrası Yeni Türk Sineması Üzerine Yapısal Bir İnceleme . Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.
• Sunal, G. (2012). Kemal Sunal Güldürülerinde Karakterlerin Temsili. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 519-526.
• Şahin, M., & Şener, B. (2011). Terörizm Olgusu ve Türkiye de PKK Terörünün Algılanmasında Bölgesel Farklılıklar Bir Alan Çalışması. In International Symposıum.
• Şimşek, G. (2015). Siyasi Olayların Türk Sinemasına Yansımaları. P. D. Yazıcı içinde, Türk Sinemasının 100. Yılına Armağan. İstanbul: Marmara Yayınları.
• Tektaş, T. (2019). Terörizm ve PKK Terör Örgütü (1980-2012 yılları arası). (Master's thesis, İstanbul Gelişim Üniİstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Topaloğlu, M. (2019). Toplumsal Ve Kültürel Yönleriyle Ertem Eğilmez Sineması. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Fakültesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Tunç, E. (2012). Türk Sinemasının Ekonomik Yapısı 1896-2005. İstanbul: Doruk Yayınları. Uğur, U. (2005). “Gurbet Kuşları” Filmi Örneğinde İç Göç Olgusunun Sosyolojik Açıdan İncelenmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 917-926.
• Vardan , U. (2008). 1980'lerden Sonra Türk Sineması Dünya Sinema Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldız, E. (2008). Gecekondu Sineması. İstanbul: Hayalet Kitap Yayınları.