İHVÂN-I SAFÂ FELSEFESİNDE İNSANIN MAHİYETİ VE NEFS-BEDEN İLİŞKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 33 Sayı: 1, 413 - 426, 19.01.2023

Nusret Taş , Haydar Dölek

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1207310

Öz

Bu çalışmanın amacı, İhvân-ı Safâ’nın insanın mahiyeti ve nefs-beden ilişkisine dair görüşlerini eleştirel bir yaklaşımla değerlendirmektir. Çalışmada, İhvân-ı Safâ’nın konuyla ilgili görüşleri, aşağıdaki sorular bağlamında ele alınmış ve eleştirel bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. İnsan nedir? İnsanı meydana getiren temel bileşenler nelerdir? Bedenin ve nefsin kaynağı nedir? Nefs ile beden ne zaman, nasıl ve niçin bir araya gelmektedir? Bunların aralarında nasıl bir ilişki ve etkileşim söz konusudur? Bunların aralarında bir uyumdan veya uyumsuzluktan bahsetmek mümkün müdür? Nefs mi bedene tabi olmakta, beden mi nefse tabi olmaktadır? Ya da bazen nefs bedene, bazen de beden mi nefse tabi olmaktadır? Nefsin bedenden veya bedenin nefsten üstün ve değerli olduğunu söylemek mümkün müdür? Ölüm ile birlikte nefs ile bedenin durumunda ne tür bir değişiklik olmaktadır? Beden olmadan nefs varlığını tek başına devam ettirebilir mi? Çalışmada İhvân-ı Safâ Risâleleri’nin Arapça nüshaları ve Türkçe tercümeleri esas alınacak, bununla birlikte konuyla bağlantılı olduğu düşünülen ilgili kaynaklardan da yararlanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İhvân-ı Safâ, insanın mahiyeti, nefs-beden ilişkisi

The Nature of Human and the Soul-Body Relationshıp in Ihwân es-Safâ Philosophy

Öz

This study aims to evaluate views of Ikhwân es-Safâ on the human nature and the soul-body relationship in a critical way. The views of Ikhwân es-Safâ on the subject are discussed in the context of the following questions and are subjected to a critical evaluation. What is human? What are the basic components that make up the human being? What is the source of the body and the soul? When, how and why they come together? What kind of relationship and interaction does exist between them? Is it possible to talk about a harmony or incompatibility between them? Is the soul subject to the body or is the body subject to the soul? Or sometimes the soul is subject to the body, and sometimes the body is subject to the soul? Is it possible to say one is superior to the other? What changes happens in the state of the soul and the body upon the death? Can the soul survive on its own without the body? In this study, the Arabic copies and Turkish translations of the Ikhwân es-Safâ Treatises will be taken as a basis, and related sources will also be used.

Anahtar Kelimeler

Ikhwân es-Safâ, nature of human, soul-body relationship.

Kaynakça

• Açıkel, Y. (1998). Nefsini Bilen Rabb’ini Bilir” Hadis mi Kelâm-ı Kibâr mı?. Süleyman Demirel İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5, 173-200.
• Aristoteles. (2011). Ruh Üzerine (Peri Psykhes, De Anima). (Çev. Zeki Özcan). Ankara: Bileşik Yayınevi.
• Aristoteles. (2018). Hayvanların Hareketleri Üzerine (Çev. F. Akderin; 2. bs). İstanbul: Say Yayınları.
• Arslan, A. (2006). İlkçağ Felsefe Tarihi-2: Sofistlerden Platon’a. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Cevizci, A. (2012). Felsefe Tarihi (4. bs). İstanbul: Say Yayınları.
• el-Câbirî, M. Â. (2001). Arap-İslam Aklının Oluşumu (Çev. İ. Akbaba; 3. bs). İstanbul: Kitabevi.
• Eski Ahit. https://www.kitabimukaddes.com/kutsal-kitap-hakkinda-bilgilendirme-ve-tam-metni/
• İhvân-ı Safâ. (2012). İhvân-ı Safâ Risâleleri: C. I. (Ed. A. Kahraman; Çev. Komisyon). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İhvân-ı Safâ. (2013). İhvân-ı Safâ Risâleleri: C. II. (Ed. A. Kahraman; Çev. Komisyon). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İhvân-ı Safâ. (2014a). İhvân-ı Safâ Risâleleri: C. III. (Ed. A. Kahraman, Ed.; Çev. Komisyon). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İhvân-ı Safâ. (2014b). İhvân-ı Safâ Risâleleri: C. IV. (Ed. A. Kahraman; Çev. Komisyon). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İhvân-ı Safâ. (2016). İhvân-ı Safâ Risâleleri: C. V. (Ed. A. Kahraman; Çev. Komisyon). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İhvânu’s-Safâ. (1992a). Resâilu İhvâni’s-Safâ: C. I. Beyrut: Dâru’l-İslâmiyye.
• İhvânu’s-Safâ. (1992b). Resâilu İhvâni’s-Safâ: C. II. Beyrut: Dâru’l-İslâmiyye.
• İhvânu’s-Safâ. (1992c). Resâilu İhvâni’s-Safâ: C. III. Beyrut: Dâru’l-İslâmiyye.
• İhvânu’s-Safâ. (1992d). Resâilu İhvâni’s-Safâ: C. IV. Beyrut: Dâru’l-İslâmiyye.
• İhvânu’s-Safâ. (1995). Risâletü’l-Câmia’, el-Câmia’tü’l-Câmia’. Beyrut: Menşûrâtu Uveydât.
• Karlığa, B. (2012). Türk-İslam Kaynaklarına Göre Pythagoras’ın Altın Mısraları. Felsefe Arkivi, 22-23, 263-279.
• Kaya, M. (2013). Platon’un Ruh Kuramı. Afyon Kocatepe Üniversitesi SBE Dergisi, 15(1), 171-182.
• Kranz, W. (1984). Antik Felsefe: Metinler ve Açıklamalar (Çev. Suad Y. Baydur). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Önal, M. (2007). Sokrates’in Tanrı Anlayışı. EKEV Akademi Dergisi, 11(32), 25-36.
• Platon. (1989). Timaios (Çev. E. Güney ve L. Ay). İstanbul: MEB Yayınları.
• Platon (Eflâtun). (1999). Sokrates’in Müdafaası (Çev. N. Berkes). İstanbul: MEB. Yayınları.
• Platon. (2010). Devlet (Çev. S. Eyüboğlu ve M. A. Cimcoz). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Platon. (2015). Phaidon (Çev. F. Akderin; 2. bs). İstanbul: Say Yayınları.
• Platon. (2017). Phaidros (Çev. F. Akderin). İstanbul: Say Yayınları.
• Şimşek, İ. (2015). Felsefeden Tasavvufa Ruh Anlayışı. EKEV Akademi Dergisi, 9/62, 549-566.
• Taş, N. (2021). İhvân-ı Safâ Felsefesinde Akıl-Vahiy İlişkisi. İstanbul: KDY Akademi.
• Taş, N., ve Dölek, H. (2018). İhvân-ı Safâ Risâlelerinde Tanrı ve Âlem Anlayışı. (Ed. İ. Oymak ve R. Çelik, Felsefe ve Din Bilimlerinde Serbest Yazılar içinde (ss. 171-208). Kayseri: Kimlik Yayınları.
• Uludağ: (2003). Ma’rifet-i Nefs. DİA (C. 28: 56-57). TDV Yayınları.
• Uysal, E. (1998). İhvân-ı Safâ Felsefesinde Tanrı ve Âlem. İstanbul: MÜİFV Yayınları.