Cognitive Dissonance as a Factor Causing Intelligence Failure: Case of Trench Operations

Yıl 2025, Cilt: 35 Sayı: 1, 195 - 206, 24.01.2025

Hasan Mesut Önder , Timuçin Kodaman

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1557561

Öz

Intelligence analysis can be defined as the process of making a judgment based on raw news and data. In the process of processing this information, analysts may encounter cognitive dissonance and make analysis failures. Cognitive dissonance theory suggests that when analysts encounter conflicting information while processing information, dissonance arises and this dissonance creates emotional tension in analysts. The main reason for the tension is that information that contradicts analysts' ideological, political and philosophical beliefs causes mental confusion. When faced with cognitive dissonance, the analyst may ignore one of the conflicting ideas to reduce the tension, find information that supports his or her judgment model, or argue that the dissonant information is of little importance. In this study, it can be argued that when intelligence services are used to achieve a political goal, the political goal influences intelligence analysts' judgments, which in turn leads to cognitive dissonance. Analysts trapped in a spiral of cognitive dissonance ignore information that contradicts the political objective and become desensitized to risks and threats in order to reduce dissonance. In light of this framework, this study examines the failure of the National Intelligence Organization to detect the PKK's preparations before the trench operations.

Anahtar Kelimeler

Intelligence Failure, Cognitive Dissonance Theory, Trench Operations

İstihbarat Başarızlığına Neden Olan Bir Faktör Olarak Bilişsel Uyumsuzluk: Hendek Operasyonları Örneği

Öz

İstihbarat analizi, ham haberler ve veriler üzerinden bir yargıya varma süreci olarak tanımlanabilir. Bu bilgilerin işlenmesi sürecinde analistler, bilişsel uyumsuzlukla karşılaşarak, analiz hataları yapabilmektedir. Bilişsel uyumsuzluk teorisi, analistler, bilgi işlerken birbiri ile çelişen bilgilerle karşılaştıklarında uyumsuzluğun ortaya çıktığını, bu uyumsuzluğun da analistlerde duygusal gerilim yarattığını öne sürmektedir. Gerilimin temel sebebinin de analistlerin ideolojik, siyasi ve felsefi inançları ile çelişen bilgilerin, zihinsel karmaşaya neden olmasıdır. Analist, bilişsel uyumsuzlukla karşı karşıya kaldığında, yaşanan gerilimi azaltmak için çelişkili fikirlerden birini görmezden gelebilmekte, sahip olduğu yargı modelini destekleyecek bilgiler bulmakta veya uyumsuz bilginin öneminin az olduğunu ileri sürebilmektedir. Bu çalışmada, istihbarat servislerinin bir siyasi hedefe ulaşmak için kullanıldıklarında belirlenen siyasi hedefin, istihbarat analistlerine yargılarına etki ettiği ve bu durumun da bilişsel uyumsuzluğu ortaya çıkardığı söylenebilir. Bilişsel uyumsuzluk sarmalına hapsolan analistler, uyumsuzluğu azaltmak için siyasi amaç ile çelişen bilgileri göz ardı etmekte, risk ve tehditlere karşı duyarsızlaşmaktadır. Bu çalışma, bu çerçeve ışığında, Milli İstihbarat Teşkilatının, Hendek operasyonları öncesinde PKK’nın hazırlıkları tespit edememesini ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İstihbarat Başarısızlığı, Bilişsel Uyumsuzluk Kuramı, Hendek Operasyonları

Etik Beyan

Çalışmanın araştırma etiğine uygun olarak yapıldığını beyan ederim .

Kaynakça

• Adalet ve Kalkınma Partisi. (2010). Soruları ve Cevaplarıyla Demokratik Açılım Süreci- Milli Birlik ve Kardeşlik Projesi. Ankara: AK Parti Tanıtım ve Medya Başkanlığı.
• ALJAZEERA TÜRK. (2014, 06 07). 'Öcalan süreci daha doğru okuyor'. ALJAZEERA TÜRK, Erişim adresi https://www.aljazeera.com.tr/haber/ocalan-sureci-daha-dogru-okuyor.
• Andrew J. Elliot, P. G. (1994). On the motivational nature of cognitive dissonance: Dissonance as psychological discomfort. Journal of Personality and Social Psychology, 382-394.
• Annu Dhanda, B. D. (2020). Cognitive Dissonance, Attitude Change and Ways to. Journal of Education, Society and Behavioural Science, 48-54.
• Ansoff, H. I. (1975). Managing Strategic Surprise by Response to Weak Signals. California Management Review, 21-33.
• Atilla, T. (2019). İfşa. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları.
• Aydınlık Gazetesi. (2012, 02 08). AFET GÜNEŞ: ‘BİZİ İFADEYE ÇAĞIRAN BAŞBAKAN’I DA ÇAĞIRIR’. Erişim adresi https://www.aydinlik.com.tr/haber/afet-gunes-bizi-ifadeye-cagiran-basbakani-da-cagirir-tamami-147304.
• Balıkçı, T. Y.-F. (2014, 06 07). Öcalan’ın mesajları düşüncemiz. Hürriyet, Erişim adresi https://www.hurriyet.com.tr/gundem/ocalan-in-mesajlari-dusuncemiz-26565638.
• Barnea, A. (2024). Israeli Intelligence Was Caught Off Guard: The Hamas Attack on 7 October 2023—A Preliminary Analysis. International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, 1056-1082.
• BBC News Türkçe. (2015, 07 17). Erdoğan: 'Dolmabahçe mutabakatı' ifadesini cımbızlarım. Erişim adresi https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/07/150717.
• BBC NEWS TÜRKÇE. (2009, 12 07). Tokat'ta saldırı: 7 asker öldü. Erişim adresi https://www.bbc.com/turkce/haberler/2009/12/091207.
• Bostan, Y. (2015, 08 08). PKK Şehirlere 80 Bin Silah Yığdı. Sabah Gazetesi, s. 20.
• Bozlak, Y. (2020). JÖH ve PÖH Silopi Hendeklerinde. Kutlu Yayınevi: İstanbul.
• Britten, S. (2018). Intelligence Failures Are Analytical Failures. Counter Terrorist Trends and Analyses, 12-18.
• Cooper, C. L. (1972). The CIA and Decision-Making. Foreign Affairs, 223-236.
• Coulthart, S. (2016). Why do analysts use structured analytic techniques? An in-depth study of an American intelligence agency. Intelligence and National Security, 933-948.
• Çakmaklı, Ş. (2023, 11 18). Şehirlere bomba yerleştirilirken kimlerin izlediğini açıklıyoruz. ODA TV, Erişim adresi https://www.odatv.com/yazarlar/sahin-cakmakli/sehirlere-bomba-yerlestirilirken-kimlerin-izledigini-acikliyoruz-81295.
• Çandar, C. (2011). Dağdan İniş - PKK Nasıl Silah Bırakır?, Kürt Sorunu’nun Şiddetten Arındırılması. İstanbul: TESEV Yayınları.
• David C. Matz, W. W. (2005). Cognitive Dissonance in Groups: The Consequences of Disagreement. Journal of Personality and Social Psychology, 22-37.
• Dünya. (2012, 08 22). MİT bombaların yerlerini biliyorsa neden engel olmadı? Dünya Erişim adresi https://www.dunya.com/gundem/mit-bombalarin-yerlerini-biliyorsa-neden-engel-olmadi-haberi-182987.
• Eddie Harmon-Jones, J. M. (2019). An Introduction to Cognitive Dissonance Theory and an Overview of Current Perspectives on the Theory. American Psychological Association, 3-24.
• Edward, B. P. (2009). Cognitive Dissonance and Purchase Involvement in the Consumer Behavior Context. IUP Journal of Marketing Management, 7-24.
• Ergin, Ö. Y. (2022, 10 05). "6-7 Ekim olayları"nın 8. yılı. Anadolu Ajansı, Erişim adresi https://www.aa.com.tr/tr/gundem/6-7-Ekim-olaylarinin-8-yili/2702968.
• Esin Yücel, B. Ç. (2018). Bilişsel Uyumsuzluk Teorisi Üzerine Kavramsal Bir. Journal of Yasar University, 150-163.
• Festinger, L. (1957). A Theory of Cognitive Dissonance . California: Stanford University Press.
• Festinger, L. (1962). Cognitive Dissonance. Scientific American, 93-106.
• Grunt, P. (2019). Structured Analytic Techniques: Taxonomy and Technique Selection for Information and Intelligence Analysis Practitioners. Journal of Management and Financial Sciences, 115-136.
• Güller, M. A. (2015). Hükümet -PKK Görüşmeleri, 1986-2011. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Gürcanlı, Z. (2015, 03 21). Öcalan'ın Eşme Ruhu çıkışı. Hürriyet, Erişim adresi https://www.hurriyet.com.tr/gundem/ocalanin-esme-ruhu-cikisi-28517719.
• Haber 7 . (2010, 07 06). Org. Başbuğ: TSK, PKK'yı 5 kere bitirdi. Erişim adresi https://www.haber7.com/guncel/haber/563773-org-basbug-tsk-pkkyi-5-kere-bitirdi.
• Hürriyet Hazetesi . (2013, 1 12). Emre Taner Öcalan'la görüşmek istedi ama...'. Hürriyet. Erişim adresi https://www.hurriyet.com.tr/gundem/emre-taner-ocalanla-gorusmek-istedi-ama-22346882.
• J. M, L. ,. (2018). Is overconfidence a motivated bias? Experimental evidence. Journal of Experimental Psychology: General, 1445-1465.
• Jervis, R. (1986). Intelligence and Foreign Policy,International Security, 141-161.
• Jervis, R. (2010). Why Intelligence and Policymakers Clash,Political Science Quarterly, 185-204.
• Johnson, L. K. (1984). Decision costs in the intelligence cycle. Journal of Strategic Studies, 318-335.
• Khan, M. Z. (2015). Intelligence Analysts Not Providing Options for Consideration to Policymakers. American Intelligence Journal, 34-39.
• Kılıç, E. (2020). Yeni Derin Devlet. İstanbul: Doğan Kitap.
• Kim, Y. S. (2011). Application Of Cognitive Dissonance Theory to the Service Industry . Service Marketing Quarterly, 96-112.
• Köse, T. (2017). Çözüm Sürecinin Yükseliş ve Düşüşü. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 13-40.
• Long, M. (2022). American Covert Action and Diplomacy after 9/11. Diplomacy & Statecraft, 379-402.
• Maia B. Cook, H. S. (2008). Human Factors of the Confirmation Bias in Intelligence Analysis: Decision Support From Graphical Evidence Landscapes. Human Factors, 745-754.
• Milli İstihbarat Teşkilatı. (2023, 12 18). MİT Operasyonları Terör Örgütü PKK'nın Sözde Sorumlularını Hedef Aldı. MİLLİ İstihbarat Teşkilatı. Erişim adresi https://www.mit.gov.tr/basin-yansimasi_mit-operasyonlari-teror-orgutu-pkknin-sozde-sorumlularini-hedef-aldi_20.html.
• Milliyet Gazetesi. (2011, 09 20). Erdoğan: Görevlidir MİT Müsteşarı görüşür. Erişim adresi https://www.milliyet.com.tr/siyaset/erdogan-gorevlidir-mit-mustesari-gorusur-1440589.
• Morvan, C. (2017). A Theory of Cognitive Dissonance. Oxfordshire: Routhledge.
• Nossal, K. R. (1977). Chungking Prism: Cognitive Process and Intelligence Failure. International Journal, 559-576. Önder, H. M. (2024). İSTİHBARAT ANALİZ HATASI OLARAK BİLİŞSEL KAPANMA İHTİYACI: YOM KİPPUR SAVAŞI ÖRNEĞİ. İstihbarat Çalışmaları ve Araştırmaları Dergisi, 70-89.
• Öneş, C. (2010). Türkiye'nin Ekseni, Tabular Yıkılıyor. İstanbul: Yakın Plan Yayınları.
• Özdağ, Ü. (2008). İstihbarat Teorisi. Ankara: Kripto Yayınları.
• Richards J. Heuer, J. (1999). The Psychology of Intelligence Analysis. Virginia: Central Intelligence Agency.
• Riste, O. (2009). The Intelligence–Policy Maker Relationship and the Politicization of Intelligence. W. A. Gregory F. Treverton içinde, National Intelligence Systems Current Research and Future Prospects (s. 179-209). Cambridge: Cambridge University Press.
• Robert V. Katter, C. A. (1979). COGNITIVE PROCESSES IN INTELLIGENCE ANALYSIS: A DESCRIPTIVE MODEL AND REVIEW OF THE LITERATURE. Virginia: U.S. ARMY RESEARCH INSTITUTE FOR THE BEHAVIORAL AND SOCIAL SCIENCES.
• Ronen Bergman, A. G. (2023, 11 30). Israel Knew Hamas’s Attack Plan More Than a Year Ago. The New York Times, Erişim adresi https://www.nytimes.com/2023/11/30/world/middleeast/israel-hamas-attack-intelligence.html.
• Ross, J. W. (2024). Assumptions in intelligence analysis. Intelligence and National Security, 1-15.
• Rubin, M. (2013). The Temptation of Intelligence Politicization to Support Diplomacy. International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, 1-25.
• Sachdeva, R. (2022). Pandemic, Perceived Risk, and Cognitive Dissonance as Antecedents to Need for Cognitive Closure. International Journal of Service Science, Management, Engineering, and Technology, 1-20.
• Sarah Tanford, R. M. (2015). The Effects of Social Influence and Cognitive Dissonance on Travel Purchase Decisions. Journal of Travel Research, 596-610.
• Seçgin, B. (2019). Hendeklerde Vurulduk: Sur Gazisinin Kaleminden Hendek Operasyonları. Ankara: Atayurt Yayınevi.
• Sinclair, R. S. ( 2010). Thinking and Writing:Cognitive Science and Intelligence Analysis. Washington, DC: Center for the Study of Intelligence.
• Smallman, M. B.-H. (2008). Human Factors of the Confirmation Bias in Intelligence Analysis: Decision Support From Graphical Evidence Landscapes. The Journal of the Human Factors and Ergonomics Society, 745-755.
• Spracher, W. C. (2020). The Use and Abuse of Intelligence as a Political Weapon. The American Intelligence Journal, 143-154.
• Taner, M. E. (2016, 11 09). Fethullahçı Terör Örgütünün (FETÖ/PDY) 15 Temmuz 2016 Tarihli Darbe Girişimi ile Bu Terör Örgütünün Faaliyetlerinin Tüm Yönleriyle Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırma Komisyonu. (M. D. Komisyonu, Röportaj Yapan)
• Thomas Juneau, S. C. (2023). Politics and intelligence analysis: the Canadian experience. Intelligence and National Security, 691-705.
• Tümer, D. Ö. (2016, 11 09). Emre Taner: Oslo ihanet değildi. ALJAZEERA TÜRK. Erişim adresi https://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/emre-taner-oslo-ihanet-degildi.
• Uzun, S. (2015). İn. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Whitesmith, M. (2020). Cognitive Bias in Intelligence Analysis: Testing the Analysis of Competing Hypotheses Method. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• William H. Cummings, M. V. (1976). Cognitive Dissonance and Consumer Behavior: A Review of the Evidence. Journal of Marketing Research, 303-308.
• Wirtz, J. J. (2024). Are Intelligence Failures Still Inevitable? International Journal of Intelligence and CounterIntelligence, 307-330.
• Yenişafak . (2018, 06 06). 793 şehitten utanın! Erişim adresi https://www.yenisafak.com/gundem/793-sehitten-utanin-3356278.
• Zegart, A. B. (2005). September 11 and the Adaptation Failure of U.S. Intelligence Agencies. International Security, 78-111.