POPULATION-MORALITY RELATIONSHIP IN IBN KHALDUN AND THOMAS R. MALTHUS

Yıl 2024, Sayı: 39, 39 - 58, 16.12.2024

Büşra Bilgin

https://doi.org/10.53844/flsf.1477980

Öz

The study includes a discussion about the transition of human, who is accepted as a social being, from primitive life to settled/modern life, and the social, economic and political changes in this adventure depending on the increase and decrease of the population. In this discussion, the views of Ibn Khaldun, a historian and sociologist, and Malthus, an economist, are included. The aim is to read from the perspective of an economist and sociologist how morality is shaped depending on the increase and control of the population. The issue of population-morality relationship, which both thinkers addressed with very different purposes and perspectives, showed that they sometimes met on the same ground and reached a common opinion. The study, on the one hand, shows that the most important issue that shapes morality is the population growth rate, and on the other hand, it resulted in the control of the population.

Anahtar Kelimeler

Ibn Khaldun, Malthus, Population, Morality

İBN HALDUN VE THOMAS R. MALTHUS’TA NÜFUS-AHLÂK İLİŞKİSİ

Öz

Çalışma, toplumsal bir varlık olarak kabul gören insanın ilkel yaşamdan yerleşik/modern yaşama geçişi, bu serüvende nüfusun artı ve azalışına bağlı olarak toplumsal, iktisadi ve siyasi değişimlerin neler olduğuna ilişkin bir tartışmayı içerir. Bu tartışmada, bir tarihçi ve toplumbilimci olan İbn Haldun ile bir ekonomist ve iktisatçı olan Malthus’un görüşlerine yer verilmiştir. Amaç, nüfusun artışına ve denetimine bağlı olarak ahlâkın nasıl şekillendiğini bir ekonomist ve toplumbilimci gözüyle okumaktır. Her iki düşünürün çok farklı amaç ve bakış açısıyla ele aldığı nüfus-ahlâk ilişkisi meselesi, yer yer aynı zeminde buluştuklarını ve ortak kanıya vardıklarını da göstermiştir. Çalışma, bir taraftan ahlâkı şekillendiren en önemli hususun nüfus artış hızı olduğunu gösterirken diğer taraftan nüfusun denetim altına alınması olarak sonuçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İbn Haldun, Malthus, Nüfus, Ahlâk

Kaynakça

• Arslan, Ahmet. İbn Haldun’un İlim ve Fikir Dünyası. 3. Baskı. Ankara: Vadi, 2002.
• Corbin, Henry. İslâm Felsefesi Tarihi: İbn Rüşd’ün Ölümünden Günümüze. 7. Baskı. Çeviren. Ahmet Arslan. Cilt 2. İstanbul: İletişim, 2013.
• Demircioğlu, Aytekin. İbn Haldun’da İnsan ve Medeniyet. Ankara: Gece kitaplığı, 2018.
• Erten, Murat. Hayatı, Eserleri ve Meseleleriyle İbn Haldûn. İstanbul: Say, 2020.
• Falay, Nihat. İbni Haldun’un İktisadi Görüşleri. İstanbul: Güryay, 1978.
• İbn-i Haldun. Mukaddime I. Çeviren. Halil Kendir. İstanbul: Yeni Şafak, 2004.
• İbn-i Haldun. Mukaddime II. Çeviren. Halil Kendir. İstanbul: Yeni Şafak, 2004.
• Lakhassi, Abdurrahman. “İbn Haldun”. İçinde İslâm Felsefesi Tarihi, editörler Seyyid Hüseyin Nasr ve Oliver Leaman. Çevirenler. Şamil Öçal ve Hasan Tuncay Başoğlu, 413-428. Cilt 1. İstanbul: Açılım Kitap, 2007.
• Malthus, Thomas R. Nüfus İlkesi. 2. Baskı. Çeviren. Çağla Taşkın. İstanbul: Pinhan, 2022.
• Malthus, Thomas R. Nüfus İlkesi Üzerine Bir Deneme. Çeviren. Sevil Zengin. İstanbul: Dergâh, 2021.
• Marx, Karl ve Friedrich Engels. Nüfus Sorunu ve Malthus. Çeviren. Oya Yaylalı. Ankara: Sol, 1976.
• Meriç, Cemil. Umrandan Uygarlığa. 7. Baskı. İstanbul: İletişim, 2002.
• Rousseau, Jean Jacques. İlimler ve Sanatlar Hakkında Nutuk I. 2. Baskı. Çeviren. Sabahattin Eyüboğlu. İstanbul: M.E.B., 1989.
• Toku, Neşet. İlm-i Umran: İbn-i Haldun’da Toplum Bilimsel Düşünce,. Van: Bilge Adam, 2000.
• Uludağ, Süleyman. İbn Haldun: Hayatı, Eserleri, Fikirleri. Ankara: TDV, 1993.
• Ülger, İlhami. İbni Haldun: Işığın Kaynağı Doğu-4. İstanbul: Berfin, 2004.
• Ziya, Hilmi ve Ziyaeddin Fahri. İbni Haldun. İstanbul: Kanaat Kitabevi, 1940.