SÜMERBAK NAZİLLİ PRINT-TEXTILE FACTORY AS A CULTURAL-CREATIVE INDUSTRY MODEL

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 169 - 183, 23.04.2022

Kübra Yıldız Altın

https://doi.org/10.55666/folklor.1087998

Öz

Cultural heritage management has been studied in the international literature for a long time. However, it is an area that has attracted attention in our country in recent years. Heritage management naturally emphasizes the industrialization and branding of heritages. The relevant research area focuses not only on the transmission of culture, but also on the process of its use. It is important to examine the application examples in the inferential studies focused on obtaining results and application in this field. This type of analysis is helpful in model building.
The basic assumption of the study is that traditional knowledge memory, which is also defined as living cultural heritage, can be transformed into a cultural-creative industry resource as a sector in the context of sustainable development. In this study, which is based on cultural heritage management and cultural economy, the Sümerbank Nazilli Print-Textile Factory, which offers a model example as a cultural-creative industry and is Turkey’s first industrial establishment in the printing field, is emphasized. The main reason why the factory was selected for review is that it has products nourished by tradition and created a unique clothing culture in the context of its period. The fact that these are still used as decorations and motifs in the 21st century is also important for the study.
The study has been discussed in the perspective of the “Circuit of Culture”. This approach was developed by British cultural theorists in the late 20th century as a tool for cultural analysis. There are five elements in the approach: “representation, identity, production, consumption and regulation”. This approach reveals how a cultural text or any cultural artifact is represented and which social identities are associated with it. Furthermore, this approach examines how it is produced and consumed, and what mechanisms regulate its distribution and use. According to this, every cultural product has a meaning in social life. Cultural meanings circulate and are maintained in society with the five elements mentioned. In this context, firstly, the production role of Sümerbank Nazilli Print-Textile Factory for a certain period was examined in the study. In the second stage of the study, the social, cultural and economic outputs of the factory, both locally and nationally, were examined from a holistic perspective in the context of the Circuit of Culture.
In the study, it has been determined that Sümerbank Nazilli Print-Textile Factory has a function as a cultural center and creates a culture of its own by preserving local-authentic values. In addition, in the study, it was concluded that the factory is a cultural, creative and economic sector in terms of its operation, product output and widespread impact. For this reason, it has been stated that, the factory can provides an example of a model for cultural-creative industries to achieve sustainable development and more specifically cultural heritage-based goals in Turkey’s 2023 development vision, in the context of production culture.

Anahtar Kelimeler

Cultural Economy, Cultural-Creative Industry, Sustainable Development, Circuit of Culture, Sümerbank Nazilli Print-Textile Factory

BİR KÜLTÜREL-YARATICI ENDÜSTRİ MODELİ OLARAK SÜMERBANK NAZİLLİ BASMA FABRİKASI

Öz

Kültürel miras yönetimi, uluslararası literatürde uzun bir süredir çalışılmakla birlikte ülkemizde son yıllarda dikkat çekmiş bir alandır. Mirasın yönetimi meselesi, doğal olarak, mirasların sektörleşmesine ve markalaşmasına vurgu yapmaktadır. İlgili araştırma alanı, kültürün sadece aktarımına değil, aynı zamanda kullanım sürecine de odaklanmaktadır. Bu alanındaki sonuç elde etme ve uygulama odaklı çıkarımsal çalışmalarda ise iyi uygulama örneklerinin incelenmesi model oluşturabilme noktasında yardımcı olmaktadır.
Çalışmanın temel varsayımı, yaşayan kültürel miras olarak da tanımlanan geleneksel bilgi belleğinin sürdürülebilir kalkınma bağlamında bir sektör olarak kültürel-yaratıcı endüstri kaynağına dönüştürülebileceği düşüncesidir. Kültürel miras yönetimi ve kültür ekonomisi temelinde yapılan bu çalışmada kültürel-yaratıcı endüstri olarak bir model örneği sunan ve Türkiye’nin basma alanındaki ilk sanayi kuruluşu olan Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası üzerinde durulmuştur. Fabrikanın inceleme için seçilmesinin temel sebebi, gelenekten beslenen ürünlerinin varlığı, dönemi bağlamında özgün giyim kültürü yaratması ve bunların 21. yüzyılda özellikle dekor ve motif olarak halen kullanılması şeklinde sıralanabilecek nitelikleridir.
Çalışma, “Kültür Döngüsü” yaklaşımı perspektifinde ele alınmıştır. Kültür Döngüsü, XX. yüzyılın sonlarında İngiliz Kültür teorisyenleri tarafından bir kültürel analiz aracı olarak geliştirilmiştir. Yaklaşım içinde yer alan unsurlar “temsil, kimlik, üretim, tüketim ve düzenleme” olmak üzere beş adettir. Söz konusu yaklaşım, kültürel metnin veya herhangi bir kültürel eserin/yapıtın nasıl temsil edildiğini, hangi sosyal kimliklerin onunla ilişkili olduğunu, nasıl üretildiğini ve tüketildiğini, dağıtımını ve kullanımını hangi mekanizmaların düzenlediğini anlamaya çalışan bir çerçeve sunar. Yaklaşıma göre toplumsal yaşamda kültürel her bir ürünün anlamı vardır. Kültürel anlamlar, adı geçen beş unsur ile toplumda dolaşır ve sürdürülür. Bu bağlamda çalışmada, ilk olarak, Sümerbank Nazilli Basma Fabrikasının bir dönem sahip olduğu üretim rolü ele alınmıştır. Çalışmanın ikinci aşamasında fabrikanın yerel ve ulusal alandaki sosyal, kültürel ve ekonomik çıktıları Kültür Döngüsü bağlamında bütüncül bir bakış açısıyla incelenmiştir.
Çalışmada Sümerbank Nazilli Basma Fabrikasının kültür merkezi olarak işlevinin olduğu ve yerel-özgün değerleri koruyarak kendine ait bir kültür yarattığı tespit edilmiştir. Ayrıca çalışmada fabrikanın işleyişi, ürün çıktısı ve yaygın etkisi bakımından kültürel, yaratıcı ve ekonomik bir sektör olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu sebeple fabrikanın, üretim kültürü bağlamında, Türkiye’nin 2023 kalkınma vizyonundaki sürdürülebilir kalkınma ve daha özelde kültürel miras temelli amaçlarını gerçekleştirmede kültürel-yaratıcı endüstriler için bir model örneği sunabileceği ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kültür Ekonomisi, Kültürel-Yaratıcı Endüstri, Sürdürülebilir Kalkınma, Kültür Döngüsü, Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası

Kaynakça

• ASILİSKENDER, B. (2002). Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Mimaride ‘Modern’ Kimlik Arayışı; Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• AYTEN, A. M. (2017). “Kent İçinde Sürdürülebilir Kentsel Yaşam Pratikleri Üzerine: Sümerbank Kayseri Bez Dokuma Fabrikası”. Journal of Current Researches on Social Sciences, C.7, S. 2, 251-270.
• BAŞAK, O. (2008). “Taş Çağı’ndan Tunç Çağı’na Anadolu’da Maden Sanatın Gelişimi ve Kullanımı”. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. 21, 15-33.
• BEZİRCİ, İ. (2001). Nazilli’de Tekstil Sanayi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BİGAT, B. (2017). Kuruluşu ve İlk Yıllarında Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BORATAV, K. (2005). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2002. İstanbul: İmge Kitabevi.
• Cumhuriyet (1933, 223 Ocak). “Bayramlıklarınızı Bayram Hediyelerinizi Yerli Mallar Pazarından Alınız!”. S. 3132, 1-8.
• Cumhuriyet (1933, 29 Mart 8). “Bayram hediyelerinizi ve eşyanızı Yerli Mallar Pazarından alınız”. S. 3195, 1-8.
• Cumhuriyet (1934, 15 Ocak). “Yerli Mallar Pazarı”. S. 3884, 1-8.
• Cumhuriyet (1935, 10 Mart). “Nazilli fabrikası basma yapacak”. S. 3886, 1-8.
• Cumhuriyet (1935, 25 Ağustos). “İlk fabrikamız Nazilli fabrikasının yapısına hemen başlandı”. S. 4051, 1-12.
• Cumhuriyet (1935, 28 Ağustos). “Ege bölgesinde geziler-Nazilli fabrikası millî tip basma yapacak”. S. 4054, 1-12.
• Cumhuriyet (1937, 10 Birinciteşrin). “Atatürk, Nazilli fabrikasını dün altın anahtarla açtı”. S. 4817, 1-12.
• Cumhuriyet (1937, 30 Ağustos). “İktisadî hareketler-Nazilli fabrikası büyük bir ihtiyacı karşılıyor”. S. 4776, 1-12.
• Cumhuriyet (1940, 4 Haziran). “Sümerbank Yerli Mallar Pazarı”. S. 5770, 1-6.
• ÇETİNER, L. (2007). Türk Tekstil Sanayiinde Sümerbank Nazilli Basmalarının Teknik Desen Özellikleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• DİLEK, D. (2021). Sosyal Fabrikanın Çalışanları Üzerindeki Etkisi: Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DOĞAN, H. (2007). “Sanayinin Musikisi Nasıl Başladı, Nasıl Bitti? Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası’na Tarihsel Bir Bakış”. Ege Akademik Bakış, C. 7, S. 2, 661-689.
• DOĞAN, H. vd. (2011). “Çağdaş İşletmelerin Sosyal Sorumluluk Anlayışı Ekseninde Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası Örneği ve Cumhuriyet Kültürünün Yerleşmesindeki Rolü”. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 1, 183-200.
• du GAY, vd., (1997). Doing Cultural Studies: The Story of the Sony Walkman. London: Sage Publications.
• DURMUŞ, İ. (2018). “Sumerlilerin Kökeni ve Kültürü”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, S. 5 (17 Ek), 177-200.
• EDWARDS, L. and HODGES, C. E. M. (2011). “Introduction: Implications of a (Radical) Socio-Cultural ‘Turn’ in Public Relations Scholarship”. Public Relations, Soeciety  Culture: Theoretical and Empirical Explorations. (Ed. Lee Edwards and Caroline E. M. Hodges), 1-14, New York: Routledge.
• ER, F. D. (2011). Sümerbank İzmir Halkapınar Basma Sanayii Müessesesi’ne Ait Desen Albümlerinin İncelenmesi, Arşivlenmesi ve Korunması. Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• EREN, A. A. (2019). Birinci Sanayi Planı Kapsamında Kurulan Sümerbank Dokuma Fabrikalarında Sosyal ve Kültürel Uygulamalar (1935-1950). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• EYÜBOĞLU, B. R. (1955, 18 Nisan). “Pazartesi Konuşmaları-Yerli beze yerli nakış”. Cumhuriyet, S. 11036, 1-8.
• GÖKÇE, O. R. (1937, 20 Temmuz). “Celâl Bayar bugün geliyor-İktisad Vekili tedkiklerinden çok memnun”. Cumhuriyet, S. 4736, 1-10.
• GÜNEŞ, G. (2007). “Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası”. Fama Aktüel, S. 18, 4-7.
• HALL, S. (2003a). “Introduction”. Representation: Cultural Representations and Signifying Practices. (Ed. Stuart Hall), 1-11, London: SAGE Publications Ltd.
• HALL, S. (2003b). “The Work of Representation”. Representation: Cultural Representations and Signifying Practices. (Ed. Stuart Hall), 13-74, London: SAGE Publications Ltd.
• KÖSEOĞLU, K. (2017). Nazilli Belediyesi Etnografya Müzesi ve “Sümerbank Basma Odası”nda Tespit Edilen Kumaşlar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• LEVE, A. M. (2012). “The Circuit of Culture as a Generative Tool of Contemporary Analysis: Examining the Construction of an Education Commodity”. AARE 2012 Conference Proceedings & Program, (Ed. Jan Wright), 1-12, Sydney: Australian Association for Research in Education.
• ÖZDEMİR, N. “Geleneksel Bilgi ve Kültür Ekonomisi”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C. 18, S. 1, 1-28.
• ÖZYURT, H. (1981). “Atatürk Dönemi Birinci ve İkinci Beş Yıllık Sanayileşme Planları ve Türk Ekonomisindeki Yapı Değişikliğine Etkileri (1933-1938)”. Sosyoloji Konferansları, S. 19, 119-148.
• POLATOĞLU, M. G. (2021). “Türkiye’nin Kalkınmasında Sümerbank ve Etkinliği (1933-1987)”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 104, 261-306.
• SEMİZ, Y. ve TOPLU, G. (2019). “Cumhuriyet Döneminde Devlet Tarafından Kurulan İlk Sanayi Kuruluşu Kayseri Sümerbank Bez Fabrikası”. SUTAD, S. 45, 29-59.
• TÜRK, S. (2017). Cumhuriyet Döneminde Sümerbank’ın Ülke Sanayileşmesindeki Rolü (1930-1960). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• URAL, S. (2014). Nazilli’de Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Hayat (1923-1950). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İnternet Kaynakları Marka Olarak “Türkiye” İbaresinin Kullanımı. (2021, 4 Aralık). Resmî Gazete, S. 31679, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/12/20211204-5.pdf, (Erişim: 06.03.2022).
• STRATEJİ VE BÜTÇE BAŞKANLIĞI (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani.pdf (Erişim: 22.02.2022).
• URL-1: “Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı”. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/birinci-bes-yillik-sanayi-plani/?pdf=3749 (Erişim: 27.02.2022)
• URL-2: “Nazilli Basma Fabrikası”. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/nazilli-basma-fabrikasi/?pdf=3438 (Erişim: 28.02.2022)