Geleneksel Sanatlarımızdaki Bitkisel Kompozisyonların Temeli Olan Helezonların Tarihçesi

Yıl 2020, Sayı: 15, 459 - 476, 25.06.2020

Hamide Nur Özsoy

https://doi.org/10.16947/fsmia.758113

Öz

Kainattaki herşey oran ve orantı sistemleri üzerine yaratılmıştır. Bir çok varlığın yapısında
bulunan helezonlar da bu oransal harmoniyi barındırarak oluşmuş sarmal biçimli
yapılardır. Sanatçılar kâinattaki bu mükemmelliği yansıtmak istemiş ve İlahî Oranlar’ı
eserlerinde uygulamaya çalışmışlardır. Yüzyıllardır farklı sanat dallarında kullanılan helezonlar
geleneksel sanatlarımızdaki bitkisel kompozisyonların temelinde de yer almaktadır.
Helezonların tarihçesi insanlık tarihi kadar eskidir. Sanatçılar tabiatı gözlemleyerek,
sabır ve yetenekleriyle mükemmel tasarımlar oluşturmuşlardır. Kompozisyonların kusursuzluğu
kullanılan oranlara bağlıdır. Sanatçılar bu uyum ve dengeyi helezonlarla sağlamışlardır.
Makalemizde, geleneksel sanatlarımızda kullanılan bitkisel kompozisyonların
temel taşını oluşturan helezonların tarihçesine ışık tutmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel sanatlar, helezon, motif, kompozisyon

The History of Spirals, the Foundation of Herbal Compositions, in our Traditional Arts

Öz

Everything in the universe was created on proportion and proportion systems. Spirals
which exist in the essenace of many entities are formed in spiral-shaped structures that
contain such a proportinal harmony. The artists wanted to reflect this perfection in the
universe and tried to apply the Divine Proportions in their works. Spirals, which have
been used in different art branches for many centuries, also lies at the basis of floral
compositions in our traditional arts. The history of spirals is as old as human history.
The artists observed the nature and formed perfect designs with their patience and talent.
The perfection of the compositions depends on the proportions used. The artists achieved
this harmony and balance with spirals in their works. In our article, we will try to shed
some light on the history of the spirals, which is supposed to be the cornerstone of floral
compositions used in our traditional arts.

Anahtar Kelimeler

Traditional arts, spiral, motif, composition

Kaynakça

• Arseven, Celal Esad, Türk Sanatı, İstanbul, Karaca Matbaası, 1973. Aslanapa, Oktay, Türk Sanatı, İstanbul, Remzi Kitabevi, 1989. Birol, İnci, Türk Tezyinî Sanatlarında Desen Tasarımı, İstanbul, Seçil Ofset, 2009. Choc, A. von Le, Chotscho, Berlin, Germany, 1913. Çiftçi, Meryem, “XVI. Yüzyıl Kuran-ı Kerîm Sayfa Düzenleri Açısından Türk Tezhip Sanatında Altın Oran İncelemesi”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), FSM Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Geleneksel Türk Sanatları, İstanbul, 2019. Derman, Fatma Çiçek, “Tezhip Sanatı”, İslâm Sanatları Tarihi, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2012. Fırat, Sıtkı, Selçuklu Sanatı, Ankara, T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1996. Keskiner, Cahide, Türk Süsleme Sanatlarında Stilize Çiçekler, Ankara, T.C. Kültür Bakanlığı, 2002. Özkeçeci, İlhan-Özkeçeci, Şule Bilge, Türk Sanatında Tezhip, İstanbul, Seçil Ofset, 2007. Özkeçeci, İlhan, Türk Sanatı’nda Kompozisyon, İstanbul, Plastik Ofset, 2008. Taşkale, Faruk, “Tezhip Sanatının Kullanım Alanları”, (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi), Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Geleneksel Türk El Sanatları Anasanat Dalı Tezhip Programı, İstanbul, 1994. Tekkanat Nihal, “Altın Oran’ın Kaynakları ve Sanat’a Yansıması”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Grafik Anabilim Dalı, Antalya, 2006. https://archnet.org/ http://dsr.nii.ac.jp/toyobunko https://www.etimolojiturkce.com https://www.hermitagemuseum.org https://tr.pinterest.com https://tr.wikipedia.org