Examining the Effect of Power Sources Used by School Administrators on Organizational Outcomes: A Meta- Analysis Study

Yıl 2022, , 1337 - 1369, 29.08.2022

Emine Doğan

https://doi.org/10.17152/gefad.1110782

Öz

It was aimed in the study to investigate the impact size of the sources of power used by school administrators on organizational citizenship, organizational trust, organizational cynicism, and organizational silence from the perspective of teachers by using meta-analysis approach, which is one of research synthesis methods. For this purpose, 19 studies, including master’s and PhD
theses written on the sources of power used by school administrators in the context of Turkey and articles published in international peer-reviewed journals, were included in the study through data bases. As a result of the study, a positive and weak relationship was found between the legitimate power, reward power, referent power and expert power used by school administrators and teachers’ organizational citizenship behaviors and organizational trust emotions, and a negative and weak relationship was determined between school administrators’ said powers and teachers’ organizational cynicism and organizational silence behaviors. In addition, a positive and very weak relationship was found between the expert power used by school administrators and organizational citizenship, organizational trust, and organizational silence, and the
relationship between school administrators’ expert power and organizational cynicism was determined to be negative and very weak. It is thought that the meta-analysis results based on the organizational outputs of the power sources that affect the teachers in terms of social,
psychological and performance will contribute both theoretically and practically.

Anahtar Kelimeler

Sources of power, School administrators, Effect size, Meta-analysis

Okul Yöneticilerinin Kullandıkları Güç Kaynaklarının Örgütsel Çıktılara Etkisinin İncelenmesi: Bir Meta-Analiz Çalışması

Öz

Bu çalışmanın amacı, öğretmen görüşlerine göre okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynaklarının örgütsel vatandaşlık, örgütsel güven, örgütsel sinizm ve örgütsel sessizlik üzerindeki etki düzeyini araştırma sentez yöntemlerinden biri olan meta-analiz yaklaşımı
kullanarak araştırmaktır. Bu amaçla okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile ilgili Türkiye bağlamında yapılmış yüksek lisans ve doktora tez çalışmaları ile hakemli dergilerde yayımlanmış makaleler veri tabanları aracılığıyla incelenmiş, 19 çalışma analize dâhil edilmiştir.
Araştırma sonuçları okul yöneticilerinin kullandığı yasal güç, ödül gücü, karizmatik güç ve uzmanlık gücünün öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ve örgütsel güven duyguları arasında pozitif yönde ve zayıf; örgütsel sinizm ve örgütsel sessizlik davranışları ile negatif yönde
zayıf bir ilişki olduğunu göstermiştir. Okul yöneticilerinin kullandığı zorlayıcı gücün ise örgütsel vatandaşlık, örgütsel güven ve örgütsel sessizlik ile pozitif yönde çok zayıf, örgütsel sinizm ile negatif yönde ve çok zayıf bir ilişki tespit edilmiştir. Öğretmenleri sosyal, psikolojik ve performans açısından etkileyen güç kaynaklarının örgütsel çıktılarına dayalı meta-analiz sonuçlarının hem teorik hem de uygulamada katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Güç kaynakları, Okul yöneticileri, Etki büyüklüğü, Meta-analiz

Kaynakça

• Yıldız imi (*) ile işaretlenmiş kaynaklar, meta analize dâhil edilen çalışmaları göstermektedir. Afzalur Rahim, M. (1986). Some psychometric properties of two measures of French and Raven bases of power. The Journal of Psychology, 120(5), 465-472. doi: 10.1080/00223980.1986.9915478
• Alga, E. (2017). Örgütlerde Algılanan liderlik tarzlarının çalışanların tükenmişliğine etkisi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (28), 98-124.
• Altınkurt, Y. (2014). The relationship between school climate and teachers’ organizational silence behaviors. Anthropologist, 18(2), 289-297. doi: 10.1080/09720073.2014.11891546
• *Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2012). Okul Yöneticilerinin kullandığı güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(3), 1833-1852.
• *Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2016). Relationship between the school administrators’ power sources and teachers’ organizational trust levels in Turkey. Journal of Management Development, 31(1), 58-70. doi:10.1108/02621711211191005
• Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2013). Okullarda örgütsel güç ölçeği’nin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. E-International Journal of Educational Research, 4(4), 1-17.
• Altınkurt, Y., Yılmaz, K., Erol, E., & Salalı, E. T. (2014). Relationship between school principals’ use of power sources and teachers’ organizational cynicism perceptions. Journal of Teacher Education and Educators, 3(1), 25-52.
• *Apak, F. (2016). Okul yöneticilerinin gücü kullanma biçimleri ile öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• *Aydın, F. (2016). Ortaokul yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç türleri ve öğretmenlerin örgütsel sessizlik davranışları. (Yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Aydın, M. (2000). Eğitim yönetimi. Ankara: Hatipoğlu.
• Aydın, Ş., & Coşkun, R. (2007). Örgütsel Güç’e ilişkin eleştirel bir çözümleme. Akademik İncelemeler, 2(2), 97-128.
• Bayrak, S. (2001). Yönetimde bir ihmal konusu olarak güç ve güç yönetimi-II. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 23-42.
• Bayrak, C., Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2014). The relationship between school principals’ power sources and school climate. Anthropologist, 17(1), 81-91. doi: 10.1080/09720073.2014.11891417
• Borenstein, M., Hedges, L.V., Higgins, J.P.T., & Rothstein H. (2013). Meta-analize giriş. (Çev. Serkan Dinçer). Ankara: Anı Yayıncılık.
• *Bozgöz, İ. E. (2020). Okul yöneticilerinin kullandıkları konumsal güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel sessizlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi-İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Ortak Program, İstanbul.
• Bulut, S. (2019). Okullarda örgütsel güç kaynakları ve psikolojik sermaye ilişkisi. (Yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Burke, R. J., & Wilcox, D. S. (1971). Bases of supervisory power and subordinate job satisfactions. Canadian Journal Of Behavioural Science/Revue Canadienne Des Sciences Du Comportement, 3(2), 183. doi: 10.1037/h0082260
• Bursalıoğlu, Z. (2003). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Akademi.
• Can, N. (2009). Öğretmen liderliği. Ankara: Pegem Akademi.
• Can, N., & Çelikten, M. (2000). Alt düzey personelin güç kaynakları (Erciyes Üniversitesi örneği). Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 22(22), 269-290.
• Chin, J. M. C. (2007). Meta-analysis of transformational school leadership effects on school outcomes in Taiwan and the USA. Asia Pacific Education Review, 8(2), 166-177. doi: 10.1007/BF03029253.
• Cooper, H., Hedges, L. V., & Valentine, J. C. (2009). The handbook of research synthesis and meta-analysis. (2nd edition). New York: Russell Sage Publication.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2013). Research methods in education. Abingdon: Routledge.
• Cooper, H. M. (2009). Research synthesis and meta-analysis: A guide for literatüre review (4th ed.). Thousand Oaks, CA: Sage. Çelik, V. (2003). Eğitimsel liderlik. Ankara: Pegem A.
• *Çevik, A. (2018). Okul yöneticilerinin kullandıkları makamsal güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık ve örgütsel sinizm davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• *Çınar, S. O. (2019). Okul müdürlerinin güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ve örgütsel kimlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Çoğaltay, N. (2014). Okul liderliğinin örgütsel çıktılara etkisi: Bir meta analiz çalışması. (Doktora tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Çora, H. (2020). Effects and results of leadership power-bases on organizational learning in educational institutions. KAUJEASF, 11(21), 48-63.
• Çubukçu, B. (2018). Özel okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynaklarının öğretmenlerin iş doyumu ile ilişkisi. (Yüksek lisans tezi). Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstisüsü, İstanbul.
• Dean W.J., Brandes, P., & Dharwadkar, R. (1998). Organizational cynicism. The Academy of Management Review, 23, 341–352. doi: 10.5465/amr.1998.533230
• *Demir, A. (2014). Örgütsel vatandaşlık davranışının öncülü olarak okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları. (Yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• *Demir, K. (2017). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin sinizm düzeyleri arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• *Demirel, G. Ö. (2012). Okul müdürlerinin güç kaynaklarını kullanma stilleri ve müdür desteğinin kurumsal vatandaşlık davranışıyla ilişkisi (Ankara ili örneği). (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• *Deviren, İ. (2019). İlkokul müdürlerinin kullandıkları örgütsel güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel sessizlik ve motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Dinçer, S. (2014). Eğitim bilimlerinde uygulamalı meta-analiz. Ankara: Pegem Yayınevi.
• Diş, O., & Ayık, A. (2016). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile örgüt iklimi arasındaki ilişki. Akademik Bakış Dergisi, 58, 499-518.
• Ersoy, S. (2020). Öğretmenlerin okul yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarına ilişkin algıları ile örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• French, J. R. P., & Raven, B. (1959). The bases of social power. In D. Cartwright & A. Zander (Eds.), Studies in social power (pp. 150-167). Ann Arbor, MI: University of Michigan Press.
• French, J. R., Raven, B., & Cartwright, D. (1959). The bases of social power. Classics Of Organization Theory, 7, 311-320.
• George J., & Jones, G. R. (1995). Organizational behaviour. USA: Addison-Wesley Pub.Co.
• *Girgin, S. (2019). Öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeyleri ile okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ortak Yüksek Lisans Programı, İstanbul.
• Gövez, E. (2013). Örgütsel sinizm ve dönüştürücü/etkileşimci liderlik arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Gülaktı, Z. A. (2020). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmen özerkliği arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Kilis.
• Hedges, L.V., & Olkin, I. (1985). Statistical method for meta-analysis. United Kingdom: Academic.
• Hitt, M. A., Black, J. S., & Porter, L. W. (2005). Management (International ed.). USA: Pearson Prentice Hall.
• Hodge, B. J., Anthony, W. P., & Gales, L. M. (2003). Organization theory: A strategic approach. NJ: Upper Saddle River, Pearson Education.
• *Hoşgörür, V. (2016). Relationship between powerbases used by school administrators and teachers’ organisational cynicism behaviours. International Scientific Researches Journal, 72(5), 51-75. doi:10.21506/j.ponte.2016.5.28
• Hunter, J. E., & Schmidt, F. L. (1990). Dichotomization of continuous variables: The implications for meta-analysis. Journal of Applied Psychology, 75(3), 334-348. doi: 10.1037/0021-9010.75.3.334
• İnce, T., & Turan, Ş. (2011). Organizational cynicism as a factor that affects the organizational change in the process of globalization and an application in Karaman’s public institutions. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, 37, 104-122.
• Kalağan, G. (2009). Araştırma görevlilerinin örgütsel destek algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• *Karadağ, E., & Bektaş, F. (2013). The Analysis of relationship between organizational power and organizational trust. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 2(4), 597-600.
• Karakaş, A. (2018). Öğretmenlerin müdürlerin güç temeline ilişkin algılamaları: Fenomenografik bir araştırma. (Yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• *Karaman, G. (2015). Okul müdürlerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel sessizlik davranışları arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• Kodal, D. U. (2019). Okul öncesi eğitim kurumu yöneticilerinin kullandıkları güç türleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Koşar, S. (2016). Okul yönetiminde dinamikler: Güç, politika ve etkileme. S. Özdemir (Ed.), Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi, (ss.100-129) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Koşar, S., Kılınç, A. Ç., Er, E., Öğdem, Z., & Savaş, G. (2014). Examining the relationship between teachers’ perceptions of primary school principals’ power styles and teacher professionalism. Alberta Journal of Educational Research, 60(2), 322-338.
• Kutlu, H. (2019). Öğretmen yabancılaşması ve okul yöneticilerinin kullandığı güç stilleri arasındaki ilişkisinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.
• *Levent, F., Özdemir, N., & Akpolat, T. (2018). Why Is There a Disequilibrium Between Power and Trust in Educational Settings? IAFOR Journal of Education 6(1), 91-102.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2013). Millî eğitim bakanlığı personeline başarı, üstün başarı belgesi ve ödül verilmesine dair yönerge. http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1637.pdf adresinden erişilmiştir.
• Mishra, J., & Morrissey, M. A. (1990). Trust in employee/employer relationships: A survey of West Michigan managers. Public Personnel Management, 19(4), 443-85. doi: 10.1177/009102609001900408
• Morrison, E. W., & Milliken, J. F. (2000). Organizational silence: A barrier to change and development in a pluralistic world. Academy of Management Review, 25(4), 706-725. doi:10.5465/amr.2000.3707697
• Northouse, P. G. (2016). Leadership: Theory and practice (7th ed.). CA: SAGE Publications
• *Okumuş, K. (2019). Okul müdürlerinin kullandıkları güç türleri ile öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Ortak Yüksek Lisans Programı, İstanbul.
• Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome. Canada: Lexington Books
• Özaslan, G. (2006). Eğitim yöneticilerinin güç tipi tercihlerinin değerlendirilmesi. (Yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• *Özhan, T. (2016). Okul müdürlerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel güven düzeylerine yönelik görüşleri arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Düzce.
• Özkalp, E., & Kırel, C. (2003). Örgütsel davranış. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Özkul, Ö. (2018). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin iş doyum düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Sultangazi örneği). (Yüksek lisans tezi). Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• *Pars, M. Ş. (2017). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Petitti, D. B. (2001). Approaches to heterogeneity in meta‐analysis. Statistics In Medicine, 20(23), 3625-3633. doi: 10.1002 / sim.1091
• Petticrew, M., & Roberts, H. (2006). Systematic reviews in the social sciences. MA-USA: Blackwell Publishers Ltd.
• Polat, S. (2013). Okul öncesi yöneticilerinin kullandıkları yönetsel güç kaynaklarına ilişkin öğretmen algıları ile öğretmen motivasyonu arasındaki ilişki. (Yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Rahim, M. A. (1989). Relationships of leader power to compliance and satisfaction with supervision: Evidence from a national sample of managers. Journal of Management, 15(4), 545-556. Doi:10.1177/014920638901500404
• Raven, B. H. (1993), The bases of power: Origins and recent developments. Journal of Social Issues, 49, 227–251. doi:10.1111/j.1540-4560.1993.tb01191.x
• Raven, B. H. (2008). The bases of power and the power/interaction model of interpersonal influence. Analyses of Social Issues and Public Policy, 8(1), 1-22. doi: 10.1111/j.1530-2415.2008.00159.x
• Raven, B. H., Schwarzwald, J., and Koslowsky, M. (1998). Conceptualizing and measuring a power/interaction model of interpersonal influence 1. Journal of Applied Social Psychology, 28(4), 307-332. doi:10.1111/j.1559-1816.1998.tb01708.x
• Schriesheim, C. A., Hinkin, T. R., and Podsakoff, P. M. (1991). Can ipsative and single-item measures produce erroneous results in field studies of French and Raven's (1959) five bases of power? An empirical investigation. Journal of Applied Psychology, 76(1), 106.
• Seçkin, N. (1990). Orta dereceli okul öğretmenlerin aldıkları ödüller ve cezalara ilişkin bir çalışma. Eğitim ve Bilim, 77, 24-36.
• Ward, E. W. (1998). Managerial power bases and subordinates’ manifest needs as influences on psychological climate. Journal of Business and Psychology, 12(3), 361-378.
• Weber, M. (1947). Toplumsal ve ekonomik örgütlenme kuramı. (Çev. Özer Ozankaya). Ankara: İmge Kitabevi.
• Uçar, L. (2016). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç türleri ve örgütsel depresyon: Bir ilişkisel tarama modeli. (Yüksek lisans tezi). Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Uğur, S. S. (2016). Kişilik tipolojilerine göre çalışanların örgütsel sessizlik algılamaları: Kamu ve özel kesimde bir araştırma. (Yayınlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Uğur, İ. D. (2018). Öğretmen algılarına göre yöneticilerin güç kaynakları ile çatışma yönetimi stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi Siirt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Urwick, L. F. (1944). The elements of administration. New York: Harper & Brothers.
• Usta, I., & Küçükaltan, D. (2012). Ödüllendirmenin örgütsel bağlılığa etkisi: İstanbul’daki beş yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 71-89
• Varoğlu, D. (2013). Örgütlerde güç ve politika. A. Ç. Kırel ve O. Ağlargöz (Ed.), Örgütsel davranış. (ss. 168-191) içinde. Anadolu Üniversitesi Web-Ofset Tesisleri.
• Yılmaz, A. İ. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin paylaşılan liderlik davranışları. (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Yukl, G. A. (2013). Leadership in organizations (8th Ed.). London: Prentice Hall.
• Yukl, G., & Falbe, C. M. (1991). Importance of different power sources in downward and lateral relations. Journal of Applied Psychology, 76(3), 416-423. doi:10.1037/0021-9010.76.3.416
• Zafer, D. (2008). İlköğretim okulu yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarına ilişkin öğretmen görüşleri. (Yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Zıblım, L. (2020). Okul yöneticilerinin kullandığı güç kaynakları ile öğretmenlerin güç mesafesi arasındaki ilişki (Muğla/Türkiye-Tamale/Gana örneği). (Yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.