Öğretmen Adaylarının “Çevre Duyarlılığı” Kavramına Yönelik Metaforik Algıları

Yıl 2020, , 1019 - 1050, 29.11.2020

Erkan Yanarateş , Adem Yılmaz

https://doi.org/10.17152/gefad.699406

Cited By: 12

Öz

21.yüzyıldaki bilimsel ve teknolojik gelişmeler beraberinde birçok yeniliği ve kolaylığı getirmiş olmasına rağmen insanlar için birtakım olumsuzlukları da getirmektedir. Sanayileşmenin hızlanması, tüketim ve üretimin artması doğal olarak çevresel atıkların ve çevre kirliliğinin de artmasına neden olmaktadır. Bu noktada doğanın korunması ve sürdürülebilirliğin sağlanabilmesi amacıyla çevre duyarlılığı (hassasiyeti) konusuna önem verilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada çevre duyarlılığı kavramına yönelik olarak öğretmen adaylarının metaforik algıları belirlenmiştir. Araştırma sürecinde nitel araştırma yaklaşımlarından olgu bilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini fen bilgisi, sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenliği bölümünde okuyan 217 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplanırken öğretmen adaylarının “Çevre duyarlılığı…….gibidir/benzer. Çünkü…..” cümlesini tamamlamaları istenilmiştir. Araştırma sonuçları incelendiğinde öğretmen adaylarının 7 alt kategoride 104 farklı metafor geliştirdiği belirlenmiştir. Bunlar arasında temiz ev, geleceği düşünmek, hayatı önemsemek, ayna, bilinçli davranmak ve duyarlı olmak en sık kullanılan metaforlar olmuştur. Kişilik özellikleri ve davranış unsuru kategorisi ise en çok metaforun oluşturulduğu kategori olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çevre duyarlılığı, Metafor, Öğretmen adayı

Metaphorical Perceptions of Prospective Teachers Towards the Concept of Environmental Sensitivity

Öz

Although the 21st century has brought many innovations and conveniences through developments in science and technology, it leads to some problems for individuals. The acceleration of industrialization, the increase in consumption and production naturally result in the accumulation of environmental wastes and environmental pollution. At this point, attention should be paid to environmental sensitivity with a view to protecting the nature and thereupon ensuring sustainability. In this study, prospective teachers' metaphorical perceptions were identified for the concept of environmental awareness. In the research process, phenomenology pattern, one of the qualitative research approaches, was resorted to. The sample of the study consists of 217 prospective teachers studying Science Education, Social Sciences Education and Classroom Education. While collecting data in the research, the prospective teachers were asked to complete the sentence: “Environmental sensitivity is like ……./Similar to…... Because… ..”. When the results of the research were examined, it was determined that teacher candidates developed 104 different metaphors in 7 sub-categories. Clean house, thinking about the future, caring about life, mirroring, acting consciously and being sensitive were the most frequently used metaphors. The category of personality traits and behavioral element was figured out as the category in which the highest number of metaphors were formed.

Anahtar Kelimeler

Environmental sensitivity, Metaphor, Prospective teacher

Kaynakça

• Akgün, A., Duruk Ü. ve Gülmez Güngörmez, H. (2016). Ortaokul öğrencilerinin çevre eğitimi kavramına yönelik metaforları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 215-224. doi: 10.14582/DUZGEF.714
• Akınoğlu, O. ve Sarı, A. (2009). İlköğretim programlarında çevre eğitimi. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 30, 5-29.
• Akten, S., Gül, A. ve Akten, M. (2012). Korunan doğal alanlarda kullanılabilecek ziyaretçi yönetim modelleri ve karşılaştırılması. Turkish Journal of Forestry, 13(1), 57-65.
• Arık, S. ve Yılmaz, M. (2017). Fen bilimleri öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları ve çevre kirliliğine yönelik metaforik algıları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(3), 1147-1164.
• Atasoy, E. (2006). Çevre için eğitim çocuk doğa etkileşimi. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Bayar, V. ve Bayar, S. A. (2015). Araştırma yaklaşımları. Turan, S. (Ed.). Uygulamada Araştırma yöntemleri (s. 45-54) içinde. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ateş, M. ve Karatepe, A. (2013). Üniversite öğrencilerinin “çevre” kavramına ilişkin algılarının metaforlar yardımıyla analizi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(2), 1327-1348.
• Aydın, F. (2011). Üniversite öğrencilerinin “çevre” kavramına ilişkin metaforik algıları. Doğu coğrafya dergisi, 16(26), 25-44. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunidcd/issue/2454/31254
• Benzer, E. ve Şahin, F. (2012). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre okuryazarlığının proje tabanlı öğrenme süresince örnek olaylarla değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 35, 55-83.
• Can, D. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin çevre okuryazarlığı, başarı ve kimyaya karşı tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmış Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Canbazoğlu Bilici, S. (2019). Örnekleme yöntemleri. Özmen, H. ve Karamustafaoğlu, O. (Eds.). Eğitimde araştırma yöntemleri (s. 56-78) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Carter, R. L. & Simmons, B. (2010). The history and philosophy of environmental education. http://www.niu.edu/~carter/courses/520/Carter_Simmons.pdf adresinden 31/12/2019 tarihinde erişilmiştir.
• Cebel, H. ve Akgül, S. (2011). Toprak erozyonu oluşumu ve koruyucu önlemler. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 134, 57-61.
• Chawla, L. (1998). Significant life experiences revisited: A review of research on sources of environmental sensitivity. Journal of Environmental Education, 29(3), 11-21.
• Creswell, J. W. (2014) Research design: Qualitative, quantitative and mixed methods approaches. Los Angeles: Sage.
• Çondur, F. ve Cömertler, N. (2010). Çevre kirliliği ve yoksulluk ilişkisi: Büyük Menderes Havzası örneği. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(2), 65-72.
• Demir, Ö. (2017). İDKAB öğretmen adaylarının metaforik çevre algıları. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(5), 1700-1714.
• Demir, E. ve Yalçın, H. (2014). Türkiye’de çevre eğitimi. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 7(2), 7-18.
• Demirkaya, H. (2006). Çevre eğitiminin Türkiye’deki coğrafya programları içerisindeki yeri ve çevre eğitimine yönelik yeni yaklaşımlar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 207-222.
• Doğan, Ö. F. (2019). Ortaokul öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik metaforik algıları. Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Niğde.
• Eltan, C. (2013). Korunan doğal alanlarda doğal eşiklere bağlı etkileşim-geçiş sahası belirlenmesi: Uludağ örneği. Çevre-Tasarım Kongresi. Bursa.
• Erer, S. (1992). Coğrafi ekolojide çevre sorunları bozulma (degredasyon) aşamaları ve önlemler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayın No: 3709.
• Ergün, T. ve Çobanoğlu, N. (2012). Sürdürülebilir kalkınma ve çevre etiği. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 97-123.
• Faiz, M. ve Karasu Avcı, E. (2019). Atatürkçülük kavramına ilişkin sosyal bilgiler öğretmen adaylarının metaforik algıları. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(28), 217-252.
• Garipağaoğlu, N. (2003). Türkiye’de hava kirliliği sorununun coğrafi bölgelere göre dağılımı. Doğu coğrafya dergisi, 8(9), 55-77.
• Güneş, C. ve Tezcan, R. (2019). Metafor nedir, ne değildir? Kılcan, B. (Ed.), Metafor ve eğitimde metaforik çalışmalar için bir uygulama rehberi (s. 1-15) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Güney, E. (2011). Ses kirlenmesi-gürültü sorunu. Kalkınmada Anahtar Verimlilik Dergisi, 46-47.
• Güngör Cabbar, B. (2019). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin ağaç kavramına karşı metaforik algıları. Anadolu Journal of Educational Sciences, 10(1), 189-208. doi:10.18039/ajesi.682027.
• Hamalosmanoğlu, M. (Ed.). (2019). Farklı yaklaşım, yöntem ve teknikler ışığında etkinliklerle çevre eğitimi. Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Ilgar, R. (2018). Ekoloji ve çevre araştırmaları. Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım.
• İbret, B. Ü., Recepoğlu, E., Karasu Avcı, E. ve Recepoğlu, S. (2018). Öğretmen adaylarının demokrasi kavramına yönelik metaforik algıları. Journal of History Culture and Art Research, 7(5), 421-441. doi:10.7596/taksad.v7i5.1763
• Karataş, A. (2012). İlköğretim öğrencilerine çevre bilincinin kazandırılmasında çevre eğitiminin rolü: Ekoloji temelli yaz kampı projesi örneği. Zeitschrift für die Welt der Türken ZfWT, 4(2), 259-276.
• Karatekin, K. ve Yılmaz, A. (2019). Çevre okuryazarlığı. Aksoy, B., Akbaba, B. ve Kılcan, B. (Eds.), Sosyal bilgilerde beceri eğitimi (s. 25-52) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Kılcan, B. (2019). Eğitim bilimlerinde metaforların bir veri toplama aracı olarak kullanılması, örnek bir uygulama. Kılcan, B. (Ed.), Metafor ve eğitimde metaforik çalışmalar için bir uygulama rehberi (s. 89-108) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Kılıç, S. ve İnal, M. (2010). Yükseköğretimde çevre eğitimi alan ve almayan öğrencilerde çevre bilinci: Niğde üniversitesi örneği. Niğde Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 3(2), 70-83.
• Koç, H. ve Karatekin, K. (2013). Coğrafya öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 139-174.
• Krejcie, R. W. & Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological, Measurement, 30, 607-610.
• Kurdoğlu, O. (2007). Dünyada doğayı koruma hareketinin tarihsel gelişimi ve güncel boyutu. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 8(1), 59-76.
• Lakoff, G. & Johnson. M. (2010). Metaforlar hayat, anlam ve dil. (Çev: G. Y. Demir). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Maccormac, E. R. (1990). A cognitive theory of metaphor. Cambridge: MA. MIT Press.
• Meral, E., Küçük, B. ve Gedik, F. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre kavramına ilişkin metaforik algıları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 65-78.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Thousands Oaks, Ca: Sage.
• Moser, K. S. (2000). Metaphor analysis in psychology-method, theory and fields of application. Qualitative Social Research, 1(2), Art. 21. Retrieved from http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs0002212.
• Oreta, A. W., Tanhueco, R. M. & Garciano L. E. (2014). Framework for civil engineering research: Addressing safety and sustainability through disaster risk education. 7th Asean Environmental Engg Conference, At Puerto Princes, Palawan, Philippines.
• Özcan, Ş. (2019). Sınıf öğretmeni adaylarının “çevre” kavramına yönelik metaforlarının karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Burdur.
• Özey, R. (2004). Günümüz dünya sorunları. İstanbul: Aktif Yayınevi.
• Öztürk, M. (2017). Sürdürülebilir gelişme odaklı eğitim: Kuramsal çerçeve, tarihsel gelişim ve uygulamaya dönük öneriler. İlköğretim Online, 16(4), 1-11.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel analiz ve yorumlama. Bütün, M. ve Demir, S. B. (Eds.). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (s. 431-534) içinde. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Pesen, A., Kara, İ., & Gedik, M. (2015). Çocuk gelişimi bölümü 2. sınıf öğrencilerinin “müdür” kavramına ilişkin metafor algıları. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 28-48.
• Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının öğretmen kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 131-155.
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 459-496.
• Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
• Sever, R. ve Yalçınkaya, E. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının çevresel tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 26, 1-15.
• Sever, R. ve Yalçınkaya, E. (2018). Çevre eğitimine genel bir bakış ve temel kavramlar. Sever, R. ve Yalçınkaya, E. (Eds.), Çevre eğitimi (s. 2-17) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Soysal, D. ve Afacan, Ö. (2012). İlköğretim öğrencilerinin “fen ve teknoloji dersi” ve “fen ve teknoloji öğretmeni” kavramlarına yönelik metafor durumları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 287-306.
• Sözüer, A. (2011). İşletmeleri çevreye duyarlı politikalar uygulamaya iten güçler. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 47-56.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• The Research Advisors. (2006). Sample size table. 19 Aralık 2019 tarihinde https://www.research-advisors.com/tools/samplesize.htm adresinden erişilmiştir.
• Tıraş, H. H. (2012). Sürdürülebilir kalkınma ve çevre: Teorik bir inceleme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 57-73.
• Turan, İ. ve Kartal, A. (2012). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin doğal afetler konusu ile ilgili kavram yanılgıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 67-81.
• Uyanık, G. (2016). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ilişkin bilgi düzeylerinin ve tutumlarının incelenmesi. Online Fen Eğitimi Dergisi, 1(1), 30-41.
• Uysal, G. (2016). Çevre jeofiziğinde manyetik duyarlılık ölçümleri ile kirlilik belirlenmesi: Bir uygulama örneği. Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Jeofizik Mühendisliği Anabilim Dalı, Isparta.
• Yıldırım, C., Bacanak, A. ve Özsoy, S. (2012). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına karşı duyarlılıkları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(1), 121-134.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.