Öğretmenlerde Tükenmişlik Duygusunun Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 37 Sayı: 2, 759 - 788, 21.08.2017

Hatice Yıldız Durak , Süleyman Sadi Seferoğlu

Öz

Bu çalışmada öğretmenlerde
tükenmişlik düzeyleri ile ilgili genel durumun öğretmenlerin bakışıyla ortaya
konması ve tükenmişlik düzeyi ile çeşitli demografik değişkenler arasındaki
ilişkinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışma grubu çeşitli illerde bulunan,
farklı branşlardaki toplam 303 öğretmenden oluşmaktadır. Bu araştırmada karma
yöntem ve iki farklı veri toplama aracı kullanılmıştır. İlk veri toplama aracı
“Öğretmenlerin Tükenmişlikleri Hakkındaki Görüşleri Anketi”, ikinci veri
toplama aracı ise “Öğretmen Tükenmişliği Ölçeği”dir. Araştırma bulgularına göre
“bilişim teknolojileri (BT) kullanım yeterlikleri” ile “disiplin sorunları ve
sınıf yönetimiyle ilgili problemlerin yaşanması” durumları öğretmenlerin tükenmişlik
duygusu hissetmelerinin en önemli nedenleridir. 

Anahtar Kelimeler

BT Kullanım Yeterliği, Öğretmen Tükenmişliği, Öğretmen Bakışı, K-12

Kaynakça

• Akçamete, G., Kaner, S., & Sucuoğlu, B. (2001). Öğretmenlerde tükenmişlik, iş doyumu ve kişilik. Ankara: Nobel.
• Avcı, Ü., & Seferoğlu, S. S. (2011). Bilgi toplumunda öğretmenin tükenmişliği: Teknoloji kullanımı ve tükenmişliği önlemeye yönelik alınabilecek önlemler. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 13-26.
• Baltaş, A., & Baltaş, Z. (1993). Stres ve başa çıkma yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Büyüköztürk, Ş. (2009). Veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Byrne, B. M. (1991). Burnout: Investigating the impact of background variables for elementary, intermediate, secondary, and university educators. Teaching and Teacher Education, 7(2), 197-209.
• Cemaloğlu, N., & Erdemoğlu-Şahin, D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 465-484.
• Ergin, C. (1993). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Friedman, I. A. (1991). High and low burnout schools: School culture aspects of teacher burnout. Journal of Educational Research, 84(6), 325-333.
• Friedman, I. A., & Farber, B. A. (1992). Professional self-concept as a predictor of teacher burnout. Journal of Educational Research, 86, 28-35.
• Gündüz, B. (2004). Öğretmenlerde tükenmişliğin akılcı olmayan inançlar ve mesleki bazı değişkenlere göre yordanması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Hoyos, T., & Kallus, K. W. (2005). Burnout risk factors: Stress-recovery-state and coping among teachers. Department of Psychology. University of Graz. Austria.
• İnce, N. B., & Şahin, A. E. (2016). Birleştirilmiş ve bağımsız sınıflarda çalışan sınıf öğretmenlerinin mesleki doyum ve tükenmişlik düzeylerinin karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 391-409. Karakelle, S., & Canpolat, S. (2008). Tükenmişlik düzeyi yüksek ilköğretim öğretmenlerinin öğrencilere yaklaşım biçimlerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 33(147), 106-120.
• Kırılmaz, A., Çelen, Ü., & Sarp, N. (2002). İlköğretimde çalışan bir öğretmen grubunda tükenmişlik durumu araştırması. İlköğretim Online, 2(1), 2-9. http://ilkogretimonline.org.tr/vol2say1/v02s01a.pdf adresinden erişilmiştir.
• Kokkinos, C. M. (2007). Job stressors, personality and burnout in primary school teachers. British Journal of Educational Psychology, 77, 229-243.
• Kyriacou, C. (2001). Teacher stress: Directions for future research. Educational Review, 53(1), 27-35.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2(1), 99-113.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leither, M.P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
• Naktiyok, A., & Karabey, C. N. (2005). İşkoliklik ve tükenmişlik sendromu. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2). 180-198.
• Oplatka, I. (2002). Women principals and the concept of burnout: An alternative voice? International Journal of Leadership in Education, 5(3), 211-226.
• Pines, A., & Aronson, E. (1988). Career burnout: Causes and cures. Free Press.
• Seidman, S. A., & Zager, J. (1986). The teacher burnout scale. Educational Research Quarterly, 11, 26-33.
• Troman, G., & Woods, P. (2000). Careers under stress: Teacher adaptations at a time of intensive reform. Journal of Educational Change, 1(3), 253-275.
• Tuğrul, B., & Çelik, U. P. E. (2002). Normal çocuklarla çalışan anaokulu öğretmenlerinde tükenmişlik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(12), 1-11.
• Tümkaya, S. (1996). Öğretmenlerdeki tükenmişlik görülen psikolojik belirtiler ve başa çıkma davranışları (Yayımlanmamış doktora tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Seferoğlu, S. S. (2004). Öğretmen adaylarının öğretmen yeterlilikleri açısından kendilerini değerlendirmeleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 131-140.
• Seferoğlu, S. S., Yıldız, H., & Avcı-Yücel, Ü. (2014). Öğretmenlerde tükenmişlik: Tükenmişliğin göstergeleri ve bu göstergelerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 39(174), 348-364.
• Sucuoğlu, B., & Kuloğlu, N. (1996). Özürlü çocuklarla çalışan öğretmenlerde tükenmişliğin değerlendirilmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 10(36), 44-60.
• Şahin, D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi: Ankara ili ilk ve ortaöğretim okulları örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şişman, M. (2004). Öğretim liderliği. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• VanHorn, J., Schauteli, W. D., & Enzmann, D. (1999).Teacher burnout and lack of reciprocity. Journal of Applied Social Psychology, 29(1), 91-108.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldız, H., Sarıtepeci, M., & Seferoğlu, S. S. (2013). FATİH projesi kapsamında düzenlenen hizmet-içi eğitim etkinliklerinin öğretmenlerin mesleki gelişimine katkılarının ISTE öğretmen standartları açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı (1), 375-392.