Erken Cumhuriyet Döneminde “Biz”in İnşası: Tarih Ders Kitapları Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2017, Cilt: 37 Sayı: 1, 0 - 0, 27.04.2017

Tercan Yıldırım Ahmet Şimşek

Öz

“Biz”inşası ya da millî kimlik, ulus-devletlerin geleneksel kimlik yerine yeni bir üst-kimliğe ihtiyaç duyulması sonucu ortaya çıkmıştır. Bununla ortak kültürel değerler, anılar ve davranış kodları yeniden tanımlanmıştır. Bu bağlamda çalışmada Türkiye’de 1930’lı yıllardaki lise tarih ders kitaplarında “biz” inşasının nasıl ve hangi amaçlara yönelik inşa edildiği ele alınmıştır. Araştırmada nitel içerik ve doküman analizi kullanılmıştır. Elde edilen veriler, “medenilik söylemi”, “ırk ve köken”, “millî seciye”, “ortak dil” ve “tarihi ve kutsal vatan” temaları üzerinden incelenmiştir. Konu bağlamında rastlanan tarihsel söylemlere doğrudan alıntılarla yer verilmiştir. Çalışmayla, ulus-devletlerin amaçladığı türdeş toplum için tarih öğretimi vasıtasıyla ortak mekân, köken, dil ve kültürel değerler üzerinden bir birliktelik yaratılmasının amaçlandığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu durum 1930’lu yılların ruhu bakımından dünyadaki gelişmelere paralel olarak değerlendirilmiştir.

Kaynakça

• Alkan, Türker (1989). Siyasal Bilinç ve Toplumsal Değişim: Siyasal Bilincin Gelişmesinde Ailenin, Okulun ve Toplumsal Sınıfların Etkisi. Ankar: Gündoğan Yayınları.
• Althusser, L. (1994). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. (Çev. Yusuf Alp ve Mahmut Özışık) İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Altunışık, R. vd.( 2005). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Sakarya: Sakarya Kitabevi.
• Aydın, S. (2006). Cumhuriyet’in İdeolojik Şekillenmesinde Antropolojinin Rolü: Irkçı Paradigmanın Yükselişi. Yayımlandığı Kitap A. İnsel (Editör), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm (344-369). İstanbul: İletişim, 2006.
• Bilgin, N. (1995.) Kollektif Kimlik. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Bostancı, M. N. (2005). Kimlik Tartışması Hayatın Telaffuzu Üzerinden Yürümeli. Türkiye Günlüğü, 83, 52-56.
• Bumin, K. (1983). Batı'da Devlet ve Çocuk. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Copeaux, E. (1998)Tarih Ders Kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezi'nden Türk-İslam Sentezi'ne.. (Çev. Ali Berktay). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Doğan, K. (2008). Cumhuriyet Dönemi Kimlik İnşası. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Erdoğan, İ. (2006). Kimlik Sorunu: Kendini Sevmeyenin Kimliğindeki Kendi Olmayan Kendi. Demokrasi Platformu, 5, 93-115
• Genel Kurmay Başkanlığı (2001). Atatürkçülük. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Göka, E. (2006). İnsan Kısım Kısım: Topluluklar, Zihniyetler, Kimlikler. İstanbul: Aşina Kitaplar.
• Guibernau, M. (1997). Milliyetçilikler: 20. Yüzyılda Ulusal Devlet ve Milliyetçilikler. (Çev. Neşe N. Domaniç). İstanbul: Sarmal Yayınları.
• Gutek, G. L. (2006). Eğitime Felsefi ve İdeolojik Yaklaşımlar. (Çev. Nesrin Kale). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Güleç, C. (2004). Politik Psikoloji Penceresinden Siyaset Ahlakı, Kimlik ve Laiklik. Ankara: Dizgi Yayıncılık.
• Gürses, F. (2010). Türkiye'de Ders Kitaplarında Yurttaşlık: Cumhuriyet'in İlk Yıllarından Bugüne Kavramsal Dönüşüm. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• İnal, K. (1996). Eğitimde İdeolojik Boyut. Ankara: Doruk Yayınları.
• Kösoğlu, N.( 2005). Türk Olmak ya da Olmamak: Milli Kültür, Mozaik Kültür ve Etnisite. İstanbul: Ötüken Kitabevi.
• Kuş, E. (2003). Nicel-nitel Araştırma Teknikleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Mayring, P. (2011). Nitel Sosyal Araştırmaya Giriş. (Çev. Sezai Durgun ve Adnan Gümüş). Ankara: Bilgesu.
• Özkırımlı, U. (2010). Milliyetçilik Üzerine Güncel Tartışmalar: Eleştirel Bir Müdahale. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Parlak, İ. (2005). Kemalist İdeolojide Eğitim. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Punch, K. F. (2005). Sosyal araştırmalara giriş: nicel ve nitel yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Schlesinger, P. (1994). Medya Devlet Ulus ve Siyasal Şiddet ve Kolektif Kimlik. (Çev. Mehmet Küçük). İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
• Smith, A. D. (1995). Milli Kimlik. (Çev. Bahadır S. Şener). İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Şahin, K. (2007). Kürelleşme Tartışmaları Işığında Ulus-Devlet. İstanbul: İlgi Kültür Sanat.
• Şimşek, A. (2012). Türk Tarih Tezi Üzerine Bir Değerlendirme. Türkiye Günlüğü, 111, 85-99.
• Tekeli, İ. (2000). İlköğretim Okulları ve Liselerde Tarih Eğitimi. Yayımlandığı Kitap H. Hatipoğlu ve Ü. Özen (Editörler), Türkiye'de İlk ve Orta Öğrenim Düzeyinde Tarih Öğretiminin Yeniden Yapılandırılması: Atölye-1. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Toprak, Z. (2012). Darwin'den Dersim'e Cumhuriyet ve Antropoloji. İstanbul: Doğan Kitap.
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (1930). Türk Tarihinin Ana Hatları Methal Kısmı. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (1931a). Tarih I: Tarihten Evvelki Zamanlar ve Eski Zamanlar. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (1931b). Tarih II: Ortazamanlar. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (1931c). Tarih III: Yeni ve Yakın Zamanlarda Osmanlı-Türk Tarihi. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (1931d). Tarih IV: Türkiye Cümhuriyeti. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Yıldırım, A. ve H. Şimşek (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.