Estetik Algılama ve Sanatsal Yaratım Sürecinde Sanat Motivasyonunun Önemi

Yıl 2020, Cilt: 40 Sayı: 2, 775 - 795, 06.08.2020

Kerim Laçinbay

Öz

Kişinin estetik algısı, onun yaratım sürecindeki başlıca öznelerinden birini oluşturmaktadır. Kişinin sanatsal yaratımı da, onun estetik algısının bir göstergesidir. Sanat motivasyonu ise, kişinin sanat etkinlikleri gerçekleştirmeye istek duyması, bu isteği ilgili etkinlik boyunca sürdürmekten keyif alması ve ortaya çıkan üründen haz alma sürecidir. Sanat motivasyonu, yaratım sürecinin başlamasında ve devam ettirilmesindeki temel itici gücü temsil eder. Sanat yaratımının oluşumu, onu ortaya çıkaran figürün sanat motivasyonuna, estetik algıya ve kabiliyete sahip olmasından geçer. Bu çalışma, estetik algılama ve sanatsal yaratım sürecinde sanat motivasyonunun önemini ortaya koymayı amaçlayan betimsel bir araştırmadır. Bu amaca ulaşmak için literatür tarama yöntemi kullanılmıştır. Sanat felsefesi ile sanat psikolojisinin ortak kavramı sayılabilecek “estetik algılama” ile “sanatsal yaratım” kavramları hakkında kuramsal çalışmalar aracılığı ile ulaşılan bilgiler “sanat motivasyonu” ile ilişkilendirerek tartışılmıştır. Araştırma kapsamında ele alınan konuyla ilgili alanyazın değerlendirildiğinde, estetik algılama için sanatsal yaratımların birer gösterge olduğu ve sanatsal yaratımları ortaya koyarken sanat motivasyonunun oldukça önemli bir yeri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu bilgiler ışığında yeni araştırmalara konu olabilecek öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sanat, Plastik Sanatlar, Estetik Algılama, Sanatsal Yaratım, Sanat Motivasyonu

Teşekkür

Sayın yetkili merhabalar. Görsel sanatlar alanına yönelik hazırlamış olduğum "Estetik Algılama ve Sanatsal Yaratma Sürecinde Sanat Motivasyonun Önemi" başlıklı makalemi ekte gönderiyorum. İlginize teşekkür eder, iyi çalışmalar dilerim. Saygılarımla ... Dr. Öğr. Üyesi Kerim LAÇİNBAY

Kaynakça

• Aydın, A. (2001). Gelişim ve öğrenme psikolojisi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Altunay, A. (2009). Görsel estetik. A. Altunay (Ed.), Görsel algı ve görsel estetik değerler (s.74 – 94) içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Amabile, T. M. (1983). The social psychology of creativity. New York, NY: Springer-Verlag.
• Arnheim, R. (2018). Görsel düşünme. (Çev. Öğdül, R. ). İstanbul: Metis Yayıncılık (Orijinal çalışmanın yayın tarihi, 1997).
• Bayrakcı, M. (2007). Sosyal öğrenme kuramı ve eğitimde uygulanması. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 198 – 210. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sakaefd/issue/11210/133874 adresinden erişilmiştir.
• Beyoğlu, A. (2015). Sanat eğitiminde algı, görsel algı ve yanılsama: Victor vasarely’nin çalışmaları üzerine bir inceleme. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17,333-348. http://eds.a.ebscohost.com/eds/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=10ecda84-79bd-4f2e-8f27-604ba9a487e1%40sdc-v-sessmgr02 adresinden erişilmiştir.
• Bolla, P (2012). Sanat ve estetik (Çev. Koş, K.). İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çiftçi, T. (2018). Nöroestetı̇k ve görsel düşünme perspektı̇fı̇nden sanatsal ve bı̇lı̇msel yaratıcılık. (Doktora Tezi). Işık Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dear, J. (2008). Motivation and meaning in contemporary art: from tate modern to the primary school classroom. Journal of Art & Design Education, 20(3), 274 – 283. doi: 10.1111/1468-5949.00276
• Eroğlu, A. (2011). John Dewey’de deneyim ve sanat. (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Ersoy, A. (2010). Sanat eleştirisi. İstanbul: Artes Yayınları.
• Feldman, E. B. (1994). Practical art criticism. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Fiedler, K. (2017). Görsel sanat eserleri konusunda yargıda bulunmak üzerine (Çev. Anay, H.). İstanbul: Janus Yayıncılık. (Orijinal çalışmanın yayın tarihi, 2016)
• Gordon, I. E. (2004). Theories of visual perception (third edition), Hove and New York: Psychology Press.
• Gökçe, S. (2015). Sanatsal yaratma sürecinde estetik kaygının işlevi. (Yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Biilmleri Enstitüsü, Denizli.
• Grant, M. J., & Booth, A. (2009). A typology of reviews: An analysis of 14 review types and associated methodologies. Health Information & Libraries Journal, 26(2), 91-108. doi: 10.1111/j.1471-1842.2009.00848.x.
• Hennessey, B. A. (2001). The social psychology of creativity: Effects of evaluation on intrinsic motivation and creativity of performance. In
• S. Harkins (Ed.), Multiple perspectives on the effects of evaluation on performance: Toward an integration (pp. 47–75). Norwell, MA: Kluwer Academic.
• Ishizu, T., and Zeki, S. (2013). The brain’s specialized systems for aesthetic and perceptual judgment. Eur. J. Neurosci. 37, 1413–1420. doi: 10.1111/ejn.12135
• İnal, S. (2008). Beynin algılama süreci, yazma ve kümeleme stratejisi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9 (1), 55-64.
• Jackson, W. P. (1998) John Dewey and The Lessons of Art, New Haven and London: Yale University Press
• Kant, I. (2016). Yargı yetisinin eleştirisi. ( Çev. Yardımlı, A.). İstanbul: İdea Yayınevi. (Orijinal çalışmanın yayın tarihi, 1790, 1793).
• Kawabata, H., and Zeki, S. (2014). Neural Correlates of Beauty. Journal of Neuorophyssiology. 91, 1669 – 1705. Doi: 10.1152/jn.00696.2003
• Karaca, A. (2020). Estetik endişe. İstanbul: Kopernik Yayıncılık.
• Keller, J.M. (2010). Motivational design for learning and performance. The ARCS model approach (1.b.). New York: Springer.
• Kırışoğlu, O. T. (2009). Sanat, kültür, yaratıcılık görsel sanatlar ve kültür eğitimi öğretimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Laçinbay, K. (2018). ARCS motı̇vasyon modelı̇nı̇n görsel sanatlar öğretmen adaylarının motı̇vasyonlarına tutumlarına ve çalışmalarına etkı̇sı̇. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Leppert, R. (2017). Sanatta anlamın görüntüsü imgelerin toplumsal işlevi (Çev. Türkmen, İ.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal çalışmanın yayın tarihi, 1996)
• Livingstone, M. (2002). Vision and Art: the Biology of Seeing. New York: Harry Nabrams.
• Malone, Y. (2002). Social Cognitive Theory and Choice Theory: A Compatibility Analysis. International Journal of Reality Therapy, 22 (1), 10-13.
• Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370–396. doi: 10.1037/h0054346
• Maslow, A. H. (1970a). Motivation and Personality. New York: Harper & Row.
• Nakamura, J., & Csikszentmihalyi, M. (2003). The motivational sources of creativity as viewed from the paradigm of positive psychology. In L. G. Aspinwall & U. M. Staudinger (Eds.), A psychology of human strengths: Fundamental questions and future directions for a positive psychology (p. 257–269). American Psychological Association. doi.org/10.1037/10566-018
• Ramachandran, V. S., and Hirstein, W. (1999). The science of art: a neurological theory of aesthetic experience. J. Conscious. Stud. 6, 15–51. http://www.dgp.toronto.edu/~hertzman/courses/csc2521/fall_2007/ramachandran-science-art.pdf adresinden erişilmiştir.
• Rostan, S.M. (2010) Studio Learning: Motivation, Competence, and the Development of Young Art Students' Talent and Creativity, CREATIVITY RESEARCH JOURNAL, 22:3, 261-271, DOI: 10.1080/10400419.2010.503533
• Ruscio, J., Whitney, D., & Amabile, T. M. (1998). Looking inside the fishbowl of creativity: Verbal and behavioral predictors of creative performance. Creativity Research Journal, 11, 243–263.
• Sansone, C., & Harackiewicz, J. M. (2000). Intrinsic and extrinsic motivation. The search for optimal motivation and performance. San Diego, CA: Elsevier Academic Press.
• Spehar, B., Wong, S., Klundert, S., Lui, J., Clifford, C.W. and Taylor, R. P (2015). Beauty and the beholder: the role of visual sensitivity in visual preference. Frotiers in Human Neuroscience 9:514. doi: 10.3389/fnhum.2015.00514
• Sternberg, R. J. (2006). The nature of creativity. Creativity Research Journal, 18, 87–98.
• Tuna, S. (2007). Estetik algı ve beğeni gelişimi açısından, ı̇lköğretimde sanat eleştirisi öğretimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 40 (1), 121 -133. doi: 10.1501/Egifak_0000000151
• Yetkin, S. K. (1972). Estetik Doktrinler. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Yılmaz, M. (2010). Sanat eğitiminde motivasyon, sanat eğitimine kopya ve taklit, görsel sanatlarda teknik ve yöntemler. K. Artut (Ed.), Özel öğretim yöntemleri içinde (s.193-298). Ankara: Anı.
• Yolcu, E. (2009). Sanat eğitimi kuramları ve yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Zeki, S. (1999). Inner Vision: An Exploration of Art and the Brain. Oxford: Oxford University Press.
• Ziss, A. (2016). Estetik gerçekliği sanatsal özümsemenin bilimi (Çev. Şahan, Y.). İstanbul: Hayalperest Yayınevi. (Orijinal çalışmanın yayın tarihi, )