Pandemi Sürecinde Çalışanların İşe Yabancılaşmaya İlişkin Algıları

Yıl 2022, Cilt 42, Sayı 1, 53 - 83, 28.04.2022

Nurdan ÖDEMİŞ KELEŞ Necati CEMALOĞLU

https://doi.org/10.17152/gefad.981448

Öz

Araştırmanın amacı, üniversitelerde görevli akademik ve idari personelin, pandemi sürecinde işe yabancılaşmaya ilişkin algılarını saptamaktır. Araştırmada karma araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemi, bir kamu üniversitesi fakültesinde görev yapmakta olan 116 personeldir. Araştırmanın verileri anket veri toplama tekniği kapsamında toplanmış veriler t testi ve tek yönlü ANOVA istatistiksel teknikleri ile analiz edilirken katılımcıların önerilerine ilişkin veriler, nitel içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırmanın sonuçları pandemi sürecinde çalışanların işe yabancılaşma algılarının “az düzeyinde” olduğunu göstermektedir. Çalışanların işe yabancılaşma algıları, cinsiyet, eğitim düzeyi ve kıdem değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Katılımcılar, pandemi sürecinde çalışanların işe yabancılaşmalarını önlemek için yönetim tarafından iletişim ve motivasyon artırıcı iş ve iş dışı çevrim içi toplantı ve etkinlikler düzenlenmesini; bireysel düzeyde işten kopmayı önlemek için görev ve sorumlulukları yerine getirmeye devam etmeyi; sistem düzeyinde ise tamamen evden çalışma yerine iş yerinde dönüşümlü ve esnek çalışmaya devam edilmesi ile güvenli şartların oluşturularak yeniden işe dönülmesinin sağlanmasını önermektedir.

Anahtar Kelimeler

Pandemi, İşe yabancılaşma, Çalışan, Eğitim yönetimi

Perceptions of Alienation of Employees in the Pandemic Process

Öz

The aim of the research is to determine the perceptions of academic and administrative staff at universities regarding work alienation during the pandemic process. Mixed research method was used in the research. The sample of the research is 116 personnel working in a public university faculty. The data of the research were collected within the scope of the survey data collection technique, while the scale data were analyzed with t-test and one-way ANOVA statistical techniques, the data regarding the suggestions of the participants were analyzed with the content analysis method. The results show that employees' perceptions of work alienation during the pandemic process are at a "low level". Employees' perceptions of work alienation do not differ significantly according to gender, education level and seniority variables. Participants, in order to prevent alienation from work during the pandemic process, organize business and nonbusiness online meetings to increase communication and motivation by the management; continue to perform tasks to avoid discontinuation at the individual level; At the system level, it recommends continuing to work alternately and flexibly in the workplace, instead of working entirely from home, and creating safe conditions for returning to work.

Anahtar Kelimeler

pandemic, Alineation, Employer, Educational administration

Kaynakça

• Aiken, M. & Hage, J. (1966). Organizational Alienation: A Comparative Analysis. American Sociological Review, 31(4), 497-507.
• Alparslan, A. Polatcı, S., & Yastıoğlu, S. (2021). COVİD-19 pandemisinin akademisyenliğe yabancılaşmaya etkisi üzerine bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 312-338.
• Atmaca, T. (2020). Öğretmenlerin kişilik tipleri ile mesleğe yabancılaşma arasındaki ilişki. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 491- 506.
• Avcı, S., & Yağcı, İ. (2021). Covid-19 pandemisi döneminde acil servis çalışanlarının psikolojik durumları. Bozok Tıp Dergisi, 11(1), 49-55.
• Babür, S. (2009). Turizm sektöründe örgütsel yabancılaşma: Antalya beş yıldızlı konaklama işletmelerine yönelik bir araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Balcı, A. (2007). Sosyal bilimlerde araştırma. Pegem.
• Balcı, Y. & Çetin, G. (2020). Covıd-19 pandemi sürecinin Türkiye’de istihdama etkileri ve kamu açısından alınması gereken tedbirler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Bahar (Covid19-Özel Ek), 40-58.
• Baloğlu, N. & Hamza, Ö. Z. (2021). Yükseköğretim kurumlarında akademik liderlik ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 410-445.
• Banai, M., Reisel, W. D. & Probst, T.M. (2004). A managerial and personal control model: predictions of work alienation and organizational commitment in Hungary. Journal of International Management, 10, 375-392.
• Barakat, H. (1969). A process of encounter between utopia and reality. British Journal of Sociology, 20(1), 1-10.
• Buyruk Akbaba, A. & Bulut, N. (2021). Pandemi sürecinde muhasebe meslek mensuplarının mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. European Journal of Managerial Research, 5(1), 35-48.
• Cemaloğlu, N. (2007). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile yıldırma arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 77-87.
• Cemaloğlu, N., & Daşçı Sönmez (2017). Mobbing. N. Cemaloğlu ve S. Özdemir (Eds.), Örgütsel davranış ve yönetimi (280-304) içinde. Ankara: Pegem.
• Cemaloğlu, N., & Kılınç, A. (2012). Okul müdürlerinin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişki. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(23), 132-156.
• Cemaloğlu, N., & Şahin, D. E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 463-484.
• Cemaloğlu, N., & Şahin, F. (2017). Birey, Örgüt ve Yönetim. N. Cemaloğlu ve S. Özdemir (Eds.), Örgütsel davranış ve yönetimi (1-32) içinde. Ankara: Pegem.
• Cevizci, A. (1999). Paradigma felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Creswell, J. W., & Clark, V. L. (2007). Designing and conducting mixed methods research. Thousand Oaks, CA: Sage. Coşkun, Y., & Altay, C. A. (2009). Lise öğrencilerinde yabancılaşma ve benlik algısı ilişkisi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 29, 41-56.
• Çelik, F. (2005). Orta öğretim öğrencilerinin okula yabancılaşma düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi).Çukurova Üniversitesi, Adana, Türkiye.
• Çetin, S. (2021). Örgütsel güvenin duygusal bağlılığa etkisi. Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü Dergisi, 187-191.
• Çiçek, B., & Almalı, V. (2020). COVID-19 pandemisi sürecinde kaygı öz-yeterlilik ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişki: özel sektör ve kamu çalışanları karşılaştırması. Turkish Studies, 15(4), 241-260.
• Çiçek, B, Türkmenoğlu, M. (2020). Otantik liderliğin işe yabancılaşmaya etkisi ve lider-üye etkileşiminin bu ilişkideki düzenleyici rolü. Beykoz Akademi Dergisi, 8(2), 41-59.
• Daşçı E. ve Cemaloğlu, N. (2015). İlköğretim kurumu yöneticilerinin liderlik tarzları ile öğretmenlerin yaşadıkları yıldırma (mobbing) arasındaki ilişki. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 129-166.
• Dönmez, B. (2020). İşe yabancılaşma. N. Cemaloğlu ve S. Özdemir (Eds.), Örgütsel davranış ve yönetimi (553-576) içinde. Ankara: Pegem.
• Durrah, O. (2020). Injustice perception and work alienation: Exploring the mediating role of employee's cynicism in healthcare sector. The Journal of Asian Finance, Economics, and Business, 7(9), 811-824.
• Elma, C. (2003). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması: Ankara ili örneği. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Emir, S. (2012). Ortaöğretim öğretmenlerinin yabancılaşma düzeyleri (Aydın ili örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Feuer, L. (1962). What is alienation? the career of a concept. New Politics, 1, 116-134.
• Göksu, Ö., & Kumcağız, H. (2020). Covid-19 salgınında bireylerde algılanan stres düzeyi ve kaygı düzeyleri. Turkish Studies, 15(4), 463-479.
• Günsal, E. (2010). Algılanan örgütsel adalet ile örgütsel yabancılaşma arasındaki ilişki ve bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Güzel, F. & Kirazoğlu, C. (2019). Halk eğitim merkezinde çalışan öğretmenlerin iş doyumu ile yabancılaşma düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Anadolu Meslek Yüksekokulu Dergisi, 15(58), 193-222.
• Hirschfeld, R.R., Feild, H.S., & Bedeian, A.G. (2000). Work alienation as an ındividual-Difference Construct for Predicting Workplace Adjustment: A Test in Two. Journal of Applied Social Psychology, 30(9), 1880-1902.
• Hoy, W. K. (1972). Dimensions of student alienation and characteristics of public high schools. Interchange, 3(4), 38-52.
• İrdem, Ş. (2021). Üniversite Personelinin Örgütsel Yabancılaşma Düzeyleri. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 8(1), 274-287.
• Kanten, P., & Ülker, F. (2014). Yönetim tarzının üretkenlik karşıtı iş davranışlarına etkisinde işe yabancılaşmanın aracılık rolü. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 16-40.
• Kanungo, R. N. (1983). Work alienation: A pancultural perspective. International Studies of Management and Organization, 13, 119-138.
• Keniston, K. (1972). The varieties of alienation: An attempt at definition, alienation and the social system. New York: John Wiley and Sons Inc.
• Kopuz, K., & İşçi, E. (2020). Hastanelerde işe yabancılaşmanın kurumsallaşmada performans üzerindeki etkisinde işe yabancılaşmanın rolü. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 16(4).
• Kornbluh, H. (1984). Work place democracy and quality of work life: Problems and prospects. AAPSS annals, 473, 88-95.
• Kurtulmuş, M., & Karabıyık, H., (2016). Algılanan örgütsel adaletin öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeylerine etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 459-477.
• Li, S., & Chen, Y. (2018). The relationship between psychological contract breach and employees’ counterproductive work behaviors: the mediating effect of organizational cynicism and work alienation. Frontiers in Psychology, 9, 1273.
• Lin, N. (1976). Foundations of social research. McGraw-Hill: New York.
• Minibaş, J. (1993). Yabancılaşma kavramının incelenmesi ve banka sektörüne yönelik bir araştırma (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Mizrahi, R. (2020). Muhasebe çalışanlarında mesleki yabancılaşma düzeyinin belirlenmesi: İzmir ilinde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(4), 3727-3746.
• Moç, T. (2018). Örgütsel adalet algısının çalışanların işte yabancılaşmaya etkisinde tükenmişliğin ve presenteizmin rolü. (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Mohan, K. C., & Prasad, P. N.(2014). Work alienation among the employees in IT sector. PARIPEX- Indian Journal of Research, 3(5), 140-142
• Nair, N. & Vohra, N. (2009). Developing a new measure of work alienation. Journal of Workplace Rights, 14(3) 293-309.
• Ollman, B. (2015). Marksizme sıradışı bir giriş. İstanbul: Yordam Kitap.
• Örücü E., Gizlier Ö., & Yılmaz C. (2021). Örgütsel adaletin örgütsel yabancılaşma üzerindeki etkisi: Belediye çalışanları üzerinde bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 12(2), 600-613.
• Özdemir, M. & Doğruöz, E. (2020). Bilimsel araştırma teknikleri ve etik. Necati Cemaloğlu (Ed.) Bilimsel araştırma desenleri (65-102) içinde. Ankara: Pegem.
• Rajaeepour, S., Azizollah, A., Mahmoud, Z., & Solmaz, S. (2012). Relationship between organizational structure and organizational alienation. Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 3(12), 188-196.
• Resmî Gazete (2020). COVID-19 Kapsamında Kamu Çalışanlarına Yönelik İlave Tedbirler Genelge-2020/4. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/08/20200826-5.pdf, Erişim tarihi 22.03.2021.
• Sağlık Bakanlığı. (2021). COVID-19 Bilgilendirme Platformu.https://covid19.saglik.gov.tr/TR 66494/pandemi.html#:~:text=Bir%20hastal%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%20veya%20enfeksiyon%20etkeninin,DS%C3%96)%20taraf%C4%B1ndan%20pandemi%20ila n%20edilmi%C5%9Ftir, Erişim tarihi, 23.03.2021.
• Sayü, P. (2014). Örgütsel adalet ve işe yabancılaşma arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Seeman, M. (1959). On the meaning of alienation. American Sociological Review, 24(6), 783-791.
• Seeman, M. (1967). On the personal consequences of alienation in work. American Sociological Review, 32(2), 273-285.
• Seeman, M. (1975). Alienation studies. Annual Review of Sociology, 1, 91-123.
• Shepard, J. M. (1970). Functional specialization: Alienation, & job satisfaction. Industrial and Labor Relations Review, 23(2), 207-219.
• Şimşek, M. Ş., Çelik, A., & Akgemci, T. (2016). Davranış bilimlerine giriş ve örgütlerde davranış. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Boston: Pearson.
• Turhan, E. (2007). Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğretim elemanlarının işe yabancılaşma düzeyleri. 16. Eğitim Bilimleri Kongresi, 5–7 Eylül 2007, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Tutar, H. (2010). İşgören yabancılaşması ve örgütsel sağlık ilişkisi: Bankacılık sektöründe bir Uygulama. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 1, 175-204.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü. (2021). Dilimize Bulaşanlar.https://www.tdk.gov.tr/icerik/basindan/dilimize-bulasanlar/, Erişim tarihi 30.03.2021.
• Uslu, O., & Şimşek, A.(2020). Çalışma arkadaşlarına güven ve psikolojik iyi oluşun çalışanların iş performansına etkileri. Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü Dergisi, 2(1), 6-12.
• Usul, H., & Atan, A. (2014). Sağlık sektöründe yabancılaşma düzeyi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2014(1), 1- 10.
• Uysaler, A. L., (2010). Örgütsel yabancılaşmanın örgütsel bağlılık, iş tatmini ve işten ayrılma eğilimleri ile bağlantısı ve yabancılaşma yönetimi. (Yüksek Lisans Tezi). Gebze Yüksek Teknolojisi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze.
• World Health Organization. (2021). COVID-19 Dashboard. https://covid19.who.int/, Erişim tarihi 22.03.2021.
• Yıldız, S., & Alıcı, D. (2019). Akademisyenliğe yabancılaşma ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yükseköğretim Dergisi, 9(1), 49-58.
• Yılmaz, S., & Sarpkaya, P. (2009). Eğitim örgütlerinde yabancılaşma ve yönetimi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 314-329
• Yurdakul, G. & Öneren, M. (2021). The relationship between social loafing and work alienation: A cases study. Yönetim Bilimleri Dergisi, 19(39), 179-202.
• Zengin, Y., & Kaygın, E. (2016). Örgütsel adalet ve örgütsel yabancılaşma arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (56), 391-415.
• Zhang, G., Chan, A., Zhong, J., & Yu, X. (2016). Creativity and social alienation: the costs of being creative. The International Journal of Human Resource Management, 27(12), 1252-1276.