NÛNS İN ARABİC LANGUAGE

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 461 - 475, 14.06.2024

Fecri Han

Öz

Language is one of the most important communication tools used to express human feelings and thoughts verbally or in writing. Human beings needed some symbols and sounds to express these feelings and thoughts, and they tried to satisfy this through letters. Each language has a different structure in terms of its characteristics that distinguish it from other languages. Arabic is a language that has a different structure than other languages. The fact that it is a language with a rich vocabulary, that its codification began in the early periods, and that it is an inflected language in structure has been significantly effective in the emergence of this difference. There is a fact that letters in every language have different functions and meanings. In Arabic language grammar, the structure of letters, meaning, sound, name, etc. It has features. Letters not only create the structure but also have an impact on the meaning. It has been observed that the letters are divided into alphabetic letters for those that affect the formation of words, hija letters for those that correspond to a certain sound, and hurûf-i m'ucem for those with dots. It has been observed that in the Holy Quran, the letters generally found at the beginning of the surahs are named as hurûf-i mukattaa. Letters, which are the smallest structural unit of the language, are also assigned different tasks.
In the Arabic language grammar, syllabic letters have important duties and functions. Because the letter affects some changes in the structure and meaning of the word, sometimes at the beginning of the word, sometimes in the middle of the word, and sometimes at the end of the word. There are various letters that play a role in creating these different meanings. One of these letters is the letter Nûn, which is used in Arabic language grammar in many contexts such as perpetrator, sign of mercy, attenvîn, mutâvaat, te'kîd, vikâye. Therefore, the letter nûn is a letter used to perform different functions at the beginning of the word, in the middle of the word and at the end of the word. In Arabic language grammar, nûns are discussed under separate headings. Language scholars have categorized and explained the nûns under the headings "en-nûnât and menâzilü'l-hurûf". In the study, the types of nuns, the effects of some on meaning, some on structure and expression, and their uses are discussed, mostly by using classical and a few modern sources. In the study, nûns, te'kîd nûn, nûn of five verbs, nûnü'l-vikâye, muzâraat nûn, nisvet nûn, nûnü'l-müsennâ, cem-i müzekker-i sâlimin nûn, zâid nûn, aslî nûn and n (consumables) It has been processed in terms of its effect on meaning and structure. Due to the limited nature of the study, the subject has been discussed through specific examples. Therefore, in this study, we tried to focus on the effect of some of the nūns on the wording and the effect of some on both the wording and the meaning.

Anahtar Kelimeler

Arabic language and rhetoric, nuns, te, te, nisvet nun.

Arap Dilinde Nûnlar

Öz

Dil, insanoğlunun duygu ve düşüncelerini sözlü veya yazılı bir şekilde ifade etmeye yarayan en önemli iletişim araçlarından biridir. İnsanoğlu bu duygu ve düşüncelerini ifade etmek için bazı sembollere ve seslere ihtiyaç duymuş ve harfler aracılığıyla bunu giderme yoluna gitmiştir. Her dil kendi içinde diğer dillerden ayrıldığı özellikleri itibariyle farklı bir yapı arz etmektedir. Arapça da diğer dillerden farklı bir yapıya sahip olan bir dildir. Kelime hazinesi zengin bir dil olması ve erken dönemlerde tedvininin başlamış olması, yapı olarak da çekimli bir dil olması bu farklılığın ortaya çıkmasında önemli derecede etkili olmuştur. Her dilde harflerin yüklendiği farklı görev ve manalar olduğu gerçeği vardır. Arap dili gramerinde de harflerin yapı, mana, ses, isim vb. özellikleri vardır. Harflerin yapıyı oluşturma görevleri olduğu gibi manaya da etkileri vardır. Harflerin, kelimelerin oluşumuna etki edenlerine mebâni, belirli bir sese karşılık gelenlerine hicâ harfleri ve noktalı olanlarına ise hurûf-i m’ucem şeklinde taksimlere tabi tutulduğu görülmüştür. Kur’ân-ı Kerîm’ de de genellikle sure başlarında bulunan harflere de hurûf-i mukattaa şeklinde isim verildiği görülmüştür. Dilin en küçük yapı birimi olan harflere bundan başka farklı görevlerde yüklenmiştir.
Arap dili gramerinde de hece harflerinin yüklendiği önemli görev ve fonksiyonlar vardır. Çünkü harf, kimi zaman kelimenin başında, kimi zaman kelimenin ortasında ve kimi zaman da kelimenin sonunda bulunmak suretiyle kelimenin yapı ve manasında bazı değişikliklerin meydana gelmesine etki etmektedir. Bu farklı manaların meydana gelmesinde rol oynayan çeşitli harfler vardır. Bu harflerden biri de nûn harfidir ki, Arap dili gramerinde fâil, ref‘ alâmeti, tenvîn, mutâvaat, te’kîd, vikâye gibi birçok bağlamda kullanılmıştır. Dolayısıyla nûn harfi de kelimenin başında, kelimenin ortasında ve kelimenin sonunda farklı görevleri yerine getirmesi için kullanılan bir harftir. Arap dili gramerinde nûnlar müstakil başlıklar altında ele alınmıştır. Dil âlimleri “en-nûnât ve menâzilü’l-hurûf”, başlıkları altında nûnları kategorize ederek anlatmışlardır. Çalışmada nûnların türleri, kiminin manaya, kiminin de yapı ve i’raba olan etkisi ve kullanımları üzerinde çoğunlukla klasik, az da olsa modern kaynaklardan yararlanılarak ele alınmıştır. Çalışmada nûnlar, te’kîd nûnları, beş fiillerin nûnu, nûnü’l-vikâye, muzâraat nûnu, nisvet nûnu, nûnü’l-müsennâ, cem-i müzekker-i sâlimin nûnu, zâid nûn, aslî nûn ve tenvîn (sarf nûnu) mana ve yapıya etkisi yönüyle işlenmiştir. Çalışmanın sınırlı olması hasebiyle konu belirli örnekler üzerinden ele alınmıştır. Bu yüzden çalışmada nûnların kimisinin lafza olan etkisi kimisinin de hem lafza hem de manaya etkisi üzerinde durulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap dili ve belagatı, nûnlar, te’kîd, te’kîd nûnu, nisvet nûnu.

Kaynakça

• Aslan vd., E., Mecmûatü’s-Sarf, Şifa Yay., İstanbul 2016.
• Bağdâdî, E. M., el-Lübâb fî ʿileli’l-binâʾi ve’l-iʿrâb. thk. Abdülilâh Nebhân, Dâru’l-fikr, Dımaşk 1416/1995.
• Bağdâdî, E. A., Menâzilü’l-hurûf, thk. İbrâhim es-Sâmerrâî. Dârü’l-fikr, Umman ts.
• Bağdâdî, E. M., el-Mürtecel fî şerḥi’l-Cümel, thk. Ali Haydar, Dımaşk y.y, 1392/1972.
• Cârim, A. – Emin, M. en-Nahvü’l-Vâzıh fi Kavâidi’l-Lügati’l-Arabiyye b.y. Dârü’l-Mısriyye ts.
• Cevcerî, E. M., Şuzûru’z-zeheb fî maʿrifeti kelâmi‘l-ʿArab, thk. Nevvâf b. Cezâ el-Hârisî, İmâdetü’l-bahsi’l-ilmî bi’l-Câmiati’l-İslâmiyye, Suudi Arabistan 1423/2004.
• Çörtü, M. M., Arapça Dilbilgisi Sarf, İFAV, İstanbul 2015.
• Emil, B. Y., Şerhu’l-Mufassal lî ibni Yaiş, mlf. Ebü’l-Bekā Muvaffakuddîn Yaîş b. Alî b. Yaîş b. Muhammed el-Esedî el-Halebî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1422/2001.
• Enbârî, E. K., Esrârü’l-Arabiyye, b.y. Dârü’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, 1420/1999.
• Eyyûbî, E. İ., el-Künnâş fi fenni’n-nahvi ve’s-sarf, thk. Riyâz b.Hasan el-Havvâm, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut 2000.
• Ferâhîdî, E. H., el-Cümel fi’n-nahv, thk. Fahreddin Kabâve, y.y, Beyrut 1416/1995.
• Halebî, E. M. Y., Şerhu’l-Mufassal, thk. Emil Bedi’ Yakub, Dâru’l-Kutubi’l-ilmiyye, Beyrut 1422/2001.
• Hâzimî, E. A., Şerhu Elfiyyeti ibn Mâlik, b.y., y.y.
• Hemedânî, E. B. A., Şerḥu Elfiyyeti İbn Mâlik, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd, Dâru’t-türâs, Kahire 1400/1980.
• İbn Hişâm, E. C., Mugni’l-lebîb ʿan kütübi’l-eʿârîb, thk. Mâzin Mübârek – Muhammed Ali Hamdullah, Dâru’l-fikr, Dımaşk 1985.
• İbn Hişâm, E. C., Katrü’n-nedâ ve bellü’s-sadâ, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd, y.y, Kahire 1383/1963.
• Cüneyd, İ. H. D., en-Nûnât fi’l-Arabiyyeti ve ist‘imâlâtuhâ fi’l- Kur’ani’l-Kerim, y.y, Gazze 1434/2012.
• İbn Sâig, M., el-Lemhatü fi’ş-Şerhi’l-Mülhati, thk. İbrahim b. Sâlim es-Sâidî, İmâdetü’l-bahsi’l-ilmî, Suudi Arabistan 1424/2004.
• Karaman vd., H., Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, DİB Yayınları, Ankara 2018.
• Müberred, E. M., el-Muktedab, thk. Muhammed Abdülhâlik Uzayme, Alemü’l-Kutub, Beyrut 1384/1964.
• Özalp, M. S., “Arap ve Süryânî Alfabeleri”, İlahiyat Alanında Gelişmeler, Platanus Publishing, Ankara 2023.
• Sanhâcî, E. M., el-Âcurrûmiyye, b.y. Dâru’s-Samî‘î, 1419/1998.
• Zemahşerî, E. M., el-Mufassal fî sınâ’ati’l-i’râb, thk. Ali ebu Melhem, Mektebetü’l-hilâl, Beyrut 1993.