Öğretmen Algılarına Göre Okul Yöneticilerinin Öğretimsel Liderliği ile Örgütsel Öğrenme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 2, 1178 - 1218, 30.07.2025

Taner Yel , Ender Kazak

https://doi.org/10.46778/goputeb.1625406

Öz

Bu çalışmada öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin öğretimsel liderliği ile örgütsel öğrenme arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada nicel araştırma modellerinden ilişkisel (korelasyonel) araştırma modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini, 2023-2024 eğitim öğretim yılında Düzce Merkez ilçede ortaokul kademesinde görev yapan ve seçkisiz örnekleme yöntemi ile belirlenen 341 öğretmen oluşturmuştur. Veriler Kişisel Bilgi Formu, Öğretimsel Liderlik Ölçeği ve Örgütsel Öğrenme Ölçeği aracılığıyla toplanmıştır. Öğretmenlerin, okul yöneticilerinin öğretimsel liderliğine ilişkin algı düzeyleri ile örgütsel öğrenmeye ilişkin algı düzeylerini tespit etmek için aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri hesaplanmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmak için ise Spearman Korelasyon analizinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucuna göre, araştırmaya katılan öğretmenlerin, okul yöneticilerinin öğretimsel liderliğine ilişkin algılarının “sıklıkla” düzeyinde olduğu; öğretimsel liderliğin her bir boyutuna ilişkin öğretmen algılarının “sıklıkla” düzeyinde olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin örgütsel öğrenmeye ilişkin algı düzeylerinin “katılıyorum” düzeyinde olduğu; örgütsel öğrenme boyutları arasında öğretmenler tarafından en yüksek düzeyde algılanan boyutun “güven ve iş birliği iklimi”, en düşük düzeyde algılanan boyutun ise “mesleki gelişim” olduğu tespit edilmiştir. Öğretimsel liderliğin genel ortalaması ile örgütsel öğrenmenin alt boyutlarından “Güven ve İş Birlikçi İklim”, “Paylaşılan ve Gözlenen Vizyon”, “İnisiyatif ve Risk Alma”, “Mesleki Gelişim” ve Örgütsel Öğrenme ölçeğinin geneli arasında pozitif yönlü, istatistiksel olarak anlamlı ve orta düzeyde bir ilişki olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Okul Yöneticisi , Öğretimsel Liderlik , Örgütsel Öğrenme

Etik Beyan

Bu araştırma için Düzce Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik kurulundan 25/04/2024 ve 2024/95 sayılı etik izin alınmıştır.

Examining the Relationship Between School Administrators' Instructional Leadership and Organizational Learning According to Teachers' Perceptions

Öz

This study aims to examine the relationship between school administrators' instructional leadership and organizational learning according to teachers' perceptions. The correlational research model, one of the quantitative research models, was used in the study. The sample of the study consisted of 341 teachers working at the secondary school level in the central district of Düzce in the 2023-2024 academic year and determined by random sampling method. Data were collected through Personal Information Form, Instructional Leadership Scale and Organizational Learning Scale. Arithmetic mean and standard deviation values were calculated to determine teachers' perception levels of school administrators' instructional leadership and organizational learning. Spearman correlation analysis was used to reveal the relationship between the variables. According to the results of the study, it was revealed that the perceptions of the teachers participating in the study regarding the instructional leadership of the school administrators were at the level of “frequently” and the perceptions of the teachers regarding each dimension of instructional leadership were at the level of “frequently”. It was determined that teachers' perception levels of organizational learning were at the level of “agree”; among the organizational learning dimensions, the dimension perceived by teachers at the highest level was “climate of trust and cooperation” and the dimension perceived at the lowest level was “professional development”. There is a positive, statistically significant and moderate relationship between the overall average of instructional leadership and the sub-dimensions of organizational learning such as “Trust and Collaborative Climate”, “Shared and Observed Vision”, “Initiative and Risk Taking”, “Professional Development” and the overall Organizational Learning scale.

Anahtar Kelimeler

School Administrator , Instructional Leadership , Organizational Learning

Etik Beyan

For this research, ethical permission numbered 25/04/2024 and 2024/95 was obtained from Düzce University Scientific Research and Publication Ethics Committee.

Kaynakça

• Akan, D., & Sezer, Ş. (2014). Okul müdürlerinin liderlik stilleri ile okulların öğrenen örgüt olma düzeyi arasındaki ilişki [A study of relationship between leadership styles on the characterictics of learning organizations in Turkish public schools]. Turkish Journal of Educational Studies, 1(2), 126-151.
• Akbaşlı, S., & Balıkçı, A. (2013). Okul yöneticisi ve öğretmen görüşlerine göre okul yöneticiliğinin meslekleşmesinin değerlendirilmesi [Evaluation of professionalisation of school administration according to the school administrator, teacher perceptions]. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 366-377.
• Altunay, N. (2022). Halk eğitim merkezi müdürlerinin liderlik davranışları ile öğrenen örgüt özellikleri arasındaki ilişki [The relationship between the leadership styles of the public education center principals and characteristics of learning organizations] [Unpublished master’s thesis]. Gazi University.
• Argyris, C. & Schön, D. A. (1978). Organizational learning: A theory of action perspective. Addison-Wesley Series on Organization Development.
• Arın, A. (2006). Lise yöneticilerinin öğretim liderliği davranışları ile kullandıkları karar verme stratejileri ve problem çözme becerileri arasındaki ilişki düzeyi [A study of relationship between instructional leadership and decision making and problem solving strategies of secondary school principals] [Unpublished master’s thesis]. Eskişehir Osmangazi University.
• Arjanto, P., Bafadal, I., Atmoko, A., & Sunandar, A. (2023). Leadership journey in school: A bibliometric analysis of instructional leadership from 1941 to 2022. In M. Koc, O. T. Ozturk & M. L. Ciddi (Eds.), Proceedings of ICRES 2023-- International Conference on Research in Education and Science (pp. 172-191), Cappadocia, Türkiye. ISTES Organization.
• Austin, M. S., & Harkins, D. A. (2008). Assessing change: can organizational learning “work” for schools? The Learning Organization, 15(2), 105-125. https://doi.org/10.1108/09696470810852302
• Aydın, M. (2010). Eğitim yönetimi [Education management]. Hatipoğlu Press.
• Ay Işık, A. (2017). Okulların örgütsel öğrenme düzeyleri ile öğretmenlerin akademik iyimserlikleri arasındaki ilişki [Relationship between schools' organizational learning levels and teachers' academic optimism] [Unpublished master’s thesis]. Uşak University.
• Bada, H. A., Ariffin, T. F. T., & Nordin, H. B. (2024). The effectiveness of teachers in Nigerian secondary schools: the role of instructional leadership of principals. International Journal of Leadership in Education, 27(1), 44-71. https://doi.org/10.1080/13603124.2020.1811899
• Balcı, İ. (2024). Lise öğretmenlerinin sinerjik yönetim algılarının örgütsel kültür ve örgütsel öğrenme algıları üzerindeki etkisi [The effect of high school teachers' synergistic management perceptions on organizational culture and organizational learning perceptions] [Unpublished doctoral dissertation]. Fırat University.
• Bas, G., & Yıldırım, A. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretim liderliği davranışlarının farklı değişkenler açısından değerlendirilmesi [Evaluation of instructional leadership behaviours of elementary school principals according to some variables]. Education Sciences, 5(4), 1909-1931.
• Bellibaş, M. S., Bulut, O., Hallinger, P., & Wang, W. C. (2016). Developing a validated instructional leadership profile of Turkish primary school principals. International Journal of Educational Research, 75, 115-133. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2015.10.002
• Biber, M. (2019). Lider yöneticilik [Leader management]. İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 183-197. https://doi.org/10.33416/baybem.523611
• Bulut, Y., & Bakan, İ. (2005). Yönetici ve yöneticilik üzerine Kahramanmaraş kentinde bir araştırma [A research on managers and management in the city of Kahramanmaraş]. SÜ İİBF ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5(9), 62-89.
• Bush, T., & Anania, A. M. (2023). Developing instructional leadership in Tanzania: impact of a British Council Initiative. Research in Educational Administration & Leadership, 8(2), 296-333. https://doi.org/10.30828/real.1247119
• Çelik, V. (1995). Eğitim yöneticisinin vizyon ve misyonu [Vision and mission of the education manager]. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 1(1), 47-53.
• Çelik, V. (2020). Eğitimsel liderlik [Educational leadership]. Ankara: Pegem Akademi.
• Çokluk, O., Şekercioglu, G., & Büyüköztürk, S. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları [Multivariate statistics for social sciences: SPSS and LISREL applications]. Pegem Press.
• De Beovise, W. (1984). Synthesis of research on the principal as instructional leader. Educational Leadership, 41(5), 14-20.
• Demirbaş, A., & Kazak, E. (2022). Okul müdürlerinin öğretim liderliği davranışları ile ders denetimleri arasındaki ilişkinin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi [The investigation of the relationship of school principals’ instructional leadership behaviors and course supervision activities based on teachers’ opinion]. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(34), 395-422. https://doi.org/10.35675/befdergi.775056
• Demirbaş, B., & Bostancı, A. B. (2020). Okulların örgütsel öğrenmeleri ile öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişki [The relationship between organizational learning of schools and organizational silence levels of teachers]. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(3), 1426-1439.
• Demirci, Z. N. (2023). Lise müdürlerinin öğretim liderliği davranışları ile öğretmenlerin öğrenen okul algısı arasındaki ilişki [The relationship between the instructional leadership behaviors of high school principals and teachers' perception of learning school] [Unpublished master’s thesis]. Niğde Omer Halis Demir University.
• Dhandapani, S., & Kaur, K. (2024). Instructional leadership: the key to addressing psychological issues post-covid-19. Journal of Interdisciplinary Studies in Education, 13(S1), 16-33.
• Dodgson, M. (1993). Organizational learning: a review of some literatures. Organization Studies, 14(3), 375-394.
• Doğan, S., & Yiğit, Y. (2015). Öğreten okulların tamamlayıcısı: Öğrenen okullar [Complement of teaching schools: learning schools]. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(53), 318-336. https://doi.org/10.17755/esosder.96949
• Doğru, S., Akay, C., & İnandı, Y. (2024). Instructional leadership behaviors of school administrators working in public secondary schools: a mixed method research. Bulletin of Education and Research, 46(1), 19-39.
• Duran, N. (2023). Özel öğretim kurumları okul müdürlerinin öğretmenler tarafından algılanan teknoloji liderliği yeterlikleri ile öğretim liderliği özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Investigation of the relationship between school principals' technology leadership and instructional leadership competencies as perceived by teachers in private K-12 schools] [Unpublished master’s thesis]. Istanbul Sabahattin Zaim University.
• Erdemoğlu, M. A. (2021). Okulların örgüt kültürü profili ile örgütsel öğrenmeleri arasındaki ilişkinin analizi [Analysis of the relationship between the organizational culture profile of schools and their organizational learning] [Unpublished master’s thesis]. Gazi University.
• Erdoğan, H. (2017). Ortaokul yöneticilerinin öğretim liderliği ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. [The investigation of the relationship between teaching leadership and teachers 'job satisfaction of middle school administrators] [Unpublished master’s thesis]. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversity.
• Ergen, Y. (2013). Öğretmen algılarına göre ilköğretim okulu müdürlerinin öğretim liderliği davranışlarının incelenmesi [The investigation of instructional leadership attitudes of primary school headmasters in terms of teacher perception]. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3), 95-110.
• Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2009). How to design and evaluate research in education (Seventh ed.). McGraw-Hill.
• Garvin, A. D. (1993). Building a learning organization. Harvard Business Review, 71, 78-91.
• Gürler, E. (2020). Okulların örgütsel öğrenmeleri ile öğretmenlerin motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi [Examining the relationship between organizational learning of schools and motivation levels of teachers] [Unpublished master’s thesis]. Uşak University.
• Hallinger, P. (2013). Reviewing reviews of research in educational leadership an empirical assessment. Educational Administration Quarterly, 50(4), 539–576. https://doi.org/10.1177/0013161X13506594
• Hallinger, P., & Murphy, J. (1985). Assessing the instructional leadership behavior of principals. Elementary School Journal, 86(2), 217–248.
• Hallinger, P., & Murphy, J. F. (1987). Assessing and developing principal instructional leadership. Educational Leadership, 45(1), 54-61.
• Hallinger, P., Gümüş, S., & Bellibaş, M. Ş. (2020). Are principals instructional leaders yet? A science map of the knowledge base on instructional leadership, 1940–2018. Scientometrics, 122, 1629–1650. https://doi.org/10.1007/s11192-020-03360-5
• He, P., Guo, F., & Abazie, G. A. (2024). School principals’ instructional leadership as a predictor of teacher’s professional development. Asian-Pacific Journal of Second and Foreign Language Education, 9(63), 2-18. https://doi.org/10.1186/s40862-024-00290-0
• Hiçyılmaz, Y. (2021). Okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik stillerinin okullarindaki yenilik yönetimine etkisinde öğrenen örgüt ve yetenek yönetiminin rolü [The role of learning organization and talent management in the effect of the transformational leadership styles of school principals on innovation management in their schools] [Unpublished doctoral dissertation]. Dokuz Eylül University.
• Imants, J. (2003). Two basic mechanisms for organisational learning in schools. European Journal of Teacher Education, 26(3), 293-311. https://doi.org/10.1080/0261976032000128157A
• Kahraman, S. (2020). Okullarda görev yapan yönetici ve öğretmenlerin örgütsel iklim ve örgütsel öğrenme algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Şanlıurfa örneği) [The analysis of the relationship between the organisational climate and organisational learning perceptions of both teachers and principals working at schools (Şanlıurfa case study)] [Unpublished master’s thesis]. Harran University.
• Karasar, N. (2006). Bilimsel Araştırma Yöntemi [Scientific Research Method]. Nobel Press.
• Karip, E., & Köksal, K. (1999). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesi [Training of school administrators]. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(18), 193-207.
• Kaya, M., & Yiğit, M. (2020). Okul yöneticilerinin öğretimsel liderlik davranışlarının incelenmesi [Investigation of instructional leadership behaviors of school administrators]. Academic Platform Journal of Education and Change, 3(1), 80-92.
• Khan, Z. (2022). Examining the mediating role of school culture in the relationship between heads’ instructional leadership and students’ engagement at secondary level in Punjab, Pakistan. Bulletin of Education and Research, 44(2), 71-83.
• Klein, J. (2016). Teacher empowerment, horizontal and vertical organisational learning, and positional mobility in schools. European Journal of Teacher Education, 39(2), 238–252. http://dx.doi.org/10.1080/02619768.2015.1119118
• Klein, J., & Shapira-Lishchinsky, O. (2016). Intergenerational sharing of knowledge as means of deepening the organisational learning culture in schools. School Leadership & Management, 36(2), 133-150. https://doi.org/10.1080/13632434.2016.1196172
• Korkmaz, M. (2006). Liderlik uygulamalarının içsel okul değişkenleri ile öğrenci çıktı değişkenlerine etkisi [The effect of leadership practices on organizational learning and student outcomes in Turkish high schools]. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 12(4), 503-529.
• Kurland, H., Peretz, H., & Hertz-Lazarowitz, R. (2010). Leadership style and organizational learning: the mediate effect of school vision. Journal of Educational Administration, 48(1), 7-30. . https://doi.org/10.1108/09578231011015395
• Kuru, S. (2007). Muğla üniversitesinin örgütsel öğrenme açısından incelenmesi [Searching mugla University in terms of learning organization] [Unpublished master’s thesis]. Muğla university.
• Lam, Y. L. J., & Punch, K. F. (2001). External environment and school organisational learning: conceptualising the empirically neglected. ISEA, 29(3), 28-39.
• Leithwood, K., Jantzi, D., & Steinbach, R. (1995). An organisational learning perspective on school responses to central policy initiatives. School Organisation, 15(3), 229-252.
• Lezotte, L. W. (1991). Correlates of effective schools: The first and second generation. Okemos, MI: Effective Schools Products, Ltd.
• Marsick, V., & Watkins, K. (1994). The learning organization: an integrative vision for HRD. Human Resource Development Quarterly, 5(4), 353-360.
• Memduhoğlu, H. B., & Kuşci, E. (2012). Yönetici ve öğretmenlerin algılarına göre ilköğretim okullarında örgütsel öğrenme [Organizational learning in primary schools in the views of school administrators and teachers]. İlköğretim Online, 11(3), 748-761.
• Murphy, J., Hallinger, P., Weil, M., & Mitman, A. (1983). Instructional leadership: a conceptual framework. Planning and Changing, 14(3), 137-149.
• Murray, P., & Donegan, K. (2003). Empirical Linkages between firm competencies and organisational learning. The Learning Organisation, 10(1), 51-62.
• Özyurt, G. A. (2007). Okul müdürlerinin öğretimsel liderlik anlayışı ile öğretmenlerin mesleki tükenmişliğinin karşılaştırılması: Çaycuma alan araştırması örneği [Comparison of instructional leadership apprehension of school managers and teachers' burnout: Çaycuma sample] [Unpublished master’s thesis]. Zonguldak Karaelmas University.
• Özyürek, N. (2022). İstanbul ili Beyoğlu ilçesi devlet ortaöğretim okul müdürlerinin öğretim liderliği davranışları ile öğretmenlerin işlerini anlamlı bulma düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Examination of the relationship between the instructional leadership behaviors of the state high school school principals and the levels of teachers to find their meaningful work in İstanbul province Beyoğlu district] [Unpublished master’s thesis]. Istanbul Okan University.
• Rosmaniar, W., & Marzuki, S. C. B. H. (2016). Headmaster instructional leadership and organizational learning on the quality of madrasah and the quality of graduates the state madrasah Aliyah at Jakarta capital region. Higher Education Studies, 6(1), 159-168.
• Schechter, C., & Qadach, M. (2012). Toward an organizational model of change in elementary schools: the contribution of organizational learning mechanisms. Educational Administration Quarterly, 48(1) 116-153.
• Sedláček, M., Pol, M., Hloušková, L., Lazarová, B., & Novotný, P. (2013). Internal setting and organisational learning in schools. Studia paedagogica, 18(4), 75-92. https://doi.org/10.5817/SP2013-4-5
• Senge, P. M. (1990). The Fifth Discipline: The Art and practice of the learning organisation. Doubleday: New York.
• Serin, M. K., & Buluç, B. (2012). İlköğretim okul müdürlerinin öğretim liderliği davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki [The relationship between instructional leadership and organizational commitment in primary schools]. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3(3), 435-459.
• Shaked, H. (2024a). Relationship-based instructional leadership. International Journal of Leadership in Education, 27(5), 1052-1069. https://doi.org/10.1080/13603124.2021.1944673
• Shaked, H. (2024b). Enabling factors of instructional leadership in subject coordinators. Journal of Educational Administration, 62(2), 239-254. https://doi.org/10.1108/JEA-09-2023-0223
• Silins, H., Zarins, S., & Mulford, W. (1999). Leadership for organizational learning and student outcomes: The LOLSO project. Paper presented at the Annual Meeting of the AERA, Montreal.
• Sucitra, D. A., Hariri, H., & Riswandi, R. (2024). Effect of principal instructional leadership on teacher commitment. Journal of Education and Learning (EduLearn), 18(2), 279-285.
• Şişman, M. (2018). Öğretim liderliği. Pegem Akademi Press.
• Tabancalı, E., & Cengiz, F. (2018). Okul müdürlerinin öğretim liderliği davranışlarının öğretmenlerin iş doyumuna etkisi [The effect of school principals’ instructional leadership behaviours on teachers’ job satisfaction]. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 481-499. https://doi.org/10.17860/mersinefd.414649
• Vural, B. A. (2003). Örgütsel öğrenme ve sürekli gelişme [Organizational learning and continuous improvement]. Selçuk İletişim Dergisi, 3(1), 91-96. https://doi.org/10.18094/si.55438
• Yazıcı, B. (2022). Öğrenen örgütlerde liderlik: Halk eğitim merkezi yöneticileri üzerine nitel bir araştırma [Leadership in learning organizations: A qualitative research on administrators of Public Education Centers] [Unpublished master’s thesis]. Ege University.
• Yazıcıoğlu, Y., & Erdoğan, S. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri [SPSS Applied Scientific Research Methods]. Ankara: Detay Press.
• Yıldırım, E. (2010). Örgütsel öğrenmenin öncülü olarak örgütsel zekâ: Teori ve bir uygulama [The antecedent of organizational learning is organizational intelligence: Theory and a practice]. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(20), 145-170.
• Yıldız, K., & Ertürk, R. (2019). Yönetici ve lider kavramlarına ilişkin öğretmen görüşleri: Bir metafor çalışması [Teachers' views on the administrator and leadership concept: a metaphor study]. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(4), 1190-1216.
• Yörük, S., & Akdağ, G. A. (2010). İlköğretim okul müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışlarının etkililiği ölçeğinin geliştirilmesi [Scale development about the effectiveness of teaching -leadership behaviors of the primary school principals]. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 3(1), 66-92.
• Zhang, X., & Wong, J. L. N. (2018). How do teachers learn together? A study of school-based teacher learning in China from the perspective of organisational learning, Teachers and Teaching, 24(2), 119-134. https://doi.org/10.1080/13540602.2017.1388227