Yapay Zekâ ve Gümrük İşlemleri: Bir Literatür İncelemesi, Avantaj ve Dezavantajları

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 36, 80 - 95, 30.09.2024

Ayşe Fındıkçı , Mustafa Kavacık

https://doi.org/10.70490/gumrukticaretdergisi.1459211

Öz

Günümüz dünyasında birçok sistemin işleyişinde yapay zekanın rolü önemli ölçüde hissedilmektedir. Genellikle insan zekâsı gerektiren öğrenme, akıl yürütme, problem çözme, algılama gibi görevler artık yapay zekâ ile yapılmaktadır. Büyük veri ve algoritmalara dayalı olarak insanlar gibi düşünmeye ve öğrenmeye dayalı bir şekilde programlanarak işlemektedir. Sağlık, finans, ulaştırma, müşteri hizmetleri, eğlence, perakendecilik ve eğitim gibi birçok sektörde kendisine kullanım alanı bulmaktadır. Yapay zekâ, süreçlerin daha verimli, etkili, akıllı ve güvenli bir şekilde yürütülmesi adına gümrük operasyonlarında da kullanılmaktadır. Bu çalışmada yapay zekanın gümrük işlemlerindeki rolü alan incelemesi şeklinde incelenmiştir. Yapay zekanın içeriği, kullandığı teknolojiler, kullanım alanları, gümrük işlemleri üzerindeki etkileri ve kullanım alanları, avantajları ve dezavantajları ortaya konulmuştur. Yapay zekâ gümrük uygulamalarında kullanılarak, gümrük işlemlerinde gümrük beyannameleri analizinde yapılan hataların en aza indirilmesi ve işlem sürelerinin kısalması, aynı zamanda risk analizi yapılarak kaçakçılığın önüne geçilmesine yardımcı olmaktadır. Bunun yanında yapay zekânın gümrük işlemlerinde daha etkin bir şekilde kullanılması için etik ve gizlilik sorunlarına dikkat edilmesi ve bu konuda yasal düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Yüksek maliyetlerinin düşürülebilmesi için de farklı sektörlerin iş birliği modellerine ihtiyaç duyulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zeka, Gümrük İşlemleri, Uluslararası Ticaret

Artificial Intelligence and Customs Procedures: A Literature Review, Advantages and Disadvantages

Öz

In today's world, artificial intelligence plays an important role in the functioning of many systems. Tasks such as learning, reasoning, problem-solving, and perception, which usually require human intelligence, are now performed with artificial intelligence. Based on big data and algorithms, it is programmed to think and learn like humans. It is used in many sectors, such as health, finance, transportation, customer service, entertainment, retail, and education. Artificial intelligence is also used in customs operations in order to carry out processes in a more efficient, effective, smart and secure manner. In this study, the role of artificial intelligence in customs operations is examined in the form of a literature review. The content of artificial intelligence, the technologies it uses, its usage areas, its effects on customs operations, and its usage areas, as well as its advantages and disadvantages, are revealed. Using artificial intelligence in customs applications helps minimize the errors made in the analysis of customs declarations in customs procedures, shorten processing times, and prevent smuggling by performing risk analysis. In addition, in order to use artificial intelligence more effectively in customs procedures, ethical and confidentiality issues should be considered, and legal regulations should be made. To reduce its high costs, cooperation models of different sectors will be needed.

Anahtar Kelimeler

Artificial Intelligence, Customs Procedures, International Trade

Kaynakça

• Achar, S. (2019). Early Consequences Regarding the Impact of Artificial Intelligence on International Trade. American Journal of Trade and Policy, 6(3), 119–126. https://doi.org/10.18034/ajtp.v6i3.634
• Agrawal, A., Gans, J., & Goldfarb, A. (Eds.). (2019). The economics of artificial intelligence: an agenda. University of Chicago Press.
• Ahmed, T., Karmaker, C. L., Nasir, S. B., Moktadir, M. A., & Paul, S. K. (2023). Modeling The Artificial İntelligence-Based İmperatives Of İndustry 5.0 Towards Resilient Supply Chains: A Post-COVID-19 Pandemic Perspective. Computers and Industrial Engineering, 177. https://doi.org/10.1016/j.cie.2023.109055
• Al, A., & Bilgiç, O. (2023). The Impact of Artificial Intelligence Integrated Product Trade on International Political Economy. TESAM Akademi Dergisi, 10(2), 393–409. https://doi.org/10.30626/tesamakademi.1270822
• Aldıkaçdı, H. (2024). Geleceğin Gümrüklerinde Dijitalleşme ve Yapay Zeka, Divan Gümrük Araştırmaları ve Eğitim Dergisi, 100. Yıl Özel Sayı, 32-37.
• Altıntop, M. (2023). Yapay Zekâ/Akıllı Öğrenme Teknolojileriyle Akademik Metin Yazma: Chatgpt Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(46), 186-211.
• Aslan, Ö. Gümrük İşlemleri. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi
• Babatunde, O. (2023). The Role of Artificial Intelligence, Machine Learning and Data Analytics in Leveraging the Operations of the Nigeria Customs Service, International Journal of Latest Research in Humanities and Social Science (IJLRHSS), Vol. 6, Iss. 11, 244-254.
• Batarseh, F. A., Gopinath, M., & Monken, A. (2020). Artificial Intelligence Methods for Evaluating Global Trade Flows. International Finance Discussion Paper, (1296). https://doi.org/10.17016/ifdp.2020.1296
• Boşgelmez, G., & Çengel, Ö. (2023). Uluslararası ticaretin teknolojik dizaynı: uluslararası dijital tedarik zinciri örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 14(39), 912-929, https://doi.org/10.21076/vizyoner.1190771
• Büyük, E. (2023). Yapay Zeka Teknikleri ile Personel Seçimi ve Değerlendirmesi (Doctoral dissertation, Bursa Uludag University).
• Can, A.B. (2023). Yapay Zeka Yöntemleri ile Talep Tahmini ve Değirmen Makineleri İmalat Sektöründe Uygulanması. (Yüksek Lisans Tezi)
• Chebotareva, A. A., Kazantseva, N. G., Vologdina, E. S., Grigorian, T. V., & Sukhanova, I. S. (2021). Digital Transformation and Artificial İntelligence İn The Activities Of Customs Services İn Russia And Foreign Countries. In SHS Web of Conferences (Vol. 118, p. 04014). EDP Sciences. https://doi.org/10.1051/shsconf/202111804014
• Coşkun, F., & Gülleroğlu, H. D. (2021). Yapay Zekânın Tarih İçindeki Gelişimi ve Eğitimde Kullanılması. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 54(3), 947-966.
• Çağlayan, S. (2021). Yapay Zekânın Halkla İlişkilerin Geleceğine Etkisi: Türkiye’de Halkla İlişkiler Profesyonelleri Ekseninde Bir Alan Araştırması. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(2), 783-816.
• Daştan, Ü. (2021). E-Gümrük Kullanımının Gümrük İdarelerinin Etkinliği ve Gümrük İşlemlerinin Etkililiği Üzerindeki Etkisi. (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
• Daye, E. (2023). Dağıtık Üretim Kaynaklarından Beslenen Değişken Yük Profiline Sahip Bir Güç Sisteminde Yapay Zeka Tabanlı Yeni Yük Dengeleme Algoritması (Yüksek Lisans Tezi).
• Durmuş, N. K., & Erdem, İ. A. Vergi İdaresi 3.0: Yapay Zekâ Perspektifinden Bir İnceleme.
• Dündar, S. (2006). Dış ticaret işlemleri çerçevesinde ithalat ve ihracat işlemlerinin muhasebeleştirilmesi. (Master's thesis, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Efendioğlu, İ. H. (2023). 4. Trends In Artıfıcıal Intellıgence Marketıng: A Bıblıometrıc Analysıs. Internatıonal Journal Of Economıc and Admınıstratıve Academıc Research, 3(2), 56-73.
• Gökmen, A. (2013). Tarife ve Tarife Dişi Engeller: Uluslararası Ticaret Uygulamaları, Ayırt Edici Özellikler ve Türkiye. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 5(1), 16-28.
• Göksungur, A. E. (2008). Stok Kontrolünde Yapay Zeka Kavramı ve Bir Uygulama. (Doctoral dissertation, Marmara Universitesi)
• Güler, H. B. (2022). Üniversite Kütüphanelerinde Yapay Zekâ Teknolojilerinin Kullanımı: Yeni Nesil üç Boyutlu Uygulamalar. (Doctoral dissertation, Marmara Universitesi).
• Günerkan, M., Şahinaslan, E., & Şahinaslan, Ö. (2022). Gümrük Beyannamesi Sürecinde Öğrenmeye Dayalı Algoritmaların Etkinliğinin İncelenmesi. Acta Infologica. https://doi.org/10.26650/acin.1057060
• Gür, Y. E. (2022). Yapay Zekâ ve Pazarlama İlişkisi. Fırat Üniversitesi Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(2), 131-148.
• Güven, H., & Güven, E. T. A. (2023). Yapay Zekâ Uygulamalarının E-Ticarette Kullanımı. International Journal of Management and Administration, 7(13), 69-94. https://doi.org/10.29064/İjma.1194949
• Hruznevich, K. Y. (2023). The Use Of Artificial İntelligence İn Customs.
• İnce, H., İmamoğlu, S. E., & İmamoğlu, S. Z. (2021). Yapay Zeka Uygulamalarının Karar Verme Üzerine Etkileri: Kavramsal Bir Çalışma. International Review of Economics and Management, 9(1), 50–63. https://doi.org/10.18825/iremjournal.866432
• İplik, F. N. (2023). İşletmelerde Güncel Paradigmalar. Akademisyen Yayınevi. https://doi.org/10.37609/akya.2765
• Jayathilaka, U. R. (2022). The Role of Artificial Intelligence In Accelerating International Trade: Evidence From Panel Data Analysis. Reviews of Contemporary Business Analytics, 5(1), 1-15.
• Jian, L., Guo, S., & Yu, S. (2023). Effect of Artificial Intelligence on the Development of China’s Wholesale and Retail Trade. Sustainability, 15(13). https://doi.org/10.3390/Su151310524
• Jian, L., Guo, S., & Yu, S. (2023). Effect of Artificial Intelligence on the Development of China’s Wholesale and Retail Trade. Sustainability, 15(13). https://doi.org/10.3390/Su151310524
• Julius, K., & Christabel, M. (2020). Effectiveness And Efficiency Of Artificial İntelligence İn Boosting Customs Performance: A Case Study Of RECTS At Uganda Customs Administration. World Customs Journal, 14(2).
• Kamran, H. (2021). Pazarlamada Yapay Zekânın Kullanımı: Yapay Zekâ Pazarlama Araçlarının Tüketici Kabulüne İlişkin Bir Araştırma (Doctoral dissertation, Bursa Uludag University).
• Karabağ, S. (2023). Yapay Zeka Teknikleri̇ ile Tedarik Zincirinde on Sipariş Tahmini̇ (Doctoral dissertation, Bursa Uludag University).
• Kapır, B. (2022). Yapay Zekâ Eksenli Gelişen Algoritmik Toplum ve Medya (Doctoral dissertation, Marmara Universitesi).
• Koç, Ö., & Turna, A. (2022). Gümrük Risk Yönetiminde İleri Analitik Yaklaşımlar: Veri Madenciliği. Gümrük ve Ticaret Dergisi, 9(30), 12-24.
• Makridakis, S. (2017). The Forthcoming Artificial Intelligence (AI) Revolution: Its İmpact On Society and Firms. In Futures (Vol. 90, pp. 46–60). Elsevier Ltd. https://doi.org/10.1016/j.futures.2017.03.006
• Makridis, C. A., & Mishra, S. (2022). Artificial Intelligence As A Service, Economic Growth, And Well-Being. Journal of Service Research, 25(4), 505–520. https://doi.org/10.1177/10946705221120218
• Meltzer, J. P. (2018). The İmpact Of Artificial İntelligence On İnternational Trade. Brookings Institution, Thursday, December, 13, 2016.
• Özeroğlu, A. İ. (2011). Dış Ticaret ve Antrepo Rejimi. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, (22), 33-38. Öztemel, E. (2020). Yapay Zekâ ve İnsanlığın Geleceği. Bilişim Teknolojileri ve İletişim: Birey ve Toplum Güvenliği.
• Raikov, A. (2021). Decreasing Tax Evasion By Artificial İntelligence. IFAC-Papersonline, 54(13), 172–177. https://doi.org/10.1016/j.ifacol.2021.10.440
• Sevinov, J. U., & Khamroev, G. R. (2023). Current Issues Of The Use Of Artıfıcıal Intellıgence In The Actıvıtıes Of Customs Authorıtıes. Chemical Technology, Control And Management, 2023(3), 51-57. https://ijctcm.researchcommons.org/journal
• Şeker, E. Z., Geçici, E., & Taşkın, A. (2024). Gümrük Kontrol Noktalarında Riskli Geçişlerin Belirlenmesine Yönelik Yapay Zekâ Temelli Bir Yaklaşım. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 14(2), 476-492.
• Şen, F., & Gür, B. (2024). Dış Ticaret Süreçlerinde Yeni Nesil Teknolojilerin Kullanılmasına Dair Kavramsal Bir Çerçeve. Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal, (52), 66-79.
• Turgut, A. (2023). Lojistik ve Tedarik Zincirinde Yapay Zekâ Çalışmaları: Bibliyometrik Bir Analiz. Alanya Akademik Bakış, 7(1), 461–480. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1167224
• Tüfenk, M. B. (2023). Dış Ticaretin Dijital Dönüşümü: Yapay Zeka Teknolojisi. Uluslararası Ticaret ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(1), 13-18. https://doi.org/10.30711/utead
• Uzun, F. (2016). Gümrük İşlemlerinde Uygulanan Basitleştirilmiş Usuller ve Yükümlülere Sağladığı Faydalar. Gümrük ve Ticaret Dergisi, (7), 63-67.
• Üyümez, E. M., & Gültekin, R. (2016). Gümrük Denetimi: Türkiye Uygulamalarının Analizi-Customs Audit: Analysies Of Turkey Practices. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(14), 343-365. https://doi.org/10.20875/sb.3013
• Yıldız, C. K. (2023). Uluslararası Alanda Artan Yapay Zekâ Rekabeti ve Türkiye’de Sürdürülen Yapay Zekâ Çalışmaları. Upa Strategic Affairs, 4(1), 4-22. https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/yapay-zekada-ulkelerin-stratejik-
• Уланов, А. А. (2023). Application Of New Technologies İn Customs Control: Artificial İntelligence, Biometrics, Blockchain.