Somut Olmayan Kültürel Miras Unsuru Erzurum Lavaş (Acem) Ekmeğinin Turistik Ürüne Dönüştürülmesine Yönelik Bir Çalışma

Yıl 2018, Ek Sayı 1, 430 - 452, 27.07.2018

Neslihan Çetinkaya Salih Yıldız

Öz

İnsanoğlunun
yaşadığı, biriktirdiği, zenginleştirdiği ve gelecek nesillere aktardığı somut
ve somut olmayan unsurlar, kültürel miras olarak nitelendirilmektedir. Kültürel
mirasın gelecek nesillere aktarılmasında ve henüz farkında olmayanlara
tanıtılmasında turizm faaliyetlerinin rolü büyüktür. Ancak sahip olunan
kültürel değerlerin turistik ürüne dönüştürülmesi için önce o kültürün doğup
geliştiği yerde yaşayan insanların kültürlerini tanımaları ve sahiplenmeleri
gerekmektedir. Bunun yanında turistlerin de böyle bir turistik ürünü talep
etmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda Erzurum ilinde yaşatılan bir kültür olan
lavaş (acem) ekmeğinin yerel halk tarafından bilindiği ve günümüz turist
profilinin alternatif turizm türlerine olan merakı göz önünde bulundurulduğunda
UNESCO’nun somut olmayan kültürel miras listesine dâhil olan ince ekmeğin
(lavaş) bir turistik ürüne dönüştürülebileceği ifade edilebilir. Lavaş ekmeğin,
bahsi geçen listeye henüz dâhil olan bir kültürel miras unsuru olması konunun
önemini artırmaktadır. Bu noktadan hareketle bu çalışmada önemli bir kültürel
miras unsuru olan lavaş ekmeğin üretimi ve tüketiminde sürekliliği sağlamak, bu
mirası koruyarak hem gelecek nesillere aktarmak hem de turistlerin bu kültürel
mirasa olan talebini artırabilmek için bir takım alternatif önerilerde
bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Somut Olmayan Kültürel Miras, Lavaş (Acem) Ekmeği, Turistik Ürün

Kaynakça

• Ar, H. (2015), “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunmasında Turist Rehberlerinin Rolü”, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Arlı, M. ve Işık, N. (1994), Türk Mutfağındaki Geleneksel Ekmek Çeşitleri. Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar, Geleneksel Ekmekçilik Hamur İşi Yemekler, Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları, Yayın No:14, Ankara, s: 1-16.
• Aslan, Z. ve Ardemagni, M. (2006). Introducing Young People to the Protection of Heritage Sites and Historic Sites,
• Ayduslu, N. (2015), Tandır ve Tandırda Çanak-Çömlek Pişirimi, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, S. 27.
• Bayoğlu, A. (2014), Erzurum’da Lavaş (Acem Ekmeği), Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Journal of Social Sciences, 53, 163-186.
• Belge, M. (2010), Tarih Boyunca Yemek Kültürü, İletişim Yayınları: İstanbul.
• Bessière, J. (1998). Local Development and Heritage: Traditional Food and Cuisine as Tourist Attractions in Rural Areas. Sociologia Ruralis, 38(1), s. 21-34.
• Beşirli, H. (2010). Yemek, Kültür ve Kimlik. Milli Folklor, 22(87), 159-169.
• Beşirli, H. (2017), Yemek Sosyolojisi, Yiyeceklere ve Mutfağa Sosyolojik Bakış, Phoenix: Ankara.
• Bilgin, A. (2004), Osmanlı Saray Mutfağı, Kitabevi: İstanbul.
• Boyne, S., Hall, D., ve Williams, F. (2003). Policy, Support and Promotion for Food Related
• Chen, Q. (2013). An Investigation of Food Tourism in Chongqing. International Journal of Management Cases.
• Çakır, A., Sezer, B. ve Küçükaltan, D. (2014). Trakya Mutfağında Kültürel Unsurlar: Kırklareli Örneği. Eko-Gastronomi Dergisi, 1(1), 49-67.
• Çomaklı, Z. (2011). Erzurum Geleneksel Mutfak Kültürü ve Yemekleri, III. Uluslararası Doğu Anadolu Bölgesi Geleneksel Mutfak Kültürü ve Erzurum Yemekleri Sempozyumu, S.333-343, Erzurum.
• Deveci, B., Türkmen, S. ve Avcıkurt, C. (2013), Kırsal Turizm ile Gastronomi Turizmi İlişkisi: Bigadiç Örneği, Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 3(2), 29-34.
• Duran, E. (2009), Sürdürülebilir Turizm Kapsamında Toplumsal ve Kültürel Kimliğin Korunması: Gökçeada Örneği, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Earley, P. C. ve Mosakowski, E.(2004). Cultural intelligence, Harvard Business Review.
• Freedman, P. (2008), Yemek / Damak Tadının Sahibi, Oğlak Yayınları: İstanbul.
• Geertz, C. (1973). The Interpretation Of Cultures. ABD: Basic Books.
• Göde, H. A. ve Tatlıcan, N. (2016). Geleneksel Isparta Ekmeği Etrafında Şekillenen Somut Olmayan Kültürel Mirasın Turistik, Eğitimsel ve Ekonomik İşlevlerinin Yaratılmasına Yönelik Yaklaşımlar, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 38, ss. 125-143.
• Gök, Y. ve Kayserili, A. (2013), Geleneksel Erzurum Evlerinin Kültürel Coğrafya Perspektifinden İncelenmesi, Doğu Coğrafya Dergisi, 30, s.175-216.
• Guan. J. ve Jones, D. L. (2014). The Contribution of Local Cuisine to Destination Attractiveness: An Analysis Involving Chinese Tourists’ Heterogeneous Preferences, Asia Pacific Journal of Tourism Research.
• Gürsoy Naskali, E. (2015), Ekmek Kitabı, Kitabevi: İstanbul.
• Gürsoy, D. (2014), Deniz Gürsoy’un Gastronomi Tarihi, Oğlak Yayıncılık: İstanbul.
• Hjalager, A. M., ve Richards, G. (2002). Tourism and Gastronomy. London: Routledge.
• Hofstede, G. (1980). Culture's Consequences: International Differences in Work Related Values. Beverly Hills, Calif.: Sage.
• Karauğuz, G. (2006), Hititler Döneminde Anadolu’da Ekmek, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Karim, S.A. ve Chi, C.G.Q. (2010). Culinary Tourism as a Destination Attraction: An Empirical Examination of Destinations’ Food Image. Journal of Hospitality Marketing & Management.19, 531-555.
• Karpuz, H. (1993), Türk İslam Mesken Mimarisinde Erzurum Evleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kim, Y.G., Eves, A. ve Scarles, C. (2009). Building A Model Of Local Food Consumption On Trips And Holidays: A Grounded Theory Approach. International Journal of Hospitality Management, 28, 423-431.
• Koca, N. Ve Yazıcı, H. (2014), Coğrafi Faktörlerin Türkiye Ekmek Kültürü Üzerine Etkileri, Turkish Studies, 9(8), p. 35-45.
• Koşay, H. Z. (1974), Erzurum ve Çevresinin Dip Tarihi, 50. Yıl Armağanı: Erzurum ve Çevresi, I, Erzurum.
• Köse, M. (1965), Tandır, Türk Folklar Araştırmaları Dergisi, 16 (9).
• Köşklü, Z. (2005), Eski Erzurum Mutfağında Tandır: Yapılışı, Kullanımı ve Doğu Anadolu’daki Yeri Üzerine, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Eskişehir
• Kuter, M. (2011), İnsan ve Ekmek, KUTER Yayıncılık ve Tanıtım Hizmetleri Ltd. Şti.: Bursa.
• Lee, K.H. (2014). The Importance of Food in Vacation Decision-Making: Involvement, Lifestyles and Destination Activity Preferences of International Slow Food Members, Doktora Tezi, Queensland Üniversitesi, Avustralya.
• Long, L. M. (2004). Culinary Tourism. Kentucky: The University Press of Kentucky.
• Madran, E. ve Özgönül, N. (2005). Kültürel ve Doğal Değerlerin Korunması.Ankara: TMMOB Mimarlar Odası, s. 73.
• Mendenhall, M., Punnett, B. J.,ve Ricks, D. (1995). Global Management. Blackwell Pub, Oxford, UK.
• Merdol, T. K. (1998), Tarihten Günümüze Toplumlar ve Beslenme Alışkanlıkları, Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar, Ankara, Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı, 135,143.
• Mil, B. ve Denk, E. (2015), Erzurum Mutfağı Yöresel Ürünlerin Otel Restoran Menülerinde Kullanım Düzeyi: Palandöken Örneği, International Journal of Social and Economic Sciences, 5 (2).
• Oğuz, M. Ö. (2009), Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?, Geleneksel Yayınları: Ankara.
• Ögel, B. (1985), Türk Kültür Tarihine Giriş, Cilt IV, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Özgüdenli, O. ve Uzunağaç, G. Ö. (2014), Selçuklu Anadolusu’nda Ekmek, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1 (1), s. 44-72.
• Öztürk, Y. ve Yazıcıoğlu, İ. (2002). Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Alternatif Turizm Faaliyetleri Üzerine Teorik Bir Çalışma. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2.
• Pekin, F. (2011), Çözüm: Kültür Turizmi. İletişim Yayınları: İstanbul.
• Quan, S. ve Wang, N. (2004). Towards a Structural Model of Tourist Experience: Anillustration From Food Experiences in Tourism. Tourism Management, 25, 297-305.
• Renko, S., Renko, N. ve Polonijo, T. (2010), Understanding The Role of Food in Rural Tourism Development in a Recovering Economy. Journal of Food Products Marketing, 16 (3), 309-324.
• Richards, G. (2014). The Role of Gastronomy in Tourism Development. Presentation to the Fourth International Congress on Noble Houses: A Heritage for the Future, Tilburg University, The Netherlands.
• Samancı, Ö. (2013), Osmanlı Kültüründe Ekmeğin Simgesel Anlamları, Yemek ve Kültür Dergisi, Sayı 32, s.72-78.
• Serçeoğlu, N. (2014). Yöre Halkının Mutfak Kültürünü Tanıma Durumunun Tespit Edilmesi: Erzurum İli Örneği, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2/4, (36-46)
• Silverman, H. ve Ruggles, D. F. (2007). Cultural Heritage and Human Rights. H. Silverman ve D.F. Ruggles (Eds.).Cultural Heritage and Human Rights içinde (ss.3-22). USA.:Springer.
• Smith, K. M. (2003). Issues in Cultural Tourism Studies. Routledge, New York.
• Smith, K. M. (2007). Towards a Cultural Planning Approach to Regeneration. Editör. Smith, K. M. Tourism, Culture and Regeneration. P. 1-12. CAB International. Cromwell Press: Trowbridge.
• Stephens, G. K. ve Greer, C. R. (1995). Doing Business in Mexico: Understanding Cultural Differences, Organisational Dynamics, 39-55.
• Şahin, E. (2017), Gerçek Ekmek ve Ekmekle İlgili Tüm Gerçekler, Hayykitap: İstanbul.
• Tayeb, M. H. (1992). The Global Business Environment, Sage Publications, London Tourism Initiatives: A Marketing Approach to Regional Development. Journal of Travel &Tourism Marketing, 14 (3-4), 131-154.
• UNESCO. (2006). Somut Olmayan Kültürel Miras Hakkında. UNESCO Türkiye Milli Komisyonu: http://www.unesco.org.tr/?page=11:129:5:turkce adresinden alındı
• Uslu, A. ve Kiper, T. (2006). Turizmin Kültürel Miras Üzerine Etkileri: Beypazarı/Ankara Örneğinde Yerel Halkın Farkındalığı, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(3), 305-314.
• Usta, Ö. (2001). Turizm 1-2, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul. Web: http://www.iccrom.org/ifrcdn/pdf/ICCROM_09_ManualSchoolTeachers_en.pdf 3
• Yerasimos, M. (2010), Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde Ekmekler Çörekler ve Diğer Unlu Mamuller, Yemek ve Kültür Dergisi, Sayı 20, s.33-42.
• Yeşil, S. (2013), Kültür ve Kültürel Farklılıklar: Liderlik Açısından Teorik Bir Değerlendirme, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (44), 52-81.
• Yüncü, H.R. (2010). Sürdürülebilir Turizm Açısından Gastronomi Turizmi ve Perşembe Yaylası. 10.Aybastı-Kabataş Kurultayı, 11 (27-34). Ankara.
• aragem.kulturturizm.gov.tr, Erişim Tarihi: 04.12.2017
• http://erzurumgunebakis.com/haber/erzurumda-acem-ekmegi-5720.html, Erişim Tarihi: 12.12.2017
• http://erzurumportali.com/shf-3933-Erzurum_Lavas_Ekmek, Erişim Tarihi: 04.12.2017
• http://aregem.kulturturizm.gov.tr/TR,169729/ince-ekmek-yapma-ve-paylasma-kulturu-lavas-katirma-jupk-.html, Erişim Tarihi: 04.12.2017
• http://mutfakmagazin.com/anadolunun-ekmek-haritasi/, Erişim Tarihi: 02.01.2018
• http://lezzetler.com/turk-mutfagindaki-geleneksel-ekmek-ce-vt27198, Erişim Tarihi: 05.12.2017