BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BARIŞ GÜCÜ PERSONELİNİN CEZAİ SORUMLULUĞU: ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİNİN YARGILAMA YETKİSİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 91 - 137, 30.06.2024

Zeynep Erhan Bulut Gülen Soyaslan

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1415205

Öz

Barışı koruma operasyonları, uluslararası barış ve güvenliğin korunması ve sürekliliğinin sağlanması bakımından Birleşmiş Milletler tarafından başvurulan en etkili araçlardan biridir. Ancak özellikle Soğuk Savaş sonrasında gerçekleştirilen barış operasyonlarının sayısındaki orantısız artış, birçok olumsuzluğu da beraberinde getirmiştir. Barış gücü personelinin eğitilmesi konusundaki fiziki ve finansal yetersizlikler, müdahalede bulunulan bölgedeki çatışma ortamının yoğunluğu, personelin sorumluluklarının işletilmesi konusundaki hukuki denetimin zayıflığı hem barış güçlerinin meşruiyetinin hem de denetim mekanizmalarının etkinliğinin sorgulanmasına yol açmıştır. Birçok barış gücü mensubu, Kosova, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Kamboçya, Mozambik, Haiti ve Somali’de, cinsel taciz, fiziksel-cinsel istismar, insan kaçakçılığı, insan ticareti ve köleleştirme, yolsuzluk, altın kaçakçılığı ve silahsız isyancılara silah sağlama, sivil-asker ayrımı gözetmeksizin ateş açılması gibi suçları işlemekle itham edilmişlerdir. Bu iddialar, barış gücü mensuplarının hem insan hakları hukuku hem de insancıl hukuk bakımından cezai sorumlulukları rejiminin “etkin” bir şekilde işletilmesini gerekli kılmıştır. Bu nedenle çalışma, Kuvvetlerin Statüsü Anlaşmaları ile “yalnızca gönderen devlete” verilen yargılama yetkisine alternatif olarak, Uluslararası Ceza Mahkemesinin yargılama yetkisinin kapsamını analiz edecektir. Mahkemenin yargılama yetkisine giren suçlar olan soykırım, insanlığa karşı suçlar, savaş suçu ve saldırı suçu inceleme konusu yapılarak, BM personelini bu suçlardan yargılama yetkisinin boyutu interdisipliner bir bakış açısıyla incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Birleşmiş Milletler Barış Operasyonları, Uluslararası Ceza Mahkemesi, Soykırım Suçu, İnsanlığa Karşı Suçlar, Savaş Suçları

Kaynakça

• Andreopoulos G J ‘Genocide’ (2023) Encyclopedia Britannica, https://www.britannica.com/topic/genocide erişim tarihi 05.01.2024.
• Anti- Defamation League, ‘Pyramid of Hate’ (2018) <https://www.adl.org/sites/default/files/documents/pyramid-of-hate.pdf > erişim tarihi 18.11.2023.
• Amnesty Interntional, ‘CAR: Fresh evidence UN peacekeepers Drugged and Raped Young Woman’ <https://www.amnesty.org/en/latest/press-release/2017/10/car-fresh-evidence-un-peacekeepers-drugged-and-raped-young-woman/> erişim tarihi 11.10.2023.
• A Comprehensive Strategy to Eliminate Future Sexual Exploitation and Abuse in United Nations Peacekeeping Operations, A/59/710, Fifty-ninth Session Agenda Item 77, Letter dated 24 March 2005 from the Secretary-General to the President of the General Assembly about Zeid Report <https://conduct.unmissions.org/sites/default/files/keydoc5.pdf> erişim tarihi 13.02.2024.
• Human Rights Watch, ‘UN Peacekeeping has a Sexual Abuse Problem’ <https://www.hrw.org/news/2020/01/11/un-peacekeeping-has-sexual-abuse-problem> erişim tarihi 15.10.2023. Model Agreement between the United Nations and Member States Contributing Personnel and Equipment to the United Nations Peacekeeping Operations, UN Doc. A/46/185.
• Prosecutor v Ntaganda, ICC-01/04-02/06-20-Anx2.
• Prosecutor v Goran Jelisic, Case No IT-95-10, Tr Ch I of the ICTY, Oral Judgment of 19 Oct 1999.
• Regulations of the Office of the Prosecutor, ICC-BD/05-01-09, Date of entry into force: 23th April 2009 Official Journal Publication, <https://www.icc-cpi.int/sites/default/files/Publications/Regulations-of-the-Office-of-the-Prosecutor.pdf> erişim tarihi 15.11.2023.
• Secretary-General’s Bulletin Observance by United Nations forces of international humanitarian law, UN Doc. ST/SGB/1999/13.
• Secretary-General's Bulletin: Special Measures for Protection from Sexual Exploitation and Sexual Abuse, <https://documents.un.org/doc/undoc/gen/n03/550/40/pdf/n0355040.pdftoken=Td5nfzry0lLtBY0FYA&fe=true> erişim tarihi 14.02.2024.
• Statement by Luis Moreno-Ocampo, Prosecutor of the International Criminal Court Informal meeting of Legal Advisors of Ministries of Foreign Affairs, New York, 24 October 2005.
• Ten Rules: Code of Personal Conduct For Blue Helmets, 1999, <https://police.un.org/en/ten-rules-code-of-personal-conduct-blue-helmets-1999> erişim tarihi 18.02.2024.
• The Guardian, “UN Peacekeepers Accused of Killing and Rape in Central African Republic”, <https://www.theguardian.com/world/2015/aug/11/un-peacekeepers-accused-killing-rape-central-african-republic> erişim tarihi 15.08.2023.
• United Nations, Secretary-General’s Reports, Preventing Sexual Exploitatiom and Abuse, <https://www.un.org/preventing-sexual-exploitation-and-abuse/content/secretary-generals-reports> erişim tarihi 02.01.2024.
• United Nations Peacekeeping, Troop and Police Contributors, <https://peacekeeping.un.org/en/troop-and-police-contributors> erişim tarihi 15.08.2022.
• United Nations General Assembly, Model Status of Forces Agreement for Peacekeeping Operations, Report of the Secretary General, A/45/594, 9 Ekim 1990, <https://www.ilsa.org/Jessup/Jessup09/basicmats/UNsofa.pdf> erişim tarihi 20.02.2024.
• United Nations General Assembly, Sixth Committee, Seventy-Eighth Session, 8th Meeting, GA/L/3689, 10 Ekim 2023, <https://press.un.org/en/2023/gal3689.doc.htm> erişim tarihi 19.02.2024.
• United Nations General Assembly, A/61/841, Report of the Office of Internal Oversight Services on its Investigation into Allegations of Sexual Exploitation and Abuse in the Ituri Region (Bunia) in the United Nations Organization Mission in the Democratic Republic of the Congo, 5 April 2007, <https://digitallibrary.un.org/record/599411> erişim tarihi 14.02.2024.
• United States Mission to the United Nations Press Release on Ambassador John D. Negroponte, United States Permanent Representative to the United Nations, Statement in the Security Council in Explanation of Vote on Renewal of the Mandate for the UN Mission in Bosnia and Herzegovina (2002) <https://2001-2009.state.gov/p/io/rls/rm/2002/11564.htm> erişim tarihi 21.02.2024.
• United Nations Security Council Resolution 1325 (2000) <https://peacemaker.un.org/node/105> erişim tarihi 15.02.2024.
• Y. 1.C.D. E: 2011/6102 K: 2012/3766 KT: 09.05.2012.