PREFERRING DEATH IN TERMS OF ISLAMIC LAW: EUTHANASIA

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 50 - 70, 30.06.2021

Ali Kaya

https://doi.org/10.51973/head.951175

Öz

The decrease in the influence of religion and moral principles on society and individuals due to cultu-ral interactions and changes leads to some changes in people's world of thought. This understanding, which has gained momentum especially in recent years, has created some differences of opinion on fundamental rights. The right to life, which has an important place among fundamental rights, has also been affected by this difference in understanding. At this point, people have the view that they have the right and authority to stop living and choose death and end their lives if there are some reasons. In the last century, Changes have started to emerge and new developments and expansions have occurred in the understanding of personal freedom, rights and freedom. The right to life which is one of the fundamental rights, has also been affected by this change. As a result, the idea that people have the right to continue or end their lives has started to become widespread. Basically, discussions on the subject have intensified within the framework of the concept of euthanasia on the stage of human history. The common point of each of them forms the intervention in human life. This intervention is based on the result of preferring death when It is remained between death and life. This choice can be made by the person herself, as well as by others. However, as a result of it, the loss of life can emerge including includes alleviating suffering for the sick, protecting human dignity for the elderly, desperation, desperation and reduced quality of life, preventing waste of resources, etc by basing on this situation. The attempt to choose to die, which is concentrated in the framework of euthanasia, is discussed on the basis of two basic points: the sanctity of life and the quality and quality of life; Also There are those who oppose as well as those who defend it. In this article, we will examine and evaluate the choice to die within the framework of euthanasia in terms of Islam and its legal system, the doctrine of Islamic Law. Firstly, after briefly explaining the concept of euthanasia in general terms, the religious and legal aspects of choosing one's own or someone else's death will be emphasized, and the phenomenon of choosing to die by abandoning living will be examined. 

Anahtar Kelimeler

Islamic law, right to live, right to die, euthanasia, suicide, choice of death

İSLAM HUKUKU AÇISINDAN YAŞAMI BIRAKIP ÖLÜMÜ TERCİH ETMEK: ÖTENAZİ

Öz

Kültürel etkileşimler ve değişimler sebebiyle toplum ve bireyler üzerinde din ve ahlak ilkelerinin etkisinin azalması, insanların düşünce dünyasında birtakım değişikliklere yol açmaktadır. Özellikle son yıllarda hız kazanan bu anlayış, temel haklar konusunda da görüş farklılıkları meydana getirmiştir. Temel haklar içinde önemli yer tutan yaşam hakkı da bu farklılıklardan etkilenmiştir. Gelinen noktada kişiler birtakım sebeplerin bulunması halinde yaşamayı bırakarak ölümü tercih edip yaşamlarını sonlandırabilme hak ve yetkisine sahip oldukları görüşüne sahiptir. İlk asırlarda intihar kavramı başta olmak üzere çeşitli isimler altında yapılan tartışmanın, son yüzyıldaki kişisel özgürlük, hak ve hürriyet anlayışlarında ortaya çıkan yeni gelişmeler ve genişlemeler bağlamında ötenazi gibi yeni kav-ramlar çerçevesinde yoğunlaştığı görülmektedir. Temel haklardan olan yaşama hakkı da bu değişimin etkisinde kalarak insanın yaşama devam etme veya sonlandırma hakkının olması düşüncesi yaygınlaşmaya başlamıştır. Esasen insanın tarih sahnesinde yer aldığı andan itibaren insan yaşamına kendisinin veya başka birinin müdahalesi olmuştur. Ancak ötenazi kavramı ile müdahale yeni bir boyut kazanmıştır. Ölüm ile yaşam arasında kalındığında ölümü tercih etmenin bir hak olarak görülerek ya-şama haksız bir müdahale olmayacağı algısı oluşmasına ve bunun kabul edilmesi noktasına gelinmiştir. Bu tercihi insanın bizzat kendisi veya başkaları da yapabilmektedir. Ancak sonucunda can kaybı ortaya çıkmakta ve buna, hastalar için acıları dindirme, yaşlılar için insan onuru koruma, ümitsizlik, çaresizlik ve yaşam kalitesinin düşmesi, kaynak israfını önleme, vb. gerekçeler dayanak yapılmaktadır. Ötenazi çerçevesinde yoğunlaşan ölme tercihinde bulunma girişimi yaşamın kutsallığı ve yaşamın niteliği gibi iki temel noktadan hareketle tartışılmakta; karşı çıkanlar olduğu gibi savunanlar da bulunmaktadır. İşte bu makalede ötenazi çerçevesinde ölme tercihinde bulunmanın İslam ve onun hukuk nizamı olan İslam Hukuk doktrini açısından incelenip değerlendirme yapılması amaçlanmaktadır. Öncelikle ötenazi kavramını kısaca genel hatları ile anlattıktan sonra, kişinin kendisinin veya başka birinin ölüm tercihinde bulunmasının dini ve hukuki yönü üzerinde durularak yaşamaktan vazgeçerek ölmeyi tercih etme olgusu analiz irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

: İslam Hukuku, Yaşama Hakkı, Ölme Hakkı, Ötenazi, intihar, ölüm tercihi

Kaynakça

• Abdülkâdir Udeh, et-Teşrî’u’l-Cinâi’l-İslâmî, c. I-III, Beyrut 1405/1985.
• Ahmed Abdurrahmân el-Bennâ, el-Fethu’r-Rabbânî, c. I-XXV, Beyrut ty.
• Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, Matbaatü’l-Meymeniyye Kahire, 1313/1895.
• Ali Bardakoğlu, “Hak”, DİA, İstanbul 1997. Ali Haydar, Düreru’l-Hukkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, I-IV, İstanbul 1330/1912.
• Ali Kaya, Ruh ve Beden Bütünlüğüne Dokunulmazlık Kuramı Bakımından Ölme Hakkı, Marife, yıl 4, sayı 2, güz 2004.
• Âmidî, el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, c. I-IV, Kâhire 1387/1967. Âmir, et-Ta’zîr fi’ -Şerîati’l-İslâmiyye, Dâru’l- Fikri’l-Arabî. Kahire 1389/1969.
• Aristoteles, Politika (çev. Mete Tunçay), 4. baskı, İstanbul 1993. Ayşegül Demirhan, Tıp Tarihi ve Deontoloji Dersleri, Bursa 1994.
• Osman Karadeniz, Ecel Üzerine, İzmir, 1992. Beyhakî, Şuabü’l-Îmân, Beyrut 1410/1990.
• Buhârî, Sahih-i Buhari = Camiü’s-sahih, el-Matbaatü'l-Kübra'l-Emiriyye, Bulak 1895.
• Burhâneddîn Zernûcî, Ta’lîmü’l-Müte’allim, (Çev. Y. Vehbi Yavuz, ) 2. baskı, Bursa ty.
• Cessâs, Ahkâmü’l-Kur’ân, c. I-V, thk. Muhammed Sâdık Kamhâvî, Beyrut 1405/1985,
• Cezerî, Kitâbü’l-Fıkh alâ Mezâhibü’l-Erbea, c. I-IV, 6. baskı, Beyrut ty.
• Dârimî, Sünen, thk. Mustafa Dib el-Buga, Darü’l-Mustafa, Dımaşk 1428/2007.
• Desûkî, Hâşiyetü’d-Desûkî alâ Şerhi’l-Kebîr, c. I-IV, Dâru’l-Fikr, Beyrut ty.
• Ebû Dâvud, Sünen, thk. Muhammed Avvame. Dârü’l-Kıble li’s-Sekâfeti İslâmiyye, Cidde 1419/1998.
• Ebu Zehra, el-Cerîme, Dâru’l-Fikri’l-Arabî, Mısır, ty. Ejder Yılmaz, Hukuk Sözlüğü, Ankara 1982, 382.
• el-Fetâva’l-Hindiyye, Matbaatü’l-Meymeniyye, Kahire t.y. Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul 1971,
• Erdem Özkara, Ötenazide Temel Kavramlar ve Güncel Tartışmalar, Seçkin Yayın Dağıtım, Ankara, 2001
• Eren, Faruk, Türk Ceza Hukuku, (Özel Hükümler), Ankara 1987, s.395. Fahri Demir, İslâm Hukukunda Mülkiyet Kavram ve Servet Dağılımı, Ankara 1988.
• Gazzâlî, el-Mustasfâ min İlmi’l-Usûl, Mısır 1322/1904. Heytemî, İslâm’da Helâller ve Haramlar, (çev. Ahmed Serdaroğlu, Lütfi Şentürk), İstanbul 1981.
• Heytemî, Tuhfetü’l-Muhtâc, I-X, İstanbul ty (Şirvânî ve Kâsım el-Abbâdî haşiyelerinin kenarında),
• Hıcâvî, el-İkna’ fî Fıkhi İmam Ahmed b. Hanbel, Beyrut, ty., Hısnî, Kifâyetü’l-Ahyâr fî Halli Gâyeti’l-İhtisâr, c. I-II, Mısır 1356/1937.
• Hüseyin Gökmenoğlu, İslâm’da Şahsiyet Hakları, Ankara 1997. Irâkî, Tarhu’t-Tesrîb fî Şerhi’t-Takrîb, c. I-VIII; Beyrut.
• İbn Âbidîn, Reddü’l-Muhtâr, c. I-VIII, stanbul 1984. İbn Ebu Şeybe, el-Musannef, Beyrut 1409/1989.
• İbn Hazm, el-Muhallâ, thk. Ahmed Muhammed Şakir. İdaretü’t-Tıbaati’l-Müniriyye, Kahire 1347/1928.
• İbn Kudâme, el-Muğnî, c. I-IX, Mısır ty. İbn Mâce, Sünen, (Çağrı Yay., İst. 1992).
• İbn Nüceym, el-Eşbâh ve’n-Nezâir, Beyrut 1405/1985, 85. İbn Receb, el-Kavâ’id fi’l-Fıkhi ’l-İslâmî, Kâhire 1391/1971.
• İbn Rüşd, Bidâyetü’l-Müctehid, c. I-II, Mısır 1322/1904. İbn Teymiye, Mecmû’u Fetâvâ,nşr. Abdurrahman b. Muhammed en_necdî, Riyad 1991.
• İbn Kesîr, Tefsiru’l-Kur’âni’l-Azîm, Dâru’l-Fikr, ts., Beyrut 1408/1988.
• İbnü’l-Arabî, Ahkâmu’l-Kur’ân, Dâru’l-Fikri’l-Arabî, thk. Ali Muhammed el- Becavî, Mısır 1957.
• İbnü’l-Hümâm, Fethu’l-Kadîr, I-IX, Beyrut 1315/1897. İbnü’l-Kayyım, Zâdü’l-Meâd, c. I-IV, Mısır 1392/1973.
• İnceoğlu, Sibel, Ölme Hakkı, . İzz b. Abdisselâm, el-Fevâid fî İhtisâri’l-Mekâsıd (Kavâ’idü’s-Süğrâ), Thk. I. Hâlid et-Tabbâ’, Dımeşk 1966.
• Karafî, el-Fürûk, c. I-IV, Beyrut ty. Hakan Poyraz, “Etik Sorunlar Açısından Euthanasia”, Felsefe Dünyası, 1994, S.14.
• Heytemî, Tuhfetü’l-Muhtâc, I-X, stanbul ty ( Şirvânî ve Kâsım el-Abbâdî haşiyelerinin kenarında)
• Kâsânî, Bedâi’u’s-Sanâi’ fî Tertîbi’ -Şerâi’, I-VIII, Beyrut 1394/1974. Kaşıkçı, O., Hukuk tarihinde ötanazi. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, (6), 2008, 85-89.
• Ali Kaya, “Ruh ve Beden Bütünlüğüne Dokunulmazlık Kuramı Bakımından Ölme Hakkı”, Marife, yıl 4, sayı 2, güz 2004
• Kılınç, B. Türk hukuku açısından ötenazi. Genç Hukukçular Hukuk Okumaları, Birikimler 4,2013. 301.
• Kudret Güven, Kişilik Hakları ve Ötenazi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2000
• Kurtûbî, el-Cami’ li Ahkâmi’l-Kur’ân, Kâhire 1426/2005. Mahmûd Hamza, el-Ferâ’idü’l-Behiyye fi’l-Kavâ’idi ve’l-Fevâ’idi’l-Fıkhiyye , Dımeşk 1298/1986.
• Mehmet Emin Artuk, “Ötanazi”, Yargıtay Dergisi, Temmuz 1992, XVIII, sayı 3. Merdâvî, Ali b. Süleymân, el-İnsâf fî Ma’rifati’r-Râcih mine’l-Hılâf alâ Mezhebi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel, c. I-XII, thk.
• Muhammed Hâmid el-Fakî, Beyrut 1377/1957. Mergînânî, el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedi, thk Muhammed Muhammed Tamir-Hafız Aşur Hafız, Dârü’s-Selam, Kahire 1420/2000.
• Muhammed b. Süleyman (Dâmâd Efendî), Mecmeu’l-Enhur fî Şerhi’l-Mülteka’l-Ebhur, I-II, Mısır 1327-1909.
• Muhammed Kutub, el-İslâm ve Hukûku’l-İnsân, Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1404/1984. Muhammed Ravvâs Kal’acı Hâmid Sâdık Kuneybî, Mu’cemü Lügati’l-Fukahâ, Beyrut 1408/1998
• Muhammed Tâhir b. Âşûr, İslâm Hukuk Felsefesi (çev. Vecdi Akyüz-Mehmet Erdoğan), İstanbul 1988.
• Malik,Muvatta’, nşr. M. Fuad Abdülbaki,Mısır 1951. Müslim, Sahih nşr. Muhammed Fuad Abdülbaki. Dâru İhyai'l-Kütübi'l-Arabiyye, Kahire 1374/1955–1375/1956.
• Necati Öner, İnsan Hürriyeti, Ankara 1987. Nesâî, Sünen, haz. Abdülfettah Ebû Gudde, 3. bs. Dârü'l-Beşairi'l-İslâmiyye, Beyrut 1988.
• Nevevî, el-Mecmu’ şerhi'l-Mühezzeb li’ş-Şirazi, thk. Muhammed Necib el-Mutii, Mektebetü’l-İrşad, Cidde 1977.
• Ömer Ömeroğlu, “Ötanazi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, İstanbul 1983, sayı XVII, C. VII.
• Ömeroğlu, Ömer, Hukuksal Açıdan Ölme Hakkı ve Kabul Edilebilirliği Sorunu, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: XIII, S: 3-4, Aralık 2009,
• Platon (Eflatun), Devlet, (çev. Sabahattin Eyüboğlu-M. Ali Cimboz), 7. baskı, İstanbul 1992.
• Remlî, Nihâyetü’l-Muhtâc, I-VIII, Beyrut 1404/1984. Sava Paşa, İslâm Hukuk Nazariyat Hakkında Bir Etüd, c. I-II, (çev. Baha Arıkan), İstanbul ty.
• Serahsî, el-Mebsût, I-XXX, Beyrut 1398/1978. Servet Armağan, İslâm Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler, Ankara 1987.
• Sibel İnceoğlu, Ölme Hakkı (Ötenazi), İstanbul 1999. Suyûtî, el-Eşbâh ve’n-nezâir fî kavâ'id ve furuu fıkhi'ş-Şâfiiyye, Dârü'l-Kitâbi'l-Arabî, Beyrut 1987.
• Şâfiî, el-Ümm, I-VIII, Beyrut ty., VII, 162 . Şâtıbî, el-Muvâfakât, c. I -IV, Beyrut ty.
• Şirâzî, el-Mühezzeb, c. I-II, Mısır ty. Şirvânî, Abdü’l-Hamîd, Hâşiye alâ Tuhfeti’l-Muhtâc, c. I-X, stanbul ty.
• Thomas More, Utopia, çev. Sabahattin EyuboAlu-Minâ Urgan-Vedat Günyol, stanbul 1981,
• Tirmizî, el-Câmiü's-sahih, thk. Ahmed Muhammed Şakir, el-Mektebetü'l-İslâmiyye, y.y. t.y.
• Zehebî, Kebâir, Beyrut ty., 134-135; Zerkâ, Şerhu’l-Kavâ’ d’i-l-Fıkhıyye, Dımeşk 1409/1989.
• Zerkâ, el-Fıkhu’l-İslâmî, c. I-III, Dımeşk 1965. Zeylâî, Tebyînü’l-Hakâik Şerhu Kenzi’d-Dekâik, c. I-VI, Beyrut 1315/1897. Zuhaylî, Nazariyyetü’z-Zarûreti’ş-Şer’iyye, Beyrut 1402/1982.