The Life of Mor Rabbulā, the Bishop of Edessa and His Rules on Monasticism

Yıl 2025, Sayı: 53, 314 - 337, 15.06.2025

Cüneyt Yeşil , Muhammed Hadi Tezokur

https://doi.org/10.30623/hij.1633976

Öz

The focus of the present study is the life and personality of Bishop Mor Rabbulā of Edessa, who holds a critical place in the Syriac Orthodox Church, along with the rules that he established on monasticism. Born in Qenneshrin (Chalcis) in 350, Mor Rabbulā was the child of a pagan father and a Christian mother. He received a good education during his childhood and acquired advanced proficiency in Syriac and Greek. He married a Christian woman and later became a Christian himself. Mor Rabbulā substantially contributed to the institutionalisation of the church by defending Monophysitism against those who held beliefs that diverged from mainstream religious teachings in early Syriac Christianity. Furthermore, he translated the New Testament texts into Syriac. Commonly known as the Peshitta and Rabbulā Gospels, his works are considered the first Gospel written in manuscript form that has survived to the present day. Takshefto (Prayers) is also among his important works. As there is no study in our country on the life of Mor Rabbulā and the rules he established, the present study focuses on Mor Rabbulā's life and rules. The main purpose of this study is to provide, based on the collected data, a comprehensive overview of the turning points in Mor Rabbulā's life and the basic rules he brought to the clergy, the Sons of the Covenant (Bnay qyāmā) and the Daughters of the Covenant (Bnāth qyāmā). The study also aims to present the rules he introduced as examples of social and monastic Syriac life. As commonly known, Bnay qyāmā (the plural of Bar qyāmā) is a term used in early Syriac Christianity for baptised civilians. In early Syriac Christianity, people who hardly felt ready to lead a monastic life could not be baptised. However, with the rapid spread of Christianity, even small children began to be baptised. Therefore, people used the terms Bnay qyāmā for men who lived a more austere monastic life and Bnāth qyāmā for their female counterparts. In these communities, which emerged in the Early Syriac Church, men and women lived separately. After becoming a bishop, Mor Rabbulā established special rules for these communities. Being one of the early Syriac pioneers and one of the strongest defenders of Orthodoxy, Mor Rabbulā played a critical role in the acceptance of the Peshitta, the Syriac translation of the New Testament, within Syriac Christianity. He also significantly contributed to the reorganisation of the church. Mor Rabbulā was known as a fervent defender of Syriac Orthodoxy against the Nestorians. The rules named after him are considered comprehensive legal regulations that shaped social order, particularly marriage. These rules reflect both Syriac Christianity and the social structure of the early fifth century. Despite being a Syriac clergyman, Mor Rabbulā addressed not only the teachings of Greek Orthodoxy but also the reality created by Greek religious philosophy. Ancient Greek philosophy, especially the ideas of Plato and Aristotle, had a great influence on theology in the early Christian period. These philosophical ideas housed profound concepts about God, the universe, the soul, and morality. Mor Rabbulā examined the reality created by Greek religious philosophy, and this was considered as a part of his efforts to examine it in a manner consistent with Syriac Christianity or to defend his own beliefs by engaging with this philosophical tradition.
Thanks to his education, Mor Rabbulā translated many works from Greek into Syriac. Thus, he significantly contributed to the preservation of ancient Greek works to the present day. Forty-six of the letters that Mor Rabbulā wrote have survived to the present day. He sent these letters to administrators, bishops, priests, and nuns to warn them against heretical movements. One of his most significant characteristics is the warnings he gave to and the rules he wrote for clergy, the Sons of the Covenant (Bnay qyāmā) and the Daughters of the Covenant (Bnāth qyāmā). This study focuses on these warnings and rules. Being a bishop, Mor Rabbulā had a profound influence on both religious and social life. His monastic rules were among the most important assets shaping monastic life in the early Christian period. These rules provided a framework of discipline and morality for monks and nuns living in monasteries, thereby defining the ideal form of monastic life. This study analysed the content of Rabbulā's rules and discussed their theological, moral and social dimensions. The study concluded that Rabbulā's monastic rules offer an important model, not only for monastic communities but also for the entire Christian world in terms of spirituality and discipline.

Anahtar Kelimeler

History of Religions , Mor Rabbulā’s Rules , Edessa , Syriac Christianity , Sons of the Covenant , Daughters of the Covenant

Urfa Piskoposu Mor Rabbula’nın Hayatı ve Münzeviliğe Dair Kuralları

Öz

Makalenin konusu Süryani Ortodoks Kilisesi’nde önemli bir yere sahip olan Urfa Piskoposu Mor Rabbula’nın hayatı, kişiliği ve münzeviliğe dair yazdığı kurallardır. 350 yılında Kınneşrin’de dünyaya gelen Rabbula, putperest bir babanın ve Hıristiyan bir annenin çocuğudur. Küçük yaştan itibaren iyi bir eğitim almış, Süryanice ve Grekçeyi çok iyi seviyede öğrenmiştir. Hıristiyan bir kadınla evlenmiş ve daha sonra Hıristiyan olmuştur. Mor Rabbula, erken Süryani Hıristiyanlığında geleneksel dinî öğretilerden farklı inançlara sahip olan kişilere karşı monofizit düşünceyi savunarak kilisenin kurumlaşmasına büyük katkı sunmuştur. Bunun yanında Yeni Ahit metinlerini Süryaniceye çevirmiştir. Peşitta ve Rabbula İncilleri (Rabbula Gospels) olarak bilinen bu çalışma, günümüze kadar gelen el yazısıyla yazılmış ilk İncil olarak kabul edilmiştir. Ayrıca Takışfothö (Yakarışlar) adlı eseri de onun önemli çalışmalarındandır. Çalışma Mor Rabbula’nın hayatı ve kurallarıyla sınırlandırılmıştır. Mor Rabbula’nın yaşamı ve yazdığı kurallarla ilgili ülkemizde yapılmış müstakil bir çalışma yoktur. Çalışmanın temel amacı elimizdeki mevcut veriler ışığında Mor Rabbula’nın yaşamının dönüm noktalarını, ruhbanlara, Ahdin Oğullarına (B'nai Q'yama) ve Ahdin Kızlarına (B'nath Q'yama) getirdiği temel kuralları bir bütünlük içinde ortaya çıkarmaktır. Bunun yanı sıra, getirdiği kurallarla Süryani toplumsal yaşamını ve manastır hayatını örnek teşkil edecek şekilde ortaya koymak, çalışmanın amaçları arasında yer almaktadır. Bilindiği gibi B'nai Q'yama (Bar Q'yama'nın çoğulu) erken Süryani Hıristiyanlığında vaftiz olmuş siviller için kullanılan bir terimdir. Erken Süryani Hristiyanlığında, münzevi bir yaşam sürmeye kendini hazır hissetmeyen kişiler vaftiz olamıyordu. Ancak Hıristiyanlığın hızla yayılmasıyla birlikte, küçük çocuklar dahi vaftiz edilmeye başlandı. Bunun sonucunda, daha katı bir münzevi yaşam sürdüren erkekler için B'nai Q'yama ve kadınlar için B'nath Q'yama terimleri kullanılmaya başlandı. Erken Dönem Süryani Kilisesi'nde ortaya çıkan bu topluluklar, erkekler ve kadınlar olarak ayrı ayrı yaşamaktaydı. Mor Rabbula, piskopos olduktan sonra bu topluluklar için özel kurallar belirlemiştir. Erken Dönem Süryani öncülerinden ve Ortodoksluğun en güçlü savunucularından biri olan Mor Rabbula, Yeni Ahit'in Süryanice çevirisi olan Peşitta'nın Süryani Hıristiyanlığı içerisinde kabul görmesinde önemli bir rol oynamıştır. Ayrıca, kilisenin yeniden örgütlenmesine de büyük katkılarda bulunmuştur. Mor Rabbula, Nesturilere karşı Süryani Ortodoksluğu'nun katı bir savunucusu olarak tanınmıştır. Kendi adıyla anılan kuralları ise, evlilik hukuku başta olmak üzere toplum düzenini şekillendiren kapsamlı yasal düzenlemeler olarak kabul edilmiştir. Bu kurallar, beşinci yüzyıl başlarındaki Süryani Hıristiyanlığının ve dönemin toplumsal yapısının bir yansımasıdır. Süryani bir ruhban olmasına rağmen Mor Rabbula, Grek Ortodoksluğunun öğretilerinin yanı sıra Grek dini felsefesinin oluşturduğu gerçekliği de ele almıştır. Antik Yunan felsefesi, özellikle Platon ve Aristoteles'in fikirleri, erken Hıristiyanlık döneminde teolojiye büyük bir etkide bulunmuştur. Bu felsefi düşünceler, Tanrı, evren, ruh ve ahlak gibi konulara dair derin kavramları içermektedir. Mor Rabbula'nın Grek dini felsefesinin oluşturduğu gerçekliği ele alması, bu felsefi gelenekle ilgilenerek, onu Süryani Hıristiyanlıkla uyumlu bir şekilde inceleme veya kendi inançlarını savunma bağlamında değerlendirilmiştir.
Mor Rabbula, aldığı eğitimden dolayı Grekçeden birçok eseri Süryaniceye kazandırmıştır. Böylece Antik Grekçe eserlerin günümüze kadar ulaşmasında büyük katkısı olmuştur. Mor Rabbula’nın kırk altı mektubu günümüze kadar ulaşmıştır. Bu mektupları yönetici, episkopos, rahip ve rahibelere göndermiş, onları heretik hareketlere karşı uyarmıştır. Onun en önemli özelliklerinden biri de çalışmamızın konusu olan ruhbanlara, Ahdin Oğulları (B'nai Q'yama) ve Ahdin Kızları (B'nath Q'yama) için yazdığı uyarı ve kurallardır. Mor Rabbula, Piskoposu olarak hem dini hem de toplumsal hayatı derinden etkilemiştir Onun manastır kuralları, erken Hıristiyanlık dönemindeki monastik yaşamı şekillendiren en önemli belgeler arasında yer alır. Bu kurallar, manastırlarda yaşayan rahipler ve keşişler için bir disiplin ve ahlak çerçevesi sunarak, münzevi yaşamın ideal formunu belirlemiştir. Çalışmamızda Rabbula'nın kurallarının içerik analizi yapılmış, bunların teolojik, ahlaki ve toplumsal boyutları tartışılmıştır. Sonuç olarak, Rabbula'nın manastır kurallarının, sadece münzevi topluluklar için değil, tüm Hıristiyanlık dünyasında maneviyat ve disiplin açısından önemli bir model sunduğu vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi , Mor Rabbula Kuralları , Urfa (Edessa) , Süryani Hıristiyanlığı , Ahdin Oğulları , Ahdin Kızları

Kaynakça

• Adday Şer. Nusaybin Akademisi. çev. Nesim Doru. İstanbul: Yaba Yayınları, 2006.
• Aksoy, Subhi - Çelik, Tuma. Mezopotamya Uygarlığından Süryani Tarihi. Ankara: Nika Yayınevi, 2013.
• Akyüz, Gabriel. Nusaybin’deki Mor Yakub Kilisesi ve Nusaybin Okulu. İstanbul, 1998.
• Atiya, Aziz S. Doğu Hıristiyanlığı Tarihi. çev. Nurettin Hiçyılmaz. İstanbul: Doz Yayınları, 2005.
• Barsavm, İğnatius Efrem I. Saçılmış İnciler Süryanilerin Yazınsal Tarihi. çev. Zeki Demir. İstanbul: Resim Ofset, 2005.
• Bassim, Pavlus. Efrahat el-Hekim’ül Farisî, Mâkâlât. Beyrut: Darü’l Maşrik, 2. baskı., 2007.
• Baş, Bilal. Bir Hıristiyan Mezhebi Olarak Aryüsçülük. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2016.
• Bilge, Esmer. Kaşgarlı Mor Abrohom’un Hayat Hikayesi. İstanbul: Meryem Ana Kilisesi Yayınları, 2006.
• Brock, Sebastian. P. “Early Syrian Asceticism”. Numen 20/1 (1973), 1-19.
• Brock, Sebastian P. “Ephrem”. Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: Electronic Edition. Erişim 15 Ocak 2024. https://gedsh.bethmardutho.org/Ephrem
• Brock, Sebastian P. - David Taylor (ed.). Saklı İnci: Antik Arami Mirasların Varisleri. çev. Gabriel Rabo. 3 Cilt. Roma: Trans World Film Italia Srlvia Massimo Meliconi, 2006.
• Burkitt, F.Crawford. Early Eastern Christianity. New York: E.P.Dutton Company, 1904.
• Butler, Edward Cuthbert. “Monasticism”. The New Encyclopedia Britannica. ed. Berard L. Marthaler. 18/687. New York, 1911.
• Çelik, Mehmet (ed.). Edessa’dan Urfa’ya. Ankara: Atılım Üniversitesi Yayınları, 2007.
• Çelik, Mehmet. Süryani Kilisesi Tarihi. İstanbul: Yaylacık Matbaası, 1987.
• Dinçer, Pınar Serdar. “Erken Bizans Dönemi Resimli Dini El Yazmaları”. Art-Sanat 12 (2019), 385-440.
• Dr. Grützmacher. Pachomius und das äldeste Klostreleben Ein Beitrag zur Mönchsgeschichte. Leipzig: Akademiche Verlagsbuchhandlung von J.C. Mohr, 1896.
• Duran, Asim. “Modern Kitab-ı Mukaddes Eleştirisinin Erken Dönem Habercisi Olarak Marcion: Harnack Sonrası Araştırmalar Bağlamında Bir Değerlendirme”. Eskiyeni 41 (2020), 461-489. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.741615
• Eusebius. Kilise Tarihi. çev. Furkan Akderin. İstanbul: Chiviyazıları Yayınevi, 2011.
• Günel, Aziz. Türk Süryanileri Tarihi. Diyarbakır: Oya Matbaası, 1970.
• Hacımustafaoğlu, Ayşe. Afrahat’in Beşi̇nci̇ İspatı. Mardin: Artuklu Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Hannay, James O. The Spirit And Origin of Christian Monasticisim. London: Methuen and Co., 1903.
• Harmless, J. William. Desert Christians An Introduction to the Literature of Early Monasticism. New York: Oxford University Press, 2004.
• Hayes, E. R. Urfa Akademisi. çev. Yaşar Günenç. İstanbul: Yaba Yayınları, 2005.
• Hollerweger, Hans. Canlı Kültür Mirası Turabdin. çev. Sevil Gülçur. Linz: Freunde des Tur Abdin, 3. baskı., 1999.
• Kaplan, Necla. “Geç Anti̇k Çağ Kanon Tablolu Süryani̇ Resi̇mli̇ El Yazmalarinda Teoloji̇k Arka Plan”. Kadim Akademi SBD 5(2) (2021), 109-127.
• Kızıl, Hayrettin. “Hıristiyan Monastisizminin Kuruluşu (İlk Altı Asır)”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisisi 12/2 (2010), 33-67.
• Meyer, R. T. “Lausiac History (Palladius)”. New Catholic Encyclopedia. 8/381-382. Washington: Catholic University of America, 2003.
• Nihat Durak. “Süryaniler’de Dini Anlatılar”. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 15/1 (2015), 251-275.
• Overbeck, Julian Josephus. S. Ephraemi Syri Rabbulae Episcopi Edesseni Balaei Aliorumque Opera Selecta. Toronto: E Typographeo Clarendoniano, 1865.
• Öktem, Niyazi. “Antik Yunan Felsefesi”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 39/1-4 (1974), 353-413.
• Özaydın, Abdulkerim. “İbnü’l-İbrî”. TDV İslam Ansiklopedisi. 21/92-94. İstanbul, 2000.
• Rompay, Lucas Van. “Marcion”. Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: Electronic Edition. Erişim 12 Ekim 2023. https://gedsh.bethmardutho.org/Marcion
• Rompay, Lucas Van. “Rabbula Gospels”. Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: Electronic Edition. Erişim 02 Haziran 2023. https://gedsh.bethmardutho.org/Rabbula-Gospels
• Segal, Judah Benzion. Edessa, The Blessed City. London: Oxford At The Clarendon Press, 1970.
• Seyfeli, Canan. Ermeni Kilise Merkezi Ecmiatzin. Konya: Çizgi Kitapevi Yayınları, 2015.
• Smith, I. Gregory. Christian Monasticism From the Fourth to the Ninth Centuries of the Christian Era. London: A. D. İnnes And Co., 1892.
• Takahashi, Hidemi. “Bar ʿEbroyo, Grigorios”. Gorgias Encyclopedic Dictionary of the Syriac Heritage: Electronic Edition. Erişim 20 Ekim 2024. https://gedsh.bethmardutho.org/Bar-Ebroyo-Grigorios
• Tural, Murat. Ortaçağ Doğu Hıri̇sti̇yanlığında Manastır Hayatı. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2011.
• Urbina, I. Ortiz De. “Aphraates”. New Catholic Encyclopedia. C. 1. Washington D.C: Thomson and Gale, 2003.
• Ülgen, Pınar. “Manastır Kurumlarının Ortaçağ Avrupa Tarihindeki Önemi”. 315-350. Ankara: Nevşehir Üniversitesi Yayınları, 2012.
• Vööbus, Arthur. Syriac and Arabic Documentsregarding Legislatign Relative to Syrian Asceticism. Stockholm: Etse, 1960.
• Wright, William. A Short History of Syriac Literature. London: Adam and Charles Black, 1894.
• Yaşar, Şükran. “Mor Evgin ve Hıristiyan Mistisizminin Tur Abdin Bölgesine Girişi”. Mukaddime 12 (1) (2021), 69-99.
• Yeşil, Cüneyt. Ruhbanlık, Süryani Kadim Kilise Hiyerarşisi. ed. M. Hadi Tezokur. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2024.
• Yeşil, Cüneyt - Seyfeli, Canan. “Pachomius: Sistemli Kenobitik Yaşamın ve Hıristiyan Manastır Geleneğinin Kurucusu”. Balıkesir İlahiyat Dergisi 17 (Haziran 2023), 51-84.
• Yeşil, Cüneyt - Seyfeli, Canan. “Süryani Kadim Kilisesi’nde Ruhbanlığın Kökenleri: Kurucular”. Genç Dinler Tarihçilerin Kaleminden. ed. Süleyman Turan - Emine Battal. 185-203. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2023.
• “Bar Hebraeus [Bar ’Ebroyo]: Ethicon | syri.ac”. Erişim 20 Ekim 2024. https://syri.ac/authors-jacob-sarug/bar-ebroyo-ethicon
• “Catholic Encyclopedia: Marcionites”. Erişim 15 Kasım 2022. https://www.newadvent.org/cathen/09645c.htm
• Cüneyt Yeşil’in Adıyaman Süryani Kadim Kilisesi Metropoliti Ğriğoriyos Melki Ürek (1959) İle Görüşme: Süryani Kadim Kilisesi’nde Ruhbanlık. Görüşme Kaydı 2. Adıyaman: Mor Petrus Mor Pavlus Kilisesi, 02 Mart 2023.
• “Rabbula, Admonitions to Monks. from R.H. Connolly, Some early rules for Syrian monks, Downside Review 25 (NS 6) (1907) pp.152-162.” Erişim 30 Ocak 2023. https://www.tertullian.org/fathers/rabbula_some_early_rules.htm
• Department of Syriac Studies. “Rabbula Gospels”, 29 Haziran 2022. https://dss-syriacpatriarchate.org/syriac-arts/syriac-icons/rabbula-gospels/?lang=en