Yüksek Din Öğretiminin Manevi Sağlık ve Hayata Yönelim Üzerine Etkisi: Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği

Yıl 2023, Sayı: 50, 119 - 140, 15.12.2023

Yasin Yiğit

https://doi.org/10.30623/hij.1325238

Öz

Bu araştırmada Türkiye’de yüksek din öğretimi yapılan bir kurum olan ilahiyat fakültesi öğrencilerinin manevi sağlık ve hayata yönelimleri ele alınmıştır. Bu kapsamda çalışmada maneviyat, manevi sağlık ve hayata yönelimle ilgili literatür taranmış ve katılımcılardan veriler toplanarak değerlendirilmiştir.
Maneviyat literatürde (i) Bireylerin kutsalı, aşkın olanı tecrübesi, (ii) kendi kutsal kökenlerinin farkında olması, (iii) kendi özü, diğer insanlar ve varlıklarla bütünleşik olma hissi, (iv) ahlâkî ve manevî/dinî prensipleri içselleştirmeye çalışma gibi anlamlarda kullanılır. Manevi sağlık ise Fisher’e göre zihinsel, fiziksel, ruhsal, duygusal, meslekî ve sosyal açılardan sağlığın bütün boyutlarıyla ilgili olan, inanç ya da kutsal zemininde şekillenen tam bir iyilik halini ifade eder. Maneviyat, manevi sağlığı teminat altına alan bir olgu ve önemli bir ihtiyaçtır. Çünkü bireyler, manevi ihtiyaçlarını karşılamak üzere benimsedikleri yönelimlere göre hayatı anlamlandırır. Hayata yüklenen anlam tutum ve davranışları belirlemede etkin bir rol oynar. Ayrıca maneviyatın kişiye moral, motivasyon ve güç kazandırma işlevi bulunur.
Maneviyatın bir ihtiyaç olması ve hayata etkisi dolayısıyla bireylerin bütün yönleriyle gelişimine yardımcı olmayı hedefleyen eğitim kurumlarında manevi boyutun göz ardı edilmemesinin büyük bir önemi bulunur. Manevi potansiyellerin işlenmesi açısından Türkiye’de ilahiyat ve İslâmî ilimler fakültelerinin ayrı bir yeri bulunur. Çünkü bu fakülteler lisans düzeyinde din ve maneviyat eğitiminin en yoğun yapıldığı kurumlardır. Ayrıca Milli Eğitim Bakanlığı ve Diyanet İşleri Başkanlığı kapsamında yürütülen din öğretimi faaliyetleri, söz konusu fakülte mezunları tarafından yürütülmektedir. Dolayısıyla ilahiyat fakültesi öğrencilerinin manevi sağlık ve hayata yönelimlerinin araştırılması gerekmektedir. Çalışma, söz konusu hususta literatürde var olan boşluğu doldurmaya katkı sağladığı için önemlidir.
Çalışmanın amacı ilahiyat fakültesi öğrencilerinin manevi sağlık ve hayata yönelimlerinin belirlenmesidir. Bu bağlamda araştırmada öğrencilerin farklı boyutlardan meseleyle ilgili algılarını ve tutumlarını tespit etmek, öğrenim gördükleri fakültenin söz konusu husustaki katkısı hakkındaki düşüncelerini saptamak amaçlanmıştır. Ayrıca çalışmada katılımcıların, manevi sağlık ve hayata yönelimlerinin bağımsız değişkenlerin etkisine bağlı olarak farklılık gösterip göstermediğini ortaya koymak hedeflenmiştir.
Çalışma nicel desenlerden biri olan tarama modeline göre yapılmıştır. Araştırmanın örneklemi 2021-2022 eğitim öğretim yılında Iğdır Üniversitesi, İlahiyat Fakültesinde öğrenim gören 508 öğrenciden oluşmaktadır. Katılımcılar gönüllülük esasına göre öğrenciler arasından rastgele seçilmiştir. Öğrencilere Baltacı ve Coşkun tarafından Türkçeye uyarlanan Manevi Sağlık ve Hayata Yönelim Ölçeği uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS 23 paket programıyla analiz edilmiştir. Analiz sürecinde öğrencilerin ölçekten aldıkları ortalama puanlar hesaplanmış, bu ortalamaların çeşitli değişkenlerin etkisine göre anlamlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığı tespit edilmiştir.
Analiz sonucunda öğrencilerin manevi sağlık ve hayata yönelimleri, toplumsal (X̄=4.38), çevresel (X̄=4.39), aşkın (X̄=4.59), kişisel (X̄=4.67) alt boyutlar açısından çok yüksek düzeyde bulunmuştur. Ancak genel ortalamalara göre öğrencilerin ölçekte yer alan ifadelere manevi sağlık için verdikleri önem (X̄=4.67) ve bunlarla ilgili kendi hissettikleri (X̄=4.41) çok yüksek bulunmuş, buna karşın öğrencilerin ifadelerle ilgili olarak okulun katkısını (X̄=3.74) daha düşük düzeyde değerlendirmeleri dikkat çekmiştir. Bağımsız değişkenlerin etkisine bakıldığındaysa öğrencilerin manevi sağlık ve hayata yönelimleri cinsiyet, sınıf düzeyi, öğrenim durumu, akademik başarı durumu ve öğrenim şekli değişkenlerine göre anlamlı olarak farklılaşmamış, sosyoekonomik durum değişkenine göre anlamlı fark göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Maneviyat, İlahiyat Fakültesi, Manevi Sağlık, Hayata Yönelim

The Effect of Higher Religious Education on Spiritual Health and Orientation to Life: The Case of Iğdır University Faculty of Theology

Öz

This study discusses the spiritual health and life orientation of the students of the faculty of theology, an institution where higher religious education is provided in Turkey. In this context, the literature on spirituality, spiritual health and life orientation was reviewed, and the data were collected from the participants and were evaluated.
In the literature, spirituality is used in meanings such as (i) individuals' experience of the sacred and the transcendent, (ii) an awareness of their own sacred origins, (iii) the sense of being integrated with one's own essence, along with other people and beings, and (iv) trying to internalize moral and spiritual/religious principles. Spiritual health, on the other hand, according to Fisher, refers to a state of complete well-being, which is related to all aspects of health in terms of mental, physical, spiritual, emotional, occupational and social, and is shaped based on what one believes or considers sacred. Spirituality is a phenomenon that ensures spiritual health and is an important need. This is because individuals make sense of life according to the orientations they adopt to meet their spiritual needs. The meaning attributed to life plays an active role in determining attitudes and behaviors. In addition, spirituality has the function of improving the morale, motivation and strength of a person.
Due to the fact that spirituality is a need and it impacts life, it is of great importance that the spiritual dimension should not be ignored in educational institutions that aim to help individuals develop in various aspects. The faculties of theology and Islamic sciences hold a special place in Turkey in terms of processing spiritual potentials as they are institutions where the most intensive religious and spiritual education is offered at the undergraduate level. In addition, religious education activities carried out within the body of the Ministry of National Education and the Presidency of Religious Affairs are carried out by the graduates of these faculties. Therefore, it is necessary to investigate the spiritual health and life orientation of the students of these faculties. This study is important as it contributes to fill the gap in the literature on this issue.
The aim of this study is to investigate the spiritual health and life orientation of students at the faculty of theology. In this context, the study aimed to investigate the perceptions and attitudes of the students about the issue from different dimensions, and to determine their thoughts about the contribution of the faculty in question. The study also aimed to reveal whether the spiritual health and life orientation of the participants differ depending on the effect of the independent variables.
The study was carried out using a survey model, which is one of the quantitative designs. The sample of the research was composed of 508 students studying at Iğdır University, Faculty of Theology in the 2021-2022 academic year. The participants were randomly selected from among students, and participated in the study on a voluntary basis. The Spiritual Health and Life Orientation Scale, which was adapted into Turkish by Baltacı and Coşkun, was administered to the students. The data were analyzed using SPSS 23. During the analysis process, the mean scores of the students from the scale were calculated, and whether these mean scores differed significantly according to the effect of various variables was tested.
As a result of the analysis, the students' spiritual health and orientation to life were found to be very high in terms of social (X̄=4.38), environmental (X̄=4.39), transcendental (X̄=4.59) and personal (X̄=4.67) sub-dimensions. However, according to the overall means, the importance that the students gave to the expressions in the scale for spiritual health (X̄=4.67) and their feelings about them (X̄=4.41) were found to be very high. However, it was remarkable that the students evaluated the school's contribution (X̄=3.74) at a lower level regarding the expressions. Considering the effect of independent variables, students' spiritual health and orientation to life did not differ significantly across genders, grade levels, educational backgrounds, academic achievement, and education type, but showed a significant difference with respect to the students’ socioeconomic status.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Spirituality, Faculty of Theology, Spiritual Health, Life Orientation

Kaynakça

• Albayrak, İsmail. “İslam Dini Açısından ‘Din-Maneviyat’ İlişkisi”. Değerler ve Eğitimi-II Sempozyum Bildiriler Kitabı. ed. Recep Kaymakcan vd. 107-116. Ankara: Değerler Eğitimi Merkezi, 2015.
• Apak, Hıdır - Abay, Ali Rıza. “Sosyal Hizmet ve Maneviyat: Sosyal Çalışmacılar Üzerine Bir Alan Araştırması”. Toplum ve Sosyal Hizmet 30/1 (Ocak 2019), 56-87. https://doi.org/10.33417/tsh.516686
• Baltacı, Ali - Coşkun, Mehmet Kamil. “Manevi Sağlık ve Hayata Yönelim Ölçeğinin Türk Kültürüne Uyarlanması”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23/1 (Haziran 2019), 415-439. https://doi.org/10.18505/cuid.535663
• Baynal, Fatma. “Yetişkinlerde Dindarlık ve Ruh Sağlığı İlişkisinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 4/1 (2015), 206-231.
• Büyüköztürk, Şener. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2012.
• Canda, Edward R. vd. Spiritual Diversity in Social Work Practice: The Heart of Helping. New York: Oxford University Press, 2nd ed., 2010.
• Crawford, Marisa - Rossiter, Graham. Reasons for Living ( Education and Young People’s Search for Meaning, Identity and Spirituality). Australia: ACER Press, 2006.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf. Kitâbu’t Ta’rîfât Arapça - Türkçe Terimler Sözlüğü. çev. Arif Erkan. İstanbul: Bahar Yayınları, 1997.
• Düzgüner, Sevde. Maneviyat Algısı ve Diğerkâmlıkla İlişkisi (Kan Bağışı Örneğinde Türkiye ve Amerika Karşılaştırmalı Nitel Bir Araştırma). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Fisher, John. “Assessing Spiritual Well-Being: Relating with God Explains Greatest Variance in Spiritual Well-Being among Australian Youth”. International Journal of Children’s Spirituality 18/4 (Kasım 2013), 306-317. https://doi.org/10.1080/1364436X.2013.844106
• Fisher, John W. “Development and Application of a Spiritual Well-Being Questionnaire Called SHALOM”. Religions 1 (Aralık 2010), 105-121. https://doi.org/10.3390/rel1010105
• Hill, Peter C. vd. “Din ve Maneviyatı Kavramlaştırma: Birleşme ve Ayrılma Noktaları”. çev. Nurten Kımter. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (Haziran 2015), 85-118.
• Hill, Peter C. - Pargament, Kenneth I. “Advances in the Conceptualization and Measurement of Religion and Spirituality: Implications for Physical and Mental Health Research.” American Psychologist 58/1 (2003), 64-74.
• Horozcu, Ümit. “Tecrübî Araştırmalar Işığında Dindarlık ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Sağlık Arasındaki İlişki”. Milel ve Nihal 7/1 (2010), 209-240.
• Hull, John M. “Manevî Gelişim: Yorumlar ve Uygulamalar”. çev. İbrahim Kapaklıkaya. Değerler Eğitimi Dergisi 1/2 (Nisan 2003), 109-124.
• Izgar, Gökhan vd. “Öğretmen Adayı Üniversite Öğrencilerinin İnsani Değerleri Üzerinde Bir İnceleme (Bayburt Örneği)”. Kastamonu Eğitim Dergisi 26/2 (2018), 535-545.
• Karakaş, Ahmet Canan. “Manevi Zekanın İç Yönelimli Dindarlık, Affetme Esnekliği ve Öznel İyi Oluşla İlişkisi”. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi 1/1 (Kasım 2017), 53-63. https://doi.org/10.32711/tiad.350504
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar İlkeler Teknikler. Ankara: Nobel Yayınları, 32. Basım., 2017.
• Karataş, Zeki - Selçuk, Ozan. “Üniversite Öğrencilerinin Manevi İyi Oluşlarının Açıklanmasında Psikolojik Esneklik ve Çeşitli Demografik Değişkenlerin Rolü”. Üniversite Araştırmaları Dergisi 6/1 (Mart 2023), 37-46. https://doi.org/10.32329/uad.1112809
• Karslı, Necmi. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinde Psikolojik İyi Oluş ve Dindarlık”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53 (Haziran 2021), 165-194. https://doi.org/doi.org/10.21054/deuifd.895059
• Koening, Harold G. “Din, Maneviyat ve Tıp: Klinik Uygulama İçin Araştırma Bulguları ve Öneriler”. çev. Nurten Kımter. Bilimname 25/2 (Haziran 2013), 215-230.
• Köktürk Dalcalı, Berna. “Üniversite Öğrencilerinin Manevi̇ Yönelimleri̇ ve Sağlık Algıları”. Journal of Contemporary Medicine 10/4 (Mayıs 2020), 591-595. https://doi.org/10.16899/jcm.630184
• McMahon, Brendan T. - Biggs, Herbert C. “Examining Spirituality and Intrinsic Religious Orientation as a Means of Coping With Exam Anxiety”. Journal Vulnerable Groups&Inclusion 3/1 (2012), 1-21.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. “İlâhiyat Fakültesi Öğrencilerinin Değer Yönelimleri ve Dindarlık-Değer İlişkisi (Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Örneği)”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30 (2006), 133-167.
• Meydan, Hasan. Din Eğitiminde Manevi Boyut (İnsanın Manevi Potansiyeli, Maneviyatçılık ve Din Eğitimi). İstanbul: DEM Yayın, 1. Baskı., 2015.
• Özdamar, Kazım. Modern Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Eskişehir: Kaan Kitabevi, 2003.
• Park, Jennifer S. vd. “Comparing Behavioral Health Graduate Students in Spiritual and Religious Competence”. Spiritual Psychology and Counseling 3/2 (2018), 197-221. https://doi.org/10.37898/spc.2018.3.2.0050
• Pong, Hok-Ko. “The Correlation between Spiritual Well-Being and Burnout of Teachers”. Religions 13/8 (Ağustos 2022), 760-774. https://doi.org/10.3390/rel13080760
• Seyyar, Ali. “Manevî Sosyal Hizmetlerin İslâmî Çerçevesi”. Dini Danışmanlık ve Din Hizmetleri. ed. Nurullah Altaş - Mustafa Köylü. 139-186. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, 2012.
• Söylev, Ömer Faruk. “Özgeciliğin Yordayıcısı Olarak Empati ve Maneviyat: İlahiyat Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma”. Eskiyeni 47 (Eylül 2022), 463-488. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1126504
• Summermatter, Ayfer - Kaya, Çınar. “An Overview of Spiritually Oriented Cognitive Behavioral Therapy”. Spiritual Psychology and Counseling 2/1 (Şubat 2017), 31-53.
• Şensoy, Sedat. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 08 Aralık 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/mana--belagat
• Tosyalıoğlu, Mustafa Burak. Üniversite Öğrencilerinde Maneviyat ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki̇ İlişkinin İncelenmesi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Vogt, W. Paul. Quantitative Research Methods for Professionals in Education and Other Fields. Columbus: Allyn & Bacon, 2006.
• Wagler, W. Martin. “Listening to Our Stillness: Giving Voice to Our Spirituality (Spirituality And Clinical Practice)”. Spirituality and Social Work: Selected Canadian Readings. ed. John Coates vd. 135-142. Toronto: Canadian Scholars’ Press Inc., 2007.
• Yiğit, Yasin. Maneviyat Eğitimi & Manen Güçlenmenin Yollarını Aralayan Dinî, Manevi, Tasavvufi, Psikolojik ve Pedagojik Bir Değerlendirme. Ankara: Nobel Yayınları, 2. Baskı., 2022.