Orta Çağ Avrupası’nda Eğitim ve Bilimin Gelişmesinde Fransiskenlerin Rolü

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 3, 683 - 700

Banu Çetin Ünal

https://doi.org/10.17218/hititsbd.1614273

Öz

Orta Çağ Avrupası’nda bilimin gelişiminde Fransisken Tarikatının rolü oldukça dikkat çekicidir. Bu tarikat, XIII. yüzyılın başlarında Aziz Francis tarafından kurulmuş ve hızla Avrupa genelinde yayılmıştır. İlk başlarda dini amaçlarla kurulan bu tarikat zamanla entelektüel ve bilimsel katkılarıyla ön plana çıkmıştır. Fransisken Tarikatı’na mensup bazı önemli bilginler, özellikle doğa bilimleri, felsefe ve teoloji alanlarında önemli çalışmalar yapmış, üniversitelerde öğretim üyeliği yaparak bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmuşlardır. Fransiskenler arasında Halesli Alexander, Bonaventure, Roger Bacon, John Duns Scotus ve Ockhamlı William gibi önemli isimler, bilimin gelişmesinde büyük etkileri olan bilgin ve düşünürlerdir. Kaleme aldıkları eserler de hem geçmişte hem de günümüzde kaynak niteliğinde olan değerli çalışmalardır. Özellikle Roger Bacon, deneysel yöntemin önemini vurgulayan çalışmalar yapmış ve optik, kimya, astronomi gibi alanlarda önemli buluşlara imza atmıştır. Tarikat üyeleri, ayrıca Orta Çağ Avrupa'sında üniversitelerin gelişiminde önemli bir rol oynamışlardır. XIII. yüzyılda Paris, Oxford ve Padua gibi önemli üniversitelerde aktif hale gelmişlerdir. Özellikle teoloji, felsefe, doğa bilimleri gibi alanlarda dersler vererek akademik dünyada etkili olmuşlardır. Başlangıçta üniversitelerde öğretici ve öğrenci olarak yer alan Fransiskenler, bilginin yayılmasına katkıda bulunmuş ve eğitim kalitesini artırmışlardır. Üniversitelerde entelektüel çeşitliliğin artmasını sağlamış, zamanla kürsülerde söz sahibi olmuşlardır. Örneğin; Halesli Alexander, Paris Üniversitesi'nde teoloji kürsüsüne atanarak tarikatın üniversitelerdeki ilk resmi temsilcisi olmuştur. Yine John Duns Scotus Oxford’da hem okuyup hem ders vererek Fransiskenlerin üniversitelerdeki etkisine katkıda bulunmuştur. Genel olarak bakıldığında Fransiskenler hem eğitici hem de öğrenci olarak üniversitelerde yer alarak bilimin gelişimine önemli katkılarda bulunmuş, entelektüel çeşitliliği artırarak Avrupa'da bilimsel düşüncenin yayılmasını sağlamışlardır. Fransiskenlerin üniversitelerdeki varlığı, bilimin ve felsefenin ilerlemesini de doğrudan etkilemiştir. Özellikle skolastik düşüncenin gelişiminde ve Aristotelesçi felsefenin Avrupa'ya yayılmasında önemli bir rol oynamışlardır. Aslında Fransiskenler, ilk başlarda dini öğretiler ve manevi değerleri ön plana çıkaran bir tarikat olarak ortaya çıksa da zamanla bilim ve eğitim alanında etkilerini artırmışlardır. Bu çalışmada, Fransisken Tarikatının Orta çağ Avrupası’ndaki eğitim ve bilimsel alandaki gelişmelere olan etkisi, tarikatın önde gelen figürleri ve onların eserlerinden bahsedilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Orta Çağ Avrupası , Fransisken Tarikatı , Bilim , Eğitim , Üniversiteler

The Role of the Franciscans in the Development of Education and Science in Medieval Europe

Öz

The role of the Franciscan order in the development of science during Medieval Europe is quite remarkable. This order was founded by St. Francis in the early eighteenth century and spread rapidly throughout Europe. Initially established for religious purposes, this order gradually became prominent for its intellectual and scientific contributions. Some important scholars belonging to the Franciscan Order have made significant contributions in the fields of natural sciences, philosophy, and theology, and have contributed to the dissemination of scientific knowledge by serving as faculty members at universities. Among the Franciscans, significant scholars and thinkers such as Alexander of Hales, Bonaventure, Roger Bacon, John Duns Scotus, and William of Ockham had a great influence on the development of science. The works they authored are valuable studies that serve as sources both in the past and today. Especially Roger Bacon has conducted studies emphasizing the importance of the experimental method and has made significant discoveries in fields such as optics, chemistry, and astronomy. The members of the order also played a significant role in the development of universities in medieval Europe. In the 13th century, they became actively involved in prominent universities such as Paris, Oxford, and Padua. They were particularly influential in the academic world by delivering lectures in fields such as theology, philosophy, and natural sciences. Initially participating in universities as both instructors and students, the Franciscans contributed to the dissemination of knowledge and enhanced the quality of education. They facilitated the increase of intellectual diversity in universities and gradually gained influence in academic chairs. For example, Alexander of Hales was appointed to the chair of theology at the University of Paris, becoming the order's first official representative in universities. Similarly, John Duns Scotus contributed to the influence of the Franciscans in universities by both studying and lecturing at Oxford. Overall, the Franciscans made significant contributions to the advancement of knowledge by participating in universities as both educators and students. By promoting intellectual diversity, they facilitated the spread of scientific thought across Europe. The presence of the Franciscans in universities directly influenced the progress of science and philosophy. They played a particularly significant role in the development of scholastic thought and the dissemination of Aristotelian philosophy across Europe. Although the Franciscans initially emerged as an order emphasizing religious teachings and spiritual values, they gradually expanded their influence in the fields of science and education. In this study, the impact of the Franciscan order on scientific developments in Medieval Europe, the prominent figures of the order, and their works are discussed.

Anahtar Kelimeler

Medieval Europe , The Franciscan Order , Science , Education , Universities

Kaynakça

• Agibalova, Y., & Donskoy, G. (2017). Ortaçağ Tarihi (Çağdaş Sümer, Çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
• Bayındır, A. (2014). Ockhamlı William’ın Din Felsefesi (Yayımlanmamış Doktora tezi). Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Bedirhan, Y. (2018). Ortaçağ Tarihi (3. Baskı). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Bernhardi, L. (2021). Die Geisterwelt: Eine Schatzkammer des Wunderglaubens. Nicolaus Equiamicus (Hrsg), Norderstedt: Books on demand.
• Bingöl, M. (2023). Ortaçağ Düşünürü Duns Scotus. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Bond, H. L. (2006). Ockham, William of. In Richard K. Emmersons (Ed.), Key Figures in Medieval European: An Encyclopedia (pp. 486-487), New York: Routledge.
• Boros, L. (2023). Über das christliche Beten | Im Leben Gott erfahren. Chalice Verlag.
• Catalani, L. (2014). XII. Yüzyılda Teolojik Edebiyat Türleri ve Yorumcuları. Umberto Eco (Ed.), Orta Çağ- Katedraller, Şövalyeler, Şehirler. (Leyla Tonguç Basmacı, Çev.), (ss. 304-308), İstanbul: Alfa.
• Cevizci, A. (2015). Felsefe Tarihi: Thales’ten Baudrillard’a (6. Baskı). İstanbul: Say Yayınları.
• Copleston, F. (2003). A History of Philosophy Volume 3: Late Medieval and Renaissance Philosophy. New York: Continuum.
• Çoban, M. (2008). Bir Katolik Cemaati Olarak Fransiskenler (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Debby, N. B-A. (2016). The Cult of St Clare of Assisi in Early Modern Italy. New York: Routledge.
• Egan, K. J. (2015). Bonaventure, St.. In William M. Johnston and Christopher Kleinhenz (Eds.), Encyclopedia of Monasticism (p. 174, Vol 1&2), New York: Routledge.
• Eliade, M. (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi: Muhammed’den Reform Çağına (Ali Berktay Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Englebert, O. (1950). Saint Francis of Assisi (Edward Hutton, Trans and Ed.). New York: Longmans, Green and Co.
• Esser, C. (1970). Origins of the Franciscan Order (Aedan Daly ve Irina Lynch, Trans.). Chicago: Franciscan Herald Press.
• Flinn, F. K. (2007). Francis of Assisi, St.. Encyclopedia of Catholicism (Encyclopedia of World Religons) (pp.290-293), New York: Facts On File, Inc.
• Godet-Calogeras, J. F. (2012). Francis and Clare and the emergence of the Second Order. In Michael J.P. Robson (Ed.), The Cambridge Companion to Francis of Assisi (pp. 115-126), Cambridge: Cambridge University Press.
• Gordon-Kelter, J. (2006). Bacon, Roger (ca. 1213/19–1292). In Richard K. Emmersons (Ed.), Key Figures in Medieval European: An Encyclopedia (p.57), New York: Routledge.
• Guiley, R. E. (2001). Francis of Assisi (1181?–1226). The Encyclopedia of Saints (pp.114-117). New York: Facts On File.
• Hader, M. (2006). Empirische Sozialforschung: Eine Einführung. Wiesbaden: Verlag für Sozialwissenschaften. Hagenbach, K. R. (1886). Kirchengeschichte von der ältesten zeit bis zum 19. Jahrhundert. Zweiter Band, Leipzig: Hirzel.
• Hitchcock, J. (2012). The History of the Catholic Church: From the Apostolic Age to the Third Millennium. San Francisco: Ignatius Press.
• Ingham, M. B. & Dreyer, M. (2004). The Philosophical Vision of John Duns Scotus: An Introduction. Washington, D.C: The Catholic University of America Press.
• İhsanoğlu, E. (2019). The House of Sciences: The First Modern University in the Muslim World. New York: Oxford University Press.
• Kurt, A. (2012). Hristiyanlık Tarihinde Fransisken Tarikatı (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Lapsanski, D. V. (1976). The First Franciscans and the Gospel. Chicago: Franciscan Herald Press.
• Lawrence, C. H. (2015). Medieval Monasticism. Fourth Edition, New York: Routledge.
• Lawson, K. E. (2015). Grosseteste, Robert. In George Thomas Kurian and Mark A. Lamport (Eds.), Encyclopedia of Christian Education (p.566), Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield.
• Le Goff, J. (2014). Ortaçağda Entelektüeller (Mehmet Ali Kılıçbay, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Leff, G. (2005). William of Oakham. In Lindsay Jones (Ed.), Encyclopedia of Religion (pp. 9737-9738), Vol.14, Farmington, Hills, MI: Mac Millan Reference, Thamson Gale.
• Lindberg, D. C. (1983). Roger Bacon’s Phılosophy of Nature: A Critical Edition, with English Translation, Introduction, and Notes, of De multiplicatione specierum and De speculis comburentibus. Oxford: Clarendon Press.
• Linzey, A., & Barsam, A. (2003). Saint Francis of Assisi. In Joy A. Palmer (Ed.), Fifty Key Thinkers on the Environment (pp. 22-27), London and New York: Routledge.
• Maish, Y. (2002). A Critical History of Western Philosophy: Greek, Medieval and Modern. Delhi: Motilal Banarsidass Publishers.
• Marenbon, J. (2004). Bonaventure, the German Dominicans and the new translations. In John Marenbon (Ed.), Routledge History of Philosophy Volume III: Medieval Philosophy (pp. 225-240), New York: Routledge.
• McGonigle, T.D., & Quigley, J.F. (1988). A History of the Christian Tradition: From Its Jewish Origins to the Reformation. Mahwah, New Jersey: Pauilst Press.
• Moorman, J. (1968). A history of the Franciscan Order from its origins to the year 1517. Oxford: Clarendon Press.
• More, A. (2018). Fictive Orders and Feminine Religious Identities, 1200-1600. New York: Oxford University Press. Motz. L., & Weaver, J.H. (1995). The Story of Astronomy. Springer.
• Mueller, J. (2003). Clare of Assisi: The Letters to Agnes. Collegeville, Minnesota: Liturgical Press.
• Piri, Y. (2021). Opus Dei: Roma Katolik Kilisesi’nde Bir Piskoposluk (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Ritter, H. (1845). Geschichte Der Philosophie. Hamburg: F. Perthes.
• Roberts, P. B. (2006). William of Ockham (ca. 1285–1347). In Richard K. Emmersons (Ed.), Key Figures in Medieval European: An Encyclopedia (pp. 672-673), New York: Routledge.
• Robinson, P. (1908). St. Clare of Assisi. The Catholic Encyclopedia, Vol.4, New York: Robert Appleton Company. Erişim adresi: http://www.newadvent.org/cathen/04004a.htm
• Robinson, P. (1913). Francis of Assisi. The Catholic Encyclopedia (pp. 221-230), Vol. 6, New York: The Encyclopedia Press.
• Roest, B. (2000). A history of Franciscan education (c. 1210-1517). Vol. 2, Leiden: Brill.
• Sabatier, P. (1897). Life of St. Francis of Assisi (Louise Seymour Houghton, Trans.). New York: Charles Scribner’s Sons.
• Sarı, E. (2017). Bilim Felsefesi. Antalya: Nokta E-Kitap.
• Sebetci, H. (2016). 11.-12. Yüzyıllarda ortaçağ Avrupası’nın eğitime genel yaklaşımı. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 2(3), 91-105. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/skad/issue/21060/226767
• Smith, L. J. (2006a). Alexander of Hales (ca. 1185–1245). In Richard K. Emmersons (Ed). Key Figures in Medieval European: An Encyclopedia (pp. 21-22), New York: Routledge.
• Smith, L. J. (2006b). Bonaventure, Saint. In Richard K. Emmersons (Ed.), Key Figures in Medieval European: An Encyclopedia (pp. 89-90), New York: Routledge.
• Şentürk, Ö. (2007). Fransisken Hareketinin Ortaçağ Avrupasındaki Önemi ve Ortaçağ Avrupasına Etkisi (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Tauchert, S. (2007). Form und Funktion von Perspektive in der englischen Lyrik des 16. und 17. Jahrhunderts. Norderstedt: Books on Demand.
• The Qpus Majus of Roger Bacon (1928). (Robert Belle Burke, Trans.). Vol. I, Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
• Thompson, A. (2012). Francis of Assisi: A New Biography. New York: Cornell University Press, Ithaca.
• Turner, W. (1907). Alexander of Hales. The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Erişim adresi: http://www.newadvent.org/cathen/01298a.htm
• Ülgen, P. (2018). Ortaçağ Avrupasının “Mükemmel Öğretmen” Lakaplı Bilim Adamı: Roger Bacon. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(2), 229-238. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/gopsbad/issue/41638/502953
• Ünal, B. (2018). Anselm of canterbury and scholastic thought. International Scientific and Vocational Journal (Isvos Journal), 2(2), 93-98. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/bilmes/issue/42033/496672
• Walker, W. T. (1998). Saint Francis of Assisi. Dictionary of World Biography: The Middle Ages (pp. 354-356). Vol.2, New York: Routledge.
• Wolter, A. B. (2005). John Duns Scotus. In Lindsay Jones (Ed), Encyclopedia of Religion (pp. 2523-2525). Vol.4, Farmington, Hills, MI: Mac Millan Reference, Thamson Gale.