Öğretmenlerin Mobbing, Örgütsel Adalet ve Örgütsel Sessizlik Algıları ve Aralarındaki İlişki

Yıl 2018, Cilt: 33 Sayı: 3, 723 - 742, 31.07.2018

Semra Kıranlı Güngör , Aytaç Potuk

Öz

Bu çalışmanın amacı, öğretmenlerin mobbing,
örgütsel adalet ve örgütsel sessizlik algıları arasındaki ilişkileri inceleyerek
söz konusu değişkenlerin birbirlerini yordama güçlerinin belirlenmesidir. Araştırmada kişisel bilgiler formu dışında Ehi (2011) mobbing ölçeği,
Gürpınar (2006) örgütsel adalet ölçeği ve Erdoğan (2011)’ın örgütsel sessizlik ölçeği
kullanılmıştır. Araştırmaya, 2016–2017 eğitim-öğretim yılında 842 öğretmen gönüllü
olarak katılmıştır. Araştırma öğretmenlerin
mobbing davranışının tüm boyutlarında düşük düzeyde algıya sahip oldukları; bu boyutlarda
yüksek örgütsel adalet algısına sahip oldukları; savunma amaçlı seslilik
ve sessizlikle kabul edilen sessizlik düzeylerinin düşük; örgüt yararına seslilik
ve sessizlik düzeylerinin ise yüksek, kabul edilen seslilik ve genel örgütsel sessizlik
düzeylerinin orta düzeyde olduğu saptanmıştır. Araştırmada mobbingin adalet ve örgütsel
sessizlik üzerinde, örgütsel adaletin de örgütsel sessizlik üzerinde anlamlı etkilerinin
olduğu görülmüştür. Diğer
yandan öğretmenlerin mobbing algı düzeylerinin yükselmesinin örgütsel adalet algılarını
düşürdüğü, örgütsel sessizlik düzeylerini artırdığı, örgütsel adalet algılarının
düşük düzeyde olmasının ise örgütsel sessizlik düzeylerini artırdığı sonucuna ulaşılmıştır.
Öğretmenlerin mevcut mobbing, örgütsel adalet ve örgütsel sessizlik düzeylerine
ilişkin ulaşılan olumlu sonuçların korunarak geliştirilmesine yönelik öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

mobbing, örgütsel adalet, örgütsel sessizlik, nicel araştırma

Teachers’ Perceptions of Mobbing, Organizational Justice, and Organizational Silence and Interrelatedness

Öz

The aim of this study states that interrelatedness of teachers’ perceptions
of mobbing, organizational justice, and organizational silence and that variable
regression analysis each other. In the study, the form of demographic information,
Ehi (2011) mobbing scale, Gürpınar (2006) organizational justice scale and Erdoğan
(2011) organizational silence scale have been used. In 2016-2017 educational years,
842 teachers have taken part in the study. It has been found that teachers in the
study have low-level mobbing perception in all dimensions and they have high level
organizational justice perception in all dimensions. Also, they have low level defensive
soundness, silence and accepted silence level; they have high level soundness and
silence for the organization weal; they have midlevel accepted silence and general
organizational silence level. In the study, it has been obtained that mobbing has
meaningful effect on organizational justice and organizational silence level and
organizational justice has meaningful effect on organizational silence level. It
has been concluded that increasing of the teachers’ mobbing perception reduce organizational
justice perception; increases organizational silence level. Also, decreasing organizational
justice perception causes to increase organizational silence level. Suggestions have been made for preserving and improving the
positive results of the teachers' current mobbing, organizational justice and organizational
silence levels.

Anahtar Kelimeler

mobbing, organisational justice, organisational silence, quantitative research

Kaynakça

• Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2010). Değerlere göre yönetim ve örgütsel adalet ilişkisinin ortaöğretim okulu öğretmenlerinin algılarına göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi,16,(4), 463–484.
• Beşoğul, Ç., (2014) Öğretmenlerin mobbinge maruz kalma düzeyleri ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki: Kocaeli Gölcük ilçesi örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Bildik, B. (2009). Liderlik tarzları, örgütsel sessizlik ve örgütsel bağlılık ilişkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze.
• Cemaloğlu, N. ve Kılınç, A. Ç. (2012). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin algıladıkları örgütsel güven ve yıldırma arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 37(165), 137–151.
• Cerit, Y.(2013). Paternalist liderlik ile öğretmenlere yönelik yıldırma davranışları arasındaki ilişki: kuram ve uygulamada eğitim bilimleri. Educational sciences: theory & practice bahar/spring, 13(2) 839–851.
• Cohen- Crash, Y. & Spector, P. E. (2001). The role of justice in organizations: A meta-analysis. Organizational Behavior and Human Decision Processes, (89), 278–32. https://doi.org/10.1006/obhd.2001.2958
• Çavuş, M.F., Develi, A. ve Sarıoğlu , G. S.(2013). Mobbing ve örgütsel sessizlik: enerji sektörü çalışanları üzerine bir araştırma. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 3 (1), 10–20. http://www.isletmeiktisat.com
• Çelik, M. (2011). A theoretical approach to the job satisfaction. Polish Journal of Management Studies (PJMS), (4), 7–15.
• Çelik-Şahin, Ç. (2014). Okul yöneticisi tarafından psikolojik tacize maruz kalan öğretmenlerin görüşlerinin incelenmesi. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 2 (2), 1-13
• Çırak, S. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet algısı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dündar, T. (2011). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ehi, Y.D. (2011). Ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin psikolojik şiddete (mobbing) ilişkin görüşleri (Şanlıurfa İli Örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Einarsen, S., Rakness, B. & Matthiessen S. (1994). Bullying and ıts relationship to work and enviroment quality. an exploratory study. Europen Work and Organizational Psychologist, (4), 381–404. https://doi.org/10.1080/13594329408410497
• Ellis, A. (1973). Rational-emotive psychotheraphy, In H. C. Patterson (Ed.), Theories of counseling and psychotherapy (pp. 49-57). New York, Harper and Row Publishers.
• Erdoğan, E. (2011). Etkili liderlik örgütsel sessizlik ve performans ilişkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gebze İleri teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Gebze.
• Ergün, E. ve Ördek, M.K. (2016). Mobbingin örgütsel adalet algısına etkisi. Avrasya Bilimler Akademisi Sosyal Bilimler Dergisi, S1, 429–443 http://dx.doi.org/10.17740/eas.soc.2016.MSEMP-35
• Ertürk, E. (2011). İlköğretim ve ortaöğretim okullarındaki örgütsel adalet algısı ile öğretmenlerin örgütsel adanmışlıkları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Burdur.
• Gürpınar, G. (2006). An empirical study of relationships among organizational justice, organizational commitment, leader-member exchange, and turnover intention. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi ,Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• İşleyici, K. (2015). Örgütsel adalet ve örgütsel sessizlik arasındaki ilişkinin incelenmesi (Zonguldak ili örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• İşleyici, K. ve Nartgün, Ş.S. (2013). Anadolu liselerinde görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet ile örgütsel sessizlik düzeyleri. EYFOR-IV Eğitim Yönetimi Forumu Bildiriler Kitabı, 228–245 Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi, Balıkesir.
• Kahveci, G. ve Demirtaş, Z. (2013). Okul yöneticisi ve öğretmenlerin örgütsel sessizlik algıları. Eğitim ve Bilim, 38 (167), 50-64
• Kalay, F. Oğrak A. ve Nişancı, N. (2012). Mobbing, örgütsel sessizlik ve örgütsel sinizm ilişkisi: örnek bir uygulama. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4 (2), 127–143.
• Kalaycı, Ş. (2010), SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri.(5. Baskı), Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın.
• Kehribar, A., Karabela, Ş.N., Yaşar, K.K., Okur, A., Derya, M., Özgür, C., Çankaya, F. (2017). Çalışma hayatında mobbing: nedenleri, bileşenleri ve ülkemizdeki hukuki durumu. Bakırköy Tıp Dergisi, 13(1),1–9, https://doi.org/10.5350/BTDMJB201713101
• Kılıçaslan, S. (2010). Örgütsel adalet algısı ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkilere kuramsal bir yaklaşım. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Kolay, A. (2012). Endüstri meslek liselerinde görev yapan öğretmenlerin örgütsel sessizlik ve örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kuşseven, A. (2016). Örgütsel adalet bağlamında mobbing olgusunun incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Leymann, H. (1996). The content and development of mobbing at work. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5 (2),165–184.
• Mckay, R. Arnold, H. D. Fratzl, J. & Thomas, R. (2008). Workplace bullying ın academia: Canadian study. Employee Responsibilities and Rights Journal, 20 (2), 77–100. http://dx.doi.org/10.1007/s10672-008-9073-3
• Morrison, E.W. & Milliken, F.J. (2000). Organizational silence: A barrier to change and development ın a pluralistic world. Academy of Management Review, 25 (4), 706–725. http://dx.doi.org/10.2307/259200
• Mourssi-Alfash, M.F. (2014) Workplace bullying and its ınfluence on the perception of organizational justice and organizational citizenship behavior in higher education. Capella University, ProQuest Dissertations Publishing.
• Munro, B.H. (2005). Statistical methods for health care research. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.
• Neuman, W. L. (2011). Toplumsal araştırma yöntemleri: nicel ve nitel yaklaşımlar I-II. (Çev. Sedef Özge) İstanbul: Yayın Odası.
• Niehoff, B. P. & Moorman, R. H. (1993). Justice as a Mediator of the Relationship between Methods of Monitoring and Organizational Citizenship Behavior. The Academy of Management Journal, 36(3), 527–556. http://dx.doi.org/10.2307/256591
• Oruç, M. (2013). Örgütsel bağlılık ve örgütsel sessizlik arasındaki ilişki: bir firmada araştırma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öztürk, U. C. ve Cevher, E. (2016) Sessizlikteki mobbing: mobbing ve örgütsel sessizlik arasındaki ilişki. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 18 (30),71- 80.
• Perlow, L. & Williams, S. (2003). Is silence killing your company?. IEEE Engineering Management Review, 31 (4),18–23. https://hbr.org/2003/05/is-silence-killing-your-company
• Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli.
• Sağlam, A. Ç. (2008). İlköğretim okullarında mobbing’e (psikolojik şiddete) ilişkin öğretmen görüşleri. Eurasian Journal of Educational Research, 32, 133-142
• Şener, O (2013). Genel kamu liselerinde psikolojik yıldırma ve örgütsel bağlılık ilişkisi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1 (1), 47–64.
• Şişman, M ve Turan, S. (2004). E÷itim ve okul yönetimi. Yüksel Özden (Ed) Eğitim ve Okul Yöneticiliği El Kitabı (ss. 99–145). Ankara: Pegem A Yayıncılık
• Tan, Ç. (2014). Organizational Justice as a predictor of organizational silence. Academic Journals, 9, 1190–1202. DOI:10.5897/ERR2014.1891
• Taşkıran, E. (2010). Liderlik tarzının örgütsel sessizlik üzerindeki etkisinde örgütsel adaletin rolü ve bir araştırma. Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tınaz, P. (2011).İşyerinde psikolojik taciz (mobbing).(Üçüncü basım). İstanbul: Beta Yayınları.
• Ünlü, Y. (2015). İlköğretim ve ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ve örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Vartia, M. (1996). The sources of bullying: psychological work enviroment and organizational climate. Europen Journal Of Organizational Psychology, 5 (2), 203–214. https://doi.org/10.1080/13594329608414855
• Yıldırım, F. ve Eken, M. (2014). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerine yönelik yıldırma davranışlarının incelenmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (8), 13–30.
• Yüksel R. F. (2014). Okul çalışanlarının örgütsel bağlılık ve örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.