AMASYA MÜZESİ’NDE SERGİLENEN BİZANS DÖNEMİ’NE AİT BEZEMELİ İKİ LAHİT

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 920 - 932, 30.12.2018

Esra Keskin

https://doi.org/10.21733/ibad.479278

Öz

Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) Dönemi’nde Amasya Kenti, Küçük Asya eyaletinin Pontus (Karadeniz) Bölgesinde sosyal, ticari, askeri ve dinsel açıdan önemli bir yerleşim merkezidir. Kentin bu dönemine ait mimari eserler modern şehirleşme nedeniyle günümüze ulaşamamıştır. Ancak o dönemden geriye kalan birçok taş eser bulunmaktadır ve bunların çoğu Amasya Müzesi’nde sergilenmektedir. Bu makalede Amasya Müzesi Bahçesi’nde sergilenen lahit türündeki iki taş eser form ve bezeme bakımından incelenecektir.  Zaman içerisinde, tahribat nedeniyle ilk lahitte bazı kırıklıklar ve aşınmalar oluşmuştur. İkinci lahitte ise daha sonraki bir dönemde yarıdan kesilerek muhtemelen kurna olarak kullanılmıştır. Lahitler üzerinde, kabartma olarak yapılmış, bitkisel motiflerden oluşan bezeme yoğundur. İkinci lahitte ise bitkisel bezemenin yanısıra hayvan figürüde görülmektedir. Makalede, bu lahitlerin sanatsal ve üslupsal olarak Bizans sanatı içerisindeki yeri ile eser üzerindeki bezemelerin sembolik anlamları üzerinde de durulmuş ve eserin tarihlendirilmesi yapılmıştır. Bizans Dönemi’nde Anadolu’da lahit kullanımı hakkında sınırlı sayıda kaynak mevcuttur. Bilim dünyasına ilk defa tanıtılacak bu eserler ile Amasya İlinin Bizans Dönemi Sanatına ilişkin yeni veriler gün ışığına çıkacaktır. Bu bilgiler bölgeye ait dönemsel sanat üslubunun analiz edilmesi bağlamında yapılacak diğer araştırmalar içinde bir kaynak teşkil edecektir.

Anahtar Kelimeler

Roma, Bizans, Amasya, Taş

Kaynakça

• Akçay, T. (2008a). Olba Mezarları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Akçay, T. (2008b). Lahitlerin Tarihsel Gelişimi. Arkeoidea Dergisi, 5, 22-26.
• Akçay, T. (2018). Olba’da Ölü Kültü. Ankara: Bilgin Sanat Yayınları.
• Akyürek, E. (1996). Bizans’ta Sanat ve Ritüel. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Akyürek, E. (2010). Bizans Toplumunda Ölüm. Bizantion’dan İstanbul’a Bir Başkentin 8000 Yılı (Küratör N. Ölçer), İstanbul: Sabancı Müzesi, 166-177.
• Asgari, N. (1977). Die Halbfabrikate Kleinasiatischer Girlandensarkophage und İhrer Herkunft. Archäologischer Anzeiger, 92, 329-380.
• Asgari, N. (1978a). Die Nekropole von Kalchedon”. (Hrsg.Sencer Şahin), Studien zur Religion und Kultur Kleinasiens, Festschrift F. K. Dörner,1- 92.
• Asgari, N. (1978b). Roman and Early Byzantine Marble Quarries of Proconnesus. The Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını, 467-480.
• Asgari, N. (1979). Anadolu’da Antik Mermer Ocakları. VIII. Türk Tarih Kongresi I, 451-456, Lev. 249.
• Asgari, N. (1981). Uşak Selçikler ve Çevresinden Roma Çağı Lahitleri ve Mermer Ocakları. Türk Arkeoloji Dergisi XXV(2),11-47.
• Aydın, A. (2017). Adana Arkeoloji Müzesi’ndeki 6610 Numaralı Misis (Mopsuestia) Lahdi. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 42, 27-43.
• Buyruk, H. (2013). Adana Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Hıristiyanlarca Kullanılmış İki Antik Lahit. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 6, (27), 166-177.
• Çelik, A. (2010). Adana Müzesi Roma İmparatorluk Dönemi Lahitleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Dalton, O. M. (1911). Byzantine Art and Archaeology. London: Clarendon Press.
• Doğanbaş, M. (2007). Amasya Tarihine Giriş. Amasya Kültür Envanteri, Ankara: Uyum Ajans.
• Deichmann, F. W. (1967). Reportorium der christlich-antiken Sarkophage vol. 1. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
• Ebersolt, J. (1921). Mission archéologique de Constantinople. Paris.
• Eyice, S. (1992). Beyazıt II Camii ve Külliyesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (c. 6, ss.40-42). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ferguson, G. (1966). Signs and Symbols in Christian Art. New York: Oxford University Press.
• Haldon, J. (2007). Bizans Tarih Atlası. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Flachat, J. C. (1766). Obsevations sur le commerce et sut les arts d’une partie de I’Europe, de I’Asie, de I’Afrigue, et méme des Indes orientales. Lyon.
• Feld, O. (1970). Mittelbyzantinische Sarkophage. RömQSchr, 65, 158-184.
• Işık, A. (2001). Antik Kaynaklarda Karadeniz Bölgesi.
• İdil, V. (1998). Likya Lahitleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi (3. baskı).
• İşler, B. (2010). Sion’lu Aziz Nikolaos’un Batı Asarcık Yerleşimi’ndeki Mezar Yapısı. Bizans ve Çevre Kültürleri Prof. Dr. S. Yıldız Ötüken’e Armağan (Ed. Sema Doğan, Mine Kadiroğlu). İstanbul: Yapı Kredi Kültür ve Sanat Yayıncılık.
• İşler, B. (2016). Demre’nin Zeytin Mevkii’ndeki Erken Bizans Dönemi Lahitleri. Arkeoloji ve Sanat, 153, 183-198.
• İşler, B. (2017). Karabel Asarcık’taki Sion Manastırı Mezar Odası ve Bizans Lahitleri. Seleucia, 7, 161-185.
• Jones, A. H. M. (1971). The Cities of the Eastern Roman Provinces. Oxford: Clarendon Press.
• Mendel, G. (1914). Catalogue des Sculptures grecques, romaines et byzantines des Musées impériaux Ottomans III. İstanbul.
• Mitchell, S. (1993). Anatolia land, men and Gods in Asia Minor I. The Celts in Anatolia and Impact of Roman Rule. Oxford.
• Mango, C. (1972). Thrre Inscription of The Reigns of Anastasius I and Constantine V”. Byzantinische Zeitschrift, 65, 379-393.
• Karaüzüm, G. (2005). Doğu Dağlık Kilikya Bölgesi Lahitleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Keskin, E. (2015). Kutsal Kent Euchaita ve Bizans Dönemi Taş Eserleri. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınevi (2. baskı).
• Keskin, E. (2018). Erken Hristiyanlık Dönemi’ne ait Bir Lahit. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 1067-1078.
• Koch, G. (2001). Roma İmparatorluk Dönemi Lahitleri. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Koch, G. (2010). Roma İmparatorluk Dönemi Lahitleri. Antalya: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Yayını.
• Kuruyazıcı, H. (1997). Amasya. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi içinde (c. 1, ss. 80). İstanbul: Eczacıbaşı Sanat Yayınları.
• Mango, C. (1962). Three Imperial Byzantine Sarcophagi discovered in 1750. DOP, 16, 397- 402.
• Mercangöz, Z. (1996). Milas Müzesi’ndeki Ambon elemanları. Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Dergisi, 8, 81-97.
• Mercangöz, Z. (2004). Ortaçağ Hıristiyanlık İnanışında Ökaristi ve Sanattaki Yansımaları. Sanat ve İnanç, 2, 43-52. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Türk Sanat Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayını.
• Ostrogorsky, G. (1990). Bizans Devlet Tarihi. (Çev. F. Işıltan), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Özdem, F. (Ed.) 2014. “Yar ile Gezdiğim Dağlar” Amasya. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ötüken, Y. (1996). Forschungen Im Nordwestlichen Kleinasien. Ernst Wasmuth Verlag, Tübingen.
• Özer, E. (2000), “Likya Bölgesi Ölü Gömme Adetleri Üzerine Genel Bir Bakış”, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1 (2),359-388.
• Özer, E. (2016). Likya Lahitleri, Lukka’dan Likya’ya Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 422-433.
• Parman, E. (2002). Ortaçağda Bizans Döneminde Frigya (Phrygia) ve Bölge Müzelerindeki Bizans Taş Eserleri. Eskişehir:Anadolu Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Prokopius (2001). Bizans’ın Gizli Tarihi. (çev. Orhan Duru). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Serdar, P. (2010). Likya ve Pamfilya Bölgeleri’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserlerinin Motif, Bezeme Tekniği ve Malzeme Değerlendirmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Strabon. Geographika, Antik Anadolu Coğrafyası Kitap XII-XII-XIV. (çev. Adnan Pekman). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Schneider, A. M. (1950). Das Regium Sepulchrum apud comitatium zu Konstantinopel. Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in göttingen, Philogisch- Historische Klasse (ayrı basım) s. 15-21.
• Wace, H., William, C. ve Piercy, M. A. (1999). A Dictionary of Christian Biography and Literature. The United States of America: Hendrickson Publishers.