İş Yükü, İrritasyon ve Çalışmaya Tutkunluk İlişkisinde Alıgılanan Yönetici Desteği ve Pozitif Psikolojik Sermaye Biçimleyici midir?

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 25 - 45, 30.04.2019

İrem Öztürk Anabal , Selma Arıkan

https://doi.org/10.25203/idd.513485

Cited By: 2

Öz

Amaç : Çalışmanın amacı, işin çalışan üzerindeki psikolojik yükünü
ifade eden aşırı iş yükünün çalışanların irritasyon düzeyi ve dolaylı
olarak çalışmaya tutkunluk düzeyleri üzerindeki olası etkisinin
ortaya çıkarılması ve bu ilişkilerde çalışanın algıladığı yönetici desteği ve
pozitif psikolojik sermayenin rollerinin tespit edilmesidir. Ayrıca
iş stresi ve iş yükünün çalışanlar üzerindeki etkisi ile bağlantılı bir kavram
olarak tükenmişliğe kıyasla nispeten daha az çalışmaya konu olmuş irritasyon
kavramının iş yükü ve çalışmaya tutkunluk arasındaki ilişkide aracı
değişken özelliğinin araştırılmasıdır.

Tasarım/Yöntem : Araştırma kesitsel ve ilişkisel bir çalışmadır. Aratırma
yöntemi olarak anket (survey) yöntemi uygulanmıştır. Bu doğrultuda örneklem
olarak farklı sektörlerde çalışan 147 bireye ulaşılmış, katılımcılardan
elde
edilen veriler SPSS 20 programı vasıtasıyla basit ve çoklu regresyon
analizleri, aracı değişken analizi, Sobel Testi ve Biçimleyici
değişken analizi (Moderated Regression) gibi istatistiksel
yöntemler kullanılarak incelenmiştir.

Sonuçlar: Analizler neticesinde aşırı iş yükünün bilişsel ve duygusal irritasyon
ile pozitif bir ilişki içerisinde olduğu, duygusal irritasyonun çalışmaya
tutkunluk boyutlarını olumsuz etkilediği bulunmuştur. Algılanan yönetici
desteği ve pozitif psikolojik sermaye gibi kaynakların biçimleyici etkisi
istatistiksel olarak gösterilememesine rağmen bu değişkenlerin çalışan
esenliğini ilgilendiren faktörler ile beklenen yönde ilişki gösterdiği
gözlemlenmiştir. Ayrıca bilişsel irritasyonun aşırı iş yükü ve duygusal irritasyon
arasında aracı (mediatör) değişken olduğu ve irritasyonun iş stresi ve çalışan
esenliğini anlamak için önemli bir yapı olabileceği de araştırmanın bulguları
arasındadır. 

Özgün Değer: İrritasyon kavramı
hem yabancı hem de yerli literatürde tükenmişlik kavramına göre daha az incelen
bir yapıdır. Bu bağlamda iş yükü ve çalışmaya tutkunluk gibi değişkenler ile
ilişkisinin incelenmesi önemlidir. Ayrıca bilişsel irritasyonun iş yükü ve
duygusal irritasyon arasında aracı değişken olarak bulunması iş stresine yönelik
bilişsel müdahalelerin ve çözümlerin çalışanların duygularını düzenleyebilmesi
açısından faydalı olabileceğini gösteren bir bulgudur

Anahtar Kelimeler

İş yükü, irritasyon, pozitif psikolojik sermaye, yönetici desteği, çalışmaya tutkunluk

Kaynakça

• Adler, P.S. ve Seok-Woo K. (2002). Social capital: Prospects for a new concept. Academy of Management Re view, 27 (1), 17-40.
• Aiken, L. S., West, S. G., & Reno, R. R. (1991). Multiple regression: Testing and interpreting interactions. Sage.
• Amick III, ve B.C. Celentano, D.D. (2007). Structural determinants of the psychosocial work environment : Introducing technology in the work stress framework. Ergonomics, 34 (5), 625-646.
• Amick III, ve Smith, M.J.(1992). Stress, computer-based work monitoring and measurement systems: a conceptual overview. Applied Ergonomics, 23 (1), 6-16.
• Avey, J.B., Reichard, R.J., Luthans, F. ve Mhatre, K.H. (2011). Meta-Analysis of the Impact of Positive Psychological Capital on Employee Attitudes, Behaviors, and Performance. Human Resources Development Quarterly, 22 (2), 127- 152.
• Avey, J.B., Luthans, F.ve Youssef, C.M. (2010). The additive value of positive psychological capital in predicting work attitudes and behaviors. Journal of Management, 36 (2), 430-452.
• Avey, J.B., Wernsing, T.S. ve Luthans, F. (2008). Can positive employees help positive organizational change? Impact of psychological capital and emotions on relevant attitudes and behaviors. The Journal of Applied Behavioral Science, 44 (1), 48-70.
• Aycan, Z. (b.t.). İş-Aile Dengesi: Uluslararası Araştırma Projesi, PROJECT 3535, Türkçe Ölçekler. Erişim Tarihi: 14.01.2015. http://zeynepaycan.net/doc/p6.pdf.
• Babin, B.J. ve Boles, J.S. (1996). The effects of perceived co-workerinvolvement and supervisor supporton service provider role-stress, performance and job satisfaction. Journal of Retailing, 72 (1), 57-75.
• Bakker, A. ve Demerouti, E. (2007). The Job Demands-Resources Model: State of the Art. Journal of Managerial Psychology, 22, 309-328.
• Bakker, A.B., Demerouti, E., Euwema, M.C. (2005). Job resources buffer the impact of job demands on burnout. Journal of Occupational Health Pschology, 10 (2), 170-180.
• Bakker, A.B., Demerouti, E., ve Verbeke, W. (2004). Using the job-demands and resources model to predict burnout and performance.Human Resource Management, 43 (1), 83-104.
• Bakker, A. ve Schaufeli, W.B. (2008). Positive organizational behavior: Engaged employees in flourishing organizations. Journal of Organizational Behavior, 29, 147-154.
• Bal Taştan, S. (2014). The theoretical implications of job demands– resources model: A research study on the relations of job demands, supervisor support and job autonomy with work engagement. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28 (4).
• Baron, Reuben M. ve David A. Kenny (1986). The Moderator-Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic, and Statistical Considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51 (6): 1173-1182.
• Bilgiç, R. (2008). İş Özellikleri Kuramı: Geniş Kapsamlı Gözden Geçirme. Türk Psikoloji Yazıları, Aralık 2008, 11 (22), 66-77.
• Bitmiş, M.G. & Ergeneli, A. (2013). The Role of Psychological Capital and Trust in Individual Performance and Job Satisfaction Relationship: A Test of Multiple Mediation Model. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 99 ( 2013 ), 173 – 179.
• Boudrias, J., Brunet, L., Savoie, A., Plunier, P., Morin, A.J. S. & Cacciatore (2010). Empowering Employees: The Moderating Role of Perceived Organisational Climateand Justice. Canadian Journal of Behavioural Science, 42 (4), 201–211.
• Caesensa,G. & Stinglhamberb, F. (2014). The relationship between perceived organizational support and work engagement: The role of self-efficacy and its outcomes. Revue européenne de psychologie appliquée, 64 (2014) 259–267.
• Çankır, B. (2016). The effect of work engagement on organizational citizenship behavior and a research. The Journal of International Social Research, 9 (47), 776-781. Çetin, F. & Basım, H. N. (2012). Örgütsel Psikolojik Sermaye: Bir Ölçek Uyarlama Çalısması. Amme İdaresi Dergisi, 45 (1), 121-137.
• Çetin, F. , Şeşen, H. & Basım, H. (2013). Örgütsel Psikolojik Sermayenin Tükenmişlik Sürecine Etkileri: Kamu Sektöründe Bir Araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (3), 95-108.
• Colea, K., Dalya, A. & Makb, A. (2009). Good for the soul: The relationship between work, wellbeing and psychological capital. The Journal of Socio-Economics, 38, 464–474.
• Constable, J.F. ve Russell, D.W. (1986). The effect of social support and the work environment upon burnout among nurses. Journal of Human Stress, 12 (1), 20-26.
• Davidsson, P. Ve Honig, B. (2003). The role of social and human capital among nascent entrepreneurs. Journal of Business Venturing, 18 (3), 301-331.
• Demerouti, E. & Bakker, A. B. (2011). The Job Demands-Resources model: Challenges for future research. Erişim tarihi: 15.01.2015. http://www.sajip.co.za doi:10.4102/sajip.v37i2.974
• Demerouti, E., Bakker, A.B., Nachreiner, F. ve Schaufeli, W.B. (2001). The Job-Demands-Resources Model of Burnout. Journal of Applied Psychology, 86 (3), 499-512.
• Dormann, C. Ve Zapt, D. (2002). Social stressors at work, irritation and depressive symptoms: Accounting for unmeasured third variablesin a multi-wave study. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 75, 33-58.
• Dzinkowski, R. (2000). The value of intellectual capital. Journal of Business Strategy, 21 (4). 3-4
• Eisenberger, R., Stinglhamber, F., Vanderberghe, C., Sucarski, I.L. ve Rhoades, L. (2002). Perceived Supervisor Support: Contributions to perceived organizational support and employee retention. Journal of Applied Psychology, 87 (3), 565-573 .
• Erkmen, T. & Esen, E. (2012). Psikolojik sermaye konusunda 2003-2011 yıllarında yapılan çalışmaların kategorik olarak incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (19), 89-103.
• Erkuş, A. ve Fındıklı, M. A.(2013). Psikolojik sermayenin iş tatmini, iş performansı ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisine yönelik bir araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 42 (2), 302-318.
• Eryılmaz, A. & Doğan, T. (2012). İş yaşamında Öznel İyi Oluş: Utrecht İşe Bağlılık Ölçeğinin Psikometrik Niteliklerinin İncelenmesi. Klinik Psikiyatri, 15, 49-55.
• Fu, W. & Deshpande, S. P. (2014). The Impact of Caring Climate, Job Satisfaction, and Organizational Commitment on Job Performance of Employees in a China’s Insurance Company. Journal of Business Ethics, 124, 339–349. doi: 10.1007/s10551-013-1876-y.
• Gagnon, M.A. ve Michael, J.H. (2004). Outcomes of perceived supervisor support for wood production employees. Forest Products Journal, 54 (12), 172-177.
• Giray, M. D. & Şahin, D. N. (2012) . Algılanan Örgütsel, Yönetici ve Çalışma Arkadaşları Desteği Ölçekleri: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, Aralık 2012, 15 (30), 1-9.
• Görgens-Ekermans, G. & Herbert, M. (2013). Psychological capital: Internal and external validity of the Psychological Capital Questionnaire (PCQ-24) on a South African sample. Erişim tarihi: 15.01.2015. http://www.sajip.co.za sajip.v39i2.1131 doi:10.4102.
• Grebner, S., Semmer, N. K. ve Elfering, A. (2005). Working conditions and three types of well-being: A longitudinal study with self-report and rating data. Journal of Occupational Health Psychology, 10 (1), 31-43.
• Griffin, M. A. , Patterson, M.G.ve West, M.A.(2001). Job satisfaction and teamwork: The role of supervisor support. Journal of Organizational Behavior, 22, 537-550. Hackman, J. R. & Oldham, G., R. (1976). Motivation through the Design of Work: Test of a Theory. Organizational Behavior and Human Performance, 16, 250-279.
• Hobfoll, S.E. (2002). Social and psychological resources and adaptation. Review of General Psychology, 6, 307-324.
• Hobfoll, S.E., Johnson, R.J., Ennis, N. Ve Jackson, A.P. (2003). Resource loss, resource gain and emotional outcomws among inner city women. Journal of Personality and Social Psychology, 84, 632-643.
• Höge, T. (2009). When work strain transcends psychological boundaries: an inquiry into the relationship between time pressure, irritation, work-family conflict and psychosomatic complaints. Stress and Health, 25, 41-51.
• Hui, C. ve Lee, C. (2000). Moderating effects of organization based self esteem on organizational uncertainity: Employee response relationships. Journal of Management, 26, 215- 232.
• Ireland, R. D., Van Auken, P. M. & Lewis, P. V. (1978). An Investigation of the Relationship Between Organization Climate and Communication Climate. International Journal of Business Communication, 16. doi: 10.1177/002194367801600101.
• Karatepe, O. M. & Karadas, G. (2014). The effect of psychological capital on conflicts in the work–family interface, turnover and absence intentions. International Journal of Hospitality Management, 43 (2014), 132–143.
• Larson, M. D., Norman, S. M., Hughes, L. W. & Avey, J. B. (2013). Psychological Capital: A New Lens for Understanding Employee Fit and Attitudes. International Journal of Leadership Studies, 8 (1), 32-48.
• Luthans, F., Avolio, B. J., Avey, J. B. & Norman, S. M. (2007). Positive Psychological Capital: Measurement and Relationship with Performance and Satisfaction. Personnel Psychology, 60, 541–572.
• Luthans, F., Luthans, K. W. & Luthans, B. C. (2004). Positive psychological capital: Beyond Human and Social Capital. Business Horizons, 47 (1), 45-50.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B. & Leiter, M. P. (2001). Job Burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397–422.
• Makikangas, A. ve Kinnunen, U. (2003). Psychological work stressors and well-being:Self-Esteem and optimism as moderators of in a one-year longitudinal sample. Personality and Individual Difference, 35, 537-557. Mohr, G., Müller, A., Rigotti, T., Aycan, Z. & Tschan, F. (2006). The Assessment of Psychological Strain in Work Contexts. European Journal of Psychological Assessment, 22(3), 198–206. doi: 10.1027/1015-5759.22.3.198.
• Muchinsky, P.M. (2000). Psychology Applied to Work. Belmont: Wadsworth
• Mulki, J. P., Lassk, F. G. & Jaramillo, F. (2008). The Effect of Self-Efficacy on Salesperson Work Overload and Pay Satisfaction. Journal of Personal Selling & Sales Management, 28 (3), 285–297.
• Nahapiet, J. ve Sumantra, G. (1998). Social capital, intellectual capital, and the organizational advantage. Academy of Management Review, 23 (2), 242-266.
• Ostroff, C., Kinicki, A, J. & Muhammad, R. S. (2013). Organizational Culture and Climate. Irving B. Weiner (ed.), Handbook of Psychology (2. baskı) içinde (s. 643-670). NewYork: John Wiley & Sons.
• Ouweneel, E, Schaufeli, W.B. & Le Blanc, P.M. (2013). Believe, and You Will Achieve: Changes over Time in Self-Efficacy, Engagement, and Performance. Applied Psychology: Health and Well being, 5 (2), 225–247. doi:10.1111/aphw.12008.
• Özdemir, A. (2010). İlköğretim okullarında algılanan yönetici desteğinin ve bireycilik-ortaklaşa davranışçılığın örgütsel vatandaşlık davranışı ile ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16 (1), 93-112.
• Özer, P. S. , Topaloğlu, T. ve Özmen, Ö.N.T. (2013). Destekleyici örgüt ikliminin, psikolojik sermaye ve iş doyumu ilişkisinde düzenleyici etkisi. Ege Akademik Bakış, 13 (4), 437-447.
• Pennings, J., Lee K. ve Witteloostuijn, A.V. (1998). Human Capital, Social Capital, and Firm Dissolution. Academy of Management Review, 41 (4), 425-440. Peterson, M.F., Smith, P.B. ve ark. (1995). Role Conflict, Ambiguity, and Overload: A 21-Nation Study. Academy of Management Journal, 38 (2), 429-452.
• Petrou, P., Demerouti, E., Peeters, M.C.W., Schaufeli, W.B. & Hetland, J. (2012). Crafting a job on a daily basis: Contextual correlates and the link to work engagement. Journal of Organizational Behavior, 33, 1120–1141.
• Polatçı, S. (2014). Psikolojik sermayenin görev ve bağlamsal performans üzerindeki etkileri: Polis teşkilatında bir araştırma. Ege Akademik Bakış, 14 (1), 115-124.
• Roche, M., Luthans, F. & Haar, J.M. (2014). The Role of Mindfulness and Psychological Capital on the Well-Being of Leaders. Journal of Occupational Health Psychology, 19 (4), 476–489.
• Saks, A.M.(2006). Antecedents and consequences of employee engagement. Journal of Managerial Psychology, 21 (7), 600-619.
• Schaubroeck, J. ve Fink, L.S., (1998). Facilitating and inhibiting effects of job control and social support on stress outcomes and role behavior: A contingency model. Journal of Organizational Behavior, 19 (2), 167-195.
• Schaufeli, W.B. & Bakker, A. B. (2004). Job demands, job resources, and their relationship with burnout and engagement: a multi-sample study. Journal of Organizational Behavior, 25, 293–315. doi: 10.1002/job.248.
• Schein, E.H. (2000). Commentaries: Sense and nonsense about culture and climate. N. M. Ashkanasy, C. P. M. Wilderom, & M. F. Peterson (ed.), Handbook of organizational culture & climate. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Schneider, B., Ehrhart, M. G. & Macey, W. H. (2013). Organizational Climate and Culture. Annual Review of Psychology, 64, 361–88.
• Shanock, L.R. ve Eisenbergeri R. (2006). When supervisors feel supported: Relationships with subordinates’ perceived supervisor support, perceived organizational support, and performance. Journal of Applied Psychology, 91 (3), 689-695.
• Shimazu, A. ve Schaufeli, W.B. (2009). Is workaholism good or bad for employee well-being? The distinctiveness of workaholism and work engagement among Japanese employees. Industrial Health, 47, 495-502.
• Steinhardt, M.A., Dolbier, C.L., Gottlieb, N.H. ve McCalister, K.T. (2003). The relationship between hardiness, supervisor supoort, group cohesion, and job stress as predictors of job satisfaction. American Journal of Health Promotion, 17 (6), 382-389.
• Süral Özer, P., Topaloğlu, T. & Timurcanday Özmen, Ö. N. (2013). Destekleyici Örgüt İkliminin, Psikolojik Sermaye ile İş Doyumu İlişkisinde Düzenleyici Etkisi. Ege Akademik Bakış, 13 (4), 437-447.
• Şahin, D. R., Çubuk, D. & Uslu, T. (2014). The Effect of Organizational Support, Transformational Leadership, Personnel Empowerment, Work Engagement, Performance and Demographical Variables on the Factors of Psychological Capital. Emerging Markets Journal, 3 (3). doi: 10.5195/emaj.2014.49.
• Turgut, T. (2011). Çalışmaya Tutkunluk: İş yükü, esnek çalışma saatleri, yönetici desteği ve iş-aile çatışması ile ilişkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25 (3-4).
• Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) (2013). Yaşam Memnuniyeti Araştırması. Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı, Ankara.
• Ünüvar, T. G. (2006). An Integrative Model of Job Characteristics, Job Satisfaction, Organizational Commitment, and Organizational Citizenship Behavior. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. http://etd.lib.metu.edu.tr/upload/12607347/index.pdf.
• Xanthoupoulou, D., Bakker, A., Demerouti, E. ve Schaufeli, W. (2007). The role of personal resources in the job demands-resources model. International Journal of Stress Management, 14, 121-141.
• Van den Broeck, A., Ruysseveldt, J.V., Smulders, P. ve De Witte, H. (2011). Does an intrinsic work value orientation strengthen the impact of job resources? A Perspective from the Job Demands-Resources Model. European Journal of Work and Organizational Psychology, 20 (5), 581-609.
• Yongkang, Z., Weixi, Z., Yalin, H., Yipeng, Z. ve Liu, T. (2014). The relationship among role conflict, role ambiguity, role overload and job stress of Chinese Middle –Level Cadres. Chinese Studies, 3 (1), 8-11.