İklim Değişikliği Önlemleri Bağlamında Dünya Ticaret Örgütü Kural ve Uygulamalarına Genel Bir Bakış

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 37, 1614 - 1639, 14.11.2022

Ferhunde Hayırsever Topçu

Öz

İklim değişikliği nedeniyle artan sıcaklıklar ve etkileri hem azaltım hem de uyum önlemlerine aciliyet kazandırmıştır. Devletlerin Paris Anlaşması sonrası karbon nötr olma hedefleri ve bu hedefler için alınan önlemlerin uluslararası ticaret üzerindeki etkileri dikkat çekmektedir. 1947 tarihli Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması’nın (GATT) devamı olarak 1995’te kurulan Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) bağlayıcı temel kuralları ile ticaret politika ve uygulamalarına yön vermektedir. Bu bağlamda GATT/DTÖ sisteminin iklim değişikliği sorunu ile bağı, ticareti etkileyen iklim önlemlerinin DTÖ içindeki potansiyel varlığı ve etkileri sorgulanmaktadır. Bu çalışmada iklim değişikliği azaltım ve uyum önlemleri bağlamında DTÖ kural ve uygulamalarının incelenmesi, iklim önlemlerinin, nedenleriyle birlikte yer bulabileceği/ bulamadığı yasal çerçevenin betimleyici yöntemle ortaya konulması amaçlanmıştır. Sonuç olarak iklim değişikliği ile mücadele edebilmek için DTÖ’de yenilikçi kural ve uygulamalara yer açılması, çok taraflı iş birliğinin derinleştirilmesi, ülkeler arasındaki hem ticaret hem de iklim asimetrilerinin ortadan kaldırılması gerekmektedir. Bu konu iklim değişikliği sorununun karmaşık ve zorlayıcı boyutlarından birisidir.

Anahtar Kelimeler

İklim değişikliği, uluslararası ticaret, Dünya Ticaret Örgütü

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

An Overview of the World Trade Organisation Rules and Practices in the Context of Climate Change Measures

Öz

Increasing temperatures and their effects due to climate change have given urgency to both mitigation and adaptation measures. The states' targets to become carbon neutral after the Paris Agreement and the effects of the measures taken for these targets on international trade draw attention. The World Trade Organisation (WTO), which was established in 1995 as the continuation of the 1947 General Agreement on Tariffs and Trade (GATT), directs the trade policies and practices. In this study, it is aimed to examine the WTO rules and practices in the context of climate change mitigation and adaptation measures, and to reveal the legal framework in which climate measures can/cannot find a place together with their reasons, by descriptive method. As a result, in order to combat climate change, it is necessary to make room for innovative rules and practices in the WTO, to deepen multilateral cooperation, and to eliminate both trade and climate asymmetries between countries. This issue is one of the complex and challenging dimensions of the climate change problem.

Anahtar Kelimeler

climate change, international trade, World Trade Organisation

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Abromovitz, J. N. ve Matoon, A. T. (2000). Kağıt sorunu. (A. Yelçe ve Z. Yelçe, Çev.). Dünyanın durumu 2000 içinde (ss. 133-161). İstanbul: TEMA Vakfı.
• Aydın, M. (2008). Anlaşmazlıkların halli mekanizması, gelişme yolundaki ülkeler ve Türkiye. M. S. Akman, Ş. Yaman (Der.), Dünya Ticaret Örgütü Doha turu çok taraflı ticaret müzakereleri ve Türkiye içinde (ss. 294-318). Ankara: TEPAV.
• Ardıyok, S., Basar, H. ve Bedük, B. (2019, Aralık 19). Dünya Ticaret Örgütü'nde temyiz krizi: ABD, uyuşmazlık çözüm mekanizmasına kilit vurdu!. 29 Mayıs 2022 tarihinde https://www.mondaq.com/turkey/arbitration-dispute-resolution/876432/dnya-ticaret-rgt39nde-temyiz-krizi-abd-uyu351mazl305k-zm-mekanizmas305na-kilit-vurdu adresinden erişildi.
• Committee on Trade and Environment. (2022). Environmental database for 2020 (WT/CTE/EDB/20). 7 Şubat 2022 tarihinde https://web.wtocenter.org.tw/DownFile.aspx?pid=366762&fileNo=0 adresinden erişildi.
• Condon, B. J. (2009). Climate change and unresolved issues in WTO law. Journal of International Economic Law, 12(4), 895-926. Doi:10.2139/ssrn.1417422.
• Cosbey, A. (2006). Ticaret ile sürdürülebilir kalkınmayı uzlaştırmak. (A. Başçı, Çev.). Dünyanın durumu 2006 içinde (ss. 139-156). İstanbul: TEMA Vakfı.
• Foster, J. B. (2002). Savunmasız gezegen çevrenin kısa ekonomik tarihi. H. Ünder (Çev.), Ankara: Epos. (Orijinal eserin yayın tarihi 1999).
• French, H. (2000). Ekolojik küreselleşme ile baş etmek. (A. Yelçe ve Z. Yelçe, Çev.). Dünyanın durumu 2000 içinde (ss. 248-274). İstanbul: TEMA Vakfı.
• Grübler, J., Stöllinger, R. ve Tondl, G. (2021). Wanted! Free trade agreements in the service of environmental and climate protection. 7 Şubat 2022 tarihinde https://wiiw.ac.at/wanted-free-trade-agreements-in-the-service-of-environmental-and-climate-protection-dlp-5589.pdf adresinden erişildi.
• Intergovernmental Panel on Climate Change. (2021). The physical science basis Working Group I contribution to the sixth assessment report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, 2021. 7 Mayıs 2022 tarihinde https://www.ipcc.ch/report/sixth-assessment-report-working-group-i/ adresinden erişildi.
• International Energy Agency. (2022). Global energy review: CO2 emissions in 2021 global emissions rebound sharply to highest ever level. 7 Mayıs 2022 tarihinde https://www.iea.org/news/global-co2-emissions-rebounded-to-their-highest-level-in-history-in-2021 adresinden erişildi.
• Low, P., Marceau, G. ve Reinaud, J. (2011). The interface between the trade and climate change regimes: scoping the issues. 7 Mayıs 2022 tarihinde https://www.wto.org/english/res_e/reser_e/ersd201101_e.pdf adresinden erişildi.
• McGinn, A. P. (2000). Kalıcı organik kirleticileri ortadan kaldırmak. (A. Yelçe ve Z. Yelçe, Çev.). Dünyanın durumu 2000 içinde (ss. 102-132). İstanbul: TEMA Vakfı.
• Republic of Turkey Ministry of Trade. (2020). Views of the Government of Turkey on the carbon border adjustment mechanism within the framework of the inception impact assessment. 7 Şubat 2022 tarihinde https://ticaret.gov.tr/data/5f901d8813b8760d9ce54aeb/AB%20S%C4%B1n%C4%B1rda%20Karbon%20D%C3%BCzenleme%20Mekanizmas%C4%B1%20Etki%20Analizi-%C3%9Clke%20G%C3%B6r%C3%BC%C5%9F%C3%BC_Ek_Turkey%20Views%20on%20CBA.pdf.pdf adresinden erişildi.
• Seyfarth, M., Broek, N. ve Wissma, M. (2020). The EU’s green deal and a “carbon border tax” -an overview of EU policy and WTO challenge [PowerPoint slaytı]. 7 Şubat 2022 tarihinde https://www.wilmerhale.com/-/media/files/shared_content/events/documents/20200730-the-eus-green-deal-and-a-carbon-border-tax-an-overview-of-eu-policy-and-wto-challenges.pdf adresinden erişildi.
• Şahin, Ü. (2017). Başlangıcından bugüne uluslararası iklim değişikliği rejimi. O. Gökhan, S. C. Mazlum ve Y. Kaya (Der.), Uluslararası çevre rejimleri içinde (ss. 67-130). Bursa: Dora.
• T.C. Ticaret Bakanlığı. (2022). Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ). 22 Mayıs 2022 tarihinde https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/cok-tarafli-ve-bolgesel-iliskiler/cok-tarafli-iliskiler/dunya-ticaret-orgutu-dto adresinden erişildi.
• Tan, M. (2008). DTÖ kuralları: Anti-damping, sübvansiyonlar ve Türkiye. M. S. Akman, Ş. Yaman (Der.), Dünya Ticaret Örgütü Doha turu çok taraflı ticaret müzakereleri ve Türkiye içinde (ss. 233-254). Ankara: TEPAV.
• Topçu, F. H. (2008). Küreselleşme ve uluslararası çevre politikaları: Yönetimden ‘yönetişim’e geçiş sorunu. Ankara: Turhan.
• United Nations Conference on Trade and Development. (2021). Climate change, green recovery and trade. 29 Mayıs 2022 tarihinde https://unctad.org/webflyer/climate-change-green-recovery-and-trade adresinden erişildi.
• United Nations Environment Programme ve World Trade Organisation. (2009). Trade and climate change report. 7 Şubat 2022 tarihinde https://wedocs.unep.org/20.500.11822/22882 adresinden erişildi.
• United Nations Framework Convention on Climate Change. (2022a). Paris Agreement. 14 Mayıs 2022 tarihinde https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/the-paris-agreement adresinden erişildi.
• United Nations Framework Convention on Climate Change. (2022b). UN climate statement UNFCCC 30th anniversary - tough decisions are needed by all. 14 Mayıs 2022 tarihinde https://unfccc.int/news/unfccc-30th-anniversary-tough-decisions-are-needed-by-all) adresinden erişildi.
• Vurdu, A. (2008). Küresel yönetişim ve Dünya Ticaret Örgütü. M. S. Akman, Ş. Yaman (Der.), Dünya Ticaret Örgütü Doha turu çok taraflı ticaret müzakereleri ve Türkiye içinde (ss. 71-80). Ankara: TEPAV.
• World GDP growth rate 1961-2022. (2022, Eylül 22). 22 Eylül 2022 tarihinde https://www.macrotrends.net/countries/WLD/world/gdp-growth-rate adresinden erişildi.
• World Trade Organisation ve United Nations Environment Programme. (2018). Making trade work for the environment, prosperity and resilience. 7 Şubat 2022 tarihinde https://www.wto.org/english/res_e/publications_e/unereport2018_e.pdf adresinden erişildi.
• World Trade Organisation. (2022a). The multilateral trading system and climate change. 7 Şubat 2022 tarihinde https://www.wto.org/english/tratop_e/envir_e/climate_change_e.pdf, adresinden erişildi.
• World Trade Organisation. (2022b). Trade and climate change. 18 Mayıs 2022 tarihinde https://www.wto.org/english/tratop_e/envir_e/climate_intro_e.htm adresinden erişildi.
• World Trade Organisation. (2022c). Index of disputes issues, 29 Mayıs 2022 tarihinde https://www.wto.org/english/tratop_e/dispu_e/dispu_subjects_index_e.htm adresinden erişildi
• World Trade Organisation. (2022d). Dispute. 29 Mayıs 2022 tarihinde https://www.wto.org/english/tratop_e/dispu_e/dispu_e.htm, adresinde erişildi.
• World Trade Organisation. (2022e). Appellate body. 29 Mayıs 2022 tarihinde https://www.wto.org/english/tratop_e/dispu_e/appellate_body_e.htm adresinden erişildi.
• Xu, A., Tresa, E., Bacchetta, M., Bellelli, F. ve Monteiro, J. (2021). Carbon content of international trade WTO trade and climate change information brief N:4 revised. 7 Şubat 2022 tarihinde https://www.wto.org/english/news_e/news21_e/clim_03nov21-4_e.pdf adresinden erişildi.