Approaching shopping centers from the perspective of heterotopia

Yıl 2025, Sayı: 54, 148 - 163, 31.01.2025

Rauf Belge

https://doi.org/10.32003/igge.1547451

Öz

The new lifestyles of modern times have created new heterotopic spaces. Heterotopias, which have become important tools in understanding today's contemporary cities, have permeated almost every part of the city. Museums, theme parks, shopping malls, holiday villages, gated communities, wellness hotels, and festivals are prominent places in this sense. Especially the spaces allocated to shopping and trade have come to fore with their heterotopic characteristics. Shopping malls have recently become a natural part of the urban environment, and their number and size have continued to increase. Although they can be found in many large, medium-sized, and small-sized cities today, shopping malls are spaces that have differentiated and transformed according to their surroundings. Taking a heterotopic approach to the increasing number of shopping malls in metropolises and other Anatolian cities in Turkey, this study offers a different perspective on consumption centers that have become an integral part of everyday life. It discusses how shopping malls, as places of consumption, take on a heterotopic identity with qualities such as discipline, enclosure, and illusion. The theoretical concept of the study is heterotopia, and the field of application is shopping malls. On-site observations were made in selected shopping malls in Istanbul, Ankara, Adana, Afyonkarahisar and Denizli and these spaces were analyzed from the perspective of heterotopia. In this study, shopping malls are characterized as heterotopic spaces because they have different architectural shapes, opening and closing systems, unique spatial features, and linguistically different characteristics that go beyond social norms.

Anahtar Kelimeler

Urban Geography, Globalization, Heterotopia, Shopping Malls

Alışveriş merkezlerine heterotopya perspektifinden bakmak

Öz

Modern dönemin yeni yaşam kalıpları, yeni heterotopik mekânları ortaya çıkarmıştır. Günümüzün kentlerini anlamada önemli bir araç haline gelen heterotopyalar, neredeyse kentin her tarafına sirayet etmiştir. Müzeler, tema parkları, alışveriş merkezleri, tatil köyleri, güvenlikli siteler, sağlıklı yaşam otelleri ve festivaller bu anlamda öne çıkan mekânlardan birkaçıdır. Özellikle alışveriş ve ticarete tahsis edilen mekânlar, heterotopik özellikleriyle ön plana çıkmıştır. Son dönemlerde kentsel alanın doğal bir parçası haline gelen AVM’ler, sayıları ve büyüklükleri artmasına karşın, çevresine göre başkalaşmış ve farklılaşmış mekânlardır. Türkiye metropolleri ve diğer Anadolu kentlerinde sayıları giderek çoğalan AVM’leri heterotopik bir yaklaşımla ele alan bu çalışma, gündelik hayatın ayrılmaz bir parçası haline gelen tüketim merkezlerine farklı bir bakış açısı sunmaktadır. Bir tüketim mekânı olan AVM’lerin disiplin, kapalılık ve yanılsama gibi nitelikleriyle nasıl heterotopik bir kimliğe büründüğü tartışılmıştır. Çalışmanın teorik arka planını heterotopya, uygulama alanını ise alışveriş merkezleri oluşturmuştur. İstanbul, Ankara, Adana, Afyonkarahisar ve Denizli kentlerinde seçilen AVM’lerde yerinde gözlem yapılarak, bu mekanlar heterotopya perspektifinden analiz edilmiştir. Bu çalışma ile beraber, farklı mimari şekillere, açılma ve kapanma sistemlerine, kendine has mekânsal özelliklere sahip olmasının yansıra linguistik açıdan farklı olması, farklı mekânları bir arada bulundurması ve toplumsal normların dışına çıkılmasından dolayı AVM’ler heterotopik bir mekân olarak nitelendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kentsel Coğrafya, Küreselleşme, Heterotopya, Alışveriş Merkezleri

Etik Beyan

Yoktur.

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum yoktur. Finansal destek alınmamıştır.

Kaynakça

• Alomoush, O. I. S., & Al-Naimat, G. K. (2020). English in the linguistic landscape of Jordanian shopping malls: Sociolinguistic variation and translanguaging. The Asian Journal of Applied Linguistics, 7(1), 101-115.
• Ay, S. (2018). Bir kaçış mekânı olarak heterotopya: Moda (Kadıköy) Örneği. (Yüksek Lisans Tezi, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bilecik)
• Belge, R., & Siyavuş, A.E. (2024). Kentsel heterotopya: İstanbul’un farklı ve öteki mekânları. Coğrafya Dergisi, (48), 175-192. https://doi.org/10.26650/JGEOG2024-1425336
• Cenzatti, M. (2008). Heterotopias of difference (Edi. Michiel Dehaene & Lieven De Cauter). Heterotopia and the city: public space in a postcivil society. New York: Routledge. 75-85.
• Clements, P. (2017). Highgate Cemetery Heterotopia: A creative counterpublic space. Space and Culture, 20(4), 470-484. https://doi.org/10.1177/1206331217724976
• Dehaene, M. & De Cauter, L. (2008). Heterotopia in a postcivil society (Edi. Michiel Dehaene & Lieven De Cauter). Heterotopia and the city: public space in a postcivil society. New York: Routledge. 3-9.
• Dinç, Y., & Usun, Ç. F. (2021). Modernizmin üretim mekânından postmodernizmin tüketim mekânına: Ak-İş İplik Fabrikası-Palladium Antakya AVM örneği. Türk Coğrafya Dergisi, (78), 7-22. https://doi.org/10.17211/tcd.952714
• Foucault. M. (1988). Öteki mekanlara dair. Çev. B. Boysan, D. Erksan. Defter Dergisi, 4, 7-15.
• Harvey, D. (1997). Postmodernliğin durumu. Çev. Sungur Savran. İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2008). Umut mekanları. Çev. Zeynep Gambetti. İstanbul: Metis Yayınları
• Harvey, D. (2013). Sosyal adalet ve şehir. Çev. Mehmet Moralı. İstanbul: Metis Yayınları.
• Holt-Jensen, A. (2017). Coğrafya tarihi. felsefesi ve temel kavramları, Çeviri Editörü: Erdem Bekaroğlu, İstanbul: İdil Yayıncılık.
• Johnson, P. (2013). The geographies of heterotopia. Geography Compass, 7(11),790–803. https://doi.org/10.1111/gec3.12079
• Kern, K. (2008). Heterotopia of the theme park street (Edi. Michiel Dehaene & Lieven De Cauter). Heterotopia and the city: public space in a postcivil society. New York: Routledge. 105-115.
• Knox P. L. & Mccarthy L. (2012). Urbanization: An Introduction to Urban Geography (3rd Ed.). New York: Pearson.
• Knox, P. & Pinch, S. (2010). Urban Social Geography: An Introduction. Harlow: Pearson.
• Landry, R. & R. Y. Bourhis. (1997). Linguistic landscape and ethnolinguistic vitality: an empirical study. Journal of Language and Social Psychology, 16(1), 23-49. https://doi.org/10.1177/0261927X970161002
• Lees, L. (1997). Ageographia, Heterotopia, and Vancouver’s New Public Library. Environment and Planning D: Society and Space, 15(3), 321-347. https://doi.org/10.1068/d150321
• Lefebvre, H. (2003). The Urban revolution. Translated by Robert Bononno. Minneapolis: University of Minnesota Press
• Low, S. (2008). The gated community as heterotopia (Edi. Michiel Dehaene & Lieven De Cauter). Heterotopia and the city: public space in a postcivil society. New York: Routledge. 153-163.
• Pacione, M. (2009). Urban geography: a global perspective (3rd Edition). New York: Routledge.
• Ritzer, G. (2003). The globalization of nothing. SAIS Review, 23(2), 189-200.
• Ritzer, G. (2021). Toplumun McDonaldlaştırılması. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sarp, G., Temurcin, K. & Aldırmaz, Y. (2019). Kentin hücresel boyutu: Bağcılar (İstanbul) üzerine bir deneme. Coğrafya Dergisi, 39, 99-109. https://doi.org/10.26650/JGEOG2019-0032
• Sohn, H. (2008). Heterotopia: anamnesis of a medical term (Edi. Michiel Dehaene & Lieven De Cauter). Heterotopia and the city: public space in a postcivil society. New York: Routledge. 41-50.
• Sönmez, L. (2019). Bir heterotopik ve glokal mekân: Masumiyet Müzesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 1017-1029. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.484994
• Syamsurijal, S., & Iswary, E. (2023). Language use in public space (Linguistic landscape study in shopping centers in Makassar City). International Journal of Social Science, 3(2), 113-122. https://doi.org/10.53625/ijss.v3i2.6295
• Tay, E. (2022). The Mall and park as heterotopic spaces. in: Hong Kong as creative practice. palgrave studies in creativity and culture. Palgrave Macmillan, https://doi.org/10.1007/978-3-031-21362-5_3
• Tekel, A. (2009). Alışveriş merkezlerinin ‘kamusal mekân’ nitelikleri üzerine bir değerlendirme: Ankara Panora Alışveriş Merkezi Örneği. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), 10(10), 141-154.
• Timor, A. N. (2001). Pazarlama coğrafyası açısından büyük alışveriş merkezleri (shopping centers) ve İstanbul örneği. Coğrafya Dergisi, (9), 53-80.
• Uğur, A. & Aliağaoğlu, A. (2013). Şehir Coğrafyası. Ankara: Nobel Yayınları.
• Uğur, A. & Aliağaoğlu, A., (2018). Şehirsel alanda yok-yerler: Türkiye’de gökdelenler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(Özel Sayı 3), 2775-2791.
• Ural, A. G. (2019). Heterotopik bir mekân: Tophane-i Amire Kültür ve Sanat Merkezi. Mimarlık ve Yaşam, 4(1), 79- 91. https://doi.org/10.26835/my.535605
• Van Mensel, L., Vandenbroucke, M., & Blackwood, R. (2016). Linguistic landscapes. In O. Garcia, N. Flores, & M. Spotti (Eds.), Oxford handbook of language and society (pp. 423-449). Oxford: Oxford University Press.
• Vural, T. & Yücel, A. (2006). Çağımızın yeni kamusal mekanları olan alışveriş merkezlerine eleştirel bir bakış. İTÜ Dergisi/A, 5(2), 97-106.
• Wilson, B. (2024). Metropol: en büyük insan icadının tarihi. Çev: Mahmut Tekçe & Verda Bingöl. İstanbul: Domingo Yayınları.
• Yalçın, S. & Ediz, Ö. (2023). Bir heterotopya mekânı olarak “Beykoz Kundura”. Mimarlık ve Yaşam, 8(3), 745-764. https://doi.org/10.26835/my.1273361
• Yıldız, H. O. T., & Polat, S. (2011). Bursa-Korupark Alışveriş Merkezi ve Korupark Evleri’nin mekânsal, anlamsal ve göstergebilimsel analizi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 16(2), 11-24. https://doi.org/10.17482/uujfe.23047
• Yıldız, M. Z. (2021). Düş ve gerçeklik ikileminde kent. Psikocoğrafya (Edi. N. Özgen & E. M. Ertürk). Ankara: Nobel Yayınları.
• Yiğit, A. (2023). Bursa’da bir heterotopik kaçış mekânı: Kanalboyu. Coğrafya Dergisi, 47, 61-83. https://doi.org/10.26650/JGEOG2023-1243245