TR63 bölgesinde endüstriyel yoğunlaşmanın sektörel ve mekânsal analizi: Kahramanmaraş ili değerlendirmeleri

Yıl 2025, Sayı: 54, 214 - 242, 31.01.2025

Fatma Betül Urhan , Ersin Kaya Sandal

https://doi.org/10.32003/igge.1559433

Öz

Mekânsal birimleri birbirinden farklılaştıran coğrafi özellikleri, endüstriyel aktivitelerin yer seçimi ve gelişimi üzerinde belirleyicidir. Ulusal ekonomide endüstriyel sektörlerin coğrafi yoğunlaşması, yoğunlaşmanın görüldüğü mekânsal birimlerin rekabetçi potansiyeline işaret eder. Mekânsal yoğunlaşma ve sektörel uzmanlaşmaların tespit edilmesi bölgesel kalkınma plan ve politikalarının oluşturulması sürecine katkı sunar. Çalışmada İBBS TR63 düzey-2 bölgesinde endüstriyel sektörlerin yoğunlaşma düzeylerinin analiz edilmesi ve bölgeyi oluşturan illerden Kahramanmaraş’ın endüstrileşme sürecinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Mekânsal yer seçimi 1970-2023 arası zaman periyodlarında incelenmiştir. Sektörler yoğunlaşmış, yoğunlaşmaya aday ve yoğunlaşmamış olarak sınıflandırılmak amacıyla yerel birim, çalışan kişi sayısı ve ciro göstergeleri olmak üzere üç farklı parametrede yerellik katsayısı yöntemiyle 2009, 2015 ve 2023 yılları için karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre 2023 yılında 11, 13, 16, 19, 20, 21, 23, 25 kodlu sektörler yoğunlaşmıştır. Kahramanmaraş’ta firmaların yer seçimi il, ilçe ve kent içi ölçeğinde betimleyici ve açıklayıcı istatistik teknikleriyle analiz edilmiştir. Bulgulara göre yer seçiminde merkezi eğilim istatistiksel olarak merkez ilçe sınırları içerisindedir.

Anahtar Kelimeler

Endüstriyel Yoğunlaşma, Bölgesel Kalkınma, Kahramanmaraş, Ekonomik Coğrafya

Sectoral and spatial analysis of ındustrial concentration in TR63 region: evaluations of Kahramanmaraş province

Öz

The geographical features that differentiate spatial units from each other are determinant in the location selection and development of industrial activities. The geographical concentration of industrial sectors in the national economy indicates the competitive potential of spatial units where concentration is observed. Determination of spatial concentration and sectoral specialization contributes to the process of creating regional development plans and policies. The aim of the study is to analyze the concentration levels of industrial sectors in the TR63 NUTS-2 region and to evaluate the industrialization process of Kahramanmaraş, one of the provinces that constitute the region. Spatial location selection was examined in the time periods between 1970-2023. In order to classify the sectors as concentrated, candidate for concentration and non-concentrated, three different parameters, namely local unit, number of employees and turnover indicators, were analyzed comparatively for the years 2009, 2015 and 2023 with the locality coefficient method. According to the analysis results, sectors with codes 11, 13, 16, 19, 20, 21, 23, 25 are concentrated in 2023. The location selection of companies in Kahramanmaraş was analyzed with descriptive and explanatory statistical techniques at the provincial, district and urban scale. According to the findings, the central tendency in location selection is statistically within the borders of the central district.

Anahtar Kelimeler

Industrial Concentration, Regional Development, Kahramanmaraş, Economic Geography

Kaynakça

• Akgüngör, S., Kumral, N., & Lenger, A. (2003). National industry clusters and regional specializations in Turkey. European Planning Studies, 11(6), 647-669. https://doi.org/10.1080/0965431032000108378
• Alkan, A., & Bilim, Z. O. (2021). Lokasyon Katsayısı yaklaşımı ile Türkiye çimento sanayiinde bölgesel yoğunlaşma. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 101-113.
• Anselin, L. (1996). Interactive techniques and exploratory spatial data analysis. RegionalResearch InstituteWorkingPapers, 200, 252-266.
• Anselin, L., & Griffith, D. A. (1988). Do spatial effecfs really matter in regression analysis? Papers in Regional Science, 65(1), 11-34.
• Arslanhan, S., & Kurtsal, Y. (2010). Güney Kore inovasyondaki başarısını nelere borçlu? Türkiye için çıkarımlar. TEPAV Politika Notu, 1-15.
• Avcı, M., Uysal, S., & Taşçı, R. (2016). Türk imalat sanayinin teknolojik yapisi üzerine bir değerlendirme. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 17(36), 49-66.
• Barın, E. (2009). Industrial firm relocation: The case of Gebze organized industrial zone [Master’s Thesis, Middle East Technical University]. https://open.metu.edu.tr/handle/11511/18920
• Bertacchini, E. E., & Borrione, P. (2013). The Geography of the Italian creative economy: the special role of the design and craft-based industries. Regional Studies, 47(2), 135-147. https://doi.org/10.1080/00343404.2011.628652
• Boix, R., Hervás Oliver, J. L., & Miguel Molina, M. B. de. (2012). Micro-geographies of clusters of creative industries in Europe. Papers in Evolutionary Economic Geography, 12(9), 1-49.
• Brouwer, A. E., Mariotti, I., & Van Ommeren, J. N. (2004). The firm relocation decision: An empirical investigation. The Annals of Regional Science, 38, 335-347.
• Çelik, E., & Sandal, E. (2022). Türkiye imalat sanayii ve alt sektörlerinin bölgesel yoğunlaşma yapısı: 2011-2020 yılı karşılaştırmalı yerelleşme katsayısı analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(3), 1452-1468.
• Çubukçu, K. M. (2015). Planlamada ve coğrafyada temel istatistik ve Mekânsal istatistik. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Devereux, M. P., Griffith, R., & Simpson, H. (2004). The geographic distribution of production activity in the UK. Regional science and urban economics, 34(5), 533-564.
• Eser, U., & Köse, S. (2005). Endüstri̇yel yerelleşme ve yoğunlaşma açisindan türki̇ye sanayi: il imalat sanayilerinin analizi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60(2), 97-139.
• Eşiyok, A. (2013). Türkiye imalat sanayinin teknolojik yapısı: Sürdürülebilir mi? İktisat ve Toplum Dergisi, 1(31), 1-9.
• EUROSTAT, (2019). İmalat sanayi sektörlerinin teknoloji yoğunluğu sınıflaması, 02 Ocak 2019 tarihinde https://ec.europa.eu/eurostat adresinden edinilmiştir.
• Garanti, Z., Zvirbule-Berzina, A., & Yesilada, T. (2014). Cluster concept in policy planning documents: The cases of Latvia and Northern Cyprus. Business: Theory and Practice, 15(2), 129-139.
• Han, E., & Kaya, A. A. (2012). Kalkınma ekonomisi: Teori ve politika. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (C. 5). Asil Yayın Dağıtım.
• Karaalp Orhan, H. S., & Erdal, F. (2012). Sanayileşmenin bölgesel yığılması ve komşu illerin büyümesi gelir farklılıklarını artırır mı? Türkiye için bir beta yakınsama analizi. Ege Akademik Bakış. https://gcris.pau.edu.tr/handle/11499/42205
• Kaya, A. A. (2006). Regional specialization and location of industrial activity in Turkey (Working papers No. 0606). https://ideas.repec.org/p/ege/wpaper/0606.html
• Kaygalak, İ. (2011). Türkiye’de sanayi kümelenmesi: Uşak Örneği [Tez]. Ege Üniversitesi.
• Koçak, E., & Bulut, Ü. (2014). Orta gelir tuzağ: Teorik çerçeve, ampirik yaklaşımlar ve Türkiye üzerine ekonometrik bir uygulama. Maliye Dergisi, 167, 1-27.
• Krugman, P. (1991). Increasing returns and economic geography. Journal of Political Economy, 99(3), 483-499. https://doi.org/10.1086/261763
• Lazzeretti, L., Boix, R., & Capone, F. (2013). Do creative industries cluster? Mapping creative local production systems in Italy and Spain. İçinde Managing situated creativity in cultural industries (ss. 90-108). Routledge.
• Lazzeretti, L., Capone, F., & Seçilmiş, İ. E. (2014). Türkiye’de yaratıcı ve kültürel sektörlerin yapısı. Maliye Dergisi, 166(1), 195-220.
• Lee, J., & Wong, S. W. D. (2001). Statistical analysis with Arcview GIS, John Willey & Sons. Inc., United Stated of America.
• Lösh, A. (1954). The economics of location: New Haven. Yale University Press CT.
• Manavgat, G., & Saygılı, F. (2014). Ege bölgesindeki endüstriyel faaliyetlerin coğrafi yoğunlaşması üzerine bir analiz. International Congress of Turkish Association of Geographers, Muğla, 1-12.
• Marshall, A. (1920). Industrial organization, continued. The concentration of specialized industries in particular localities. Içinde A. Marshall, Principles of Economics (ss. 222-231). Palgrave Macmillan UK. https://doi.org/10.1057/9781137375261_24
• McLaughlin, G. E., & Robock, S. H. (1949). Why industry moves South: A study of factors influencing the recent location of manufacturing plants in the South. Kingsport, Tenn. : National Planning Association Committee of the SouthTitle). https://cir.nii.ac.jp/crid/1130282273248594176
• Miller, M. M., Gibson, L. J., & Wright, N. G. (1991). Location quotient: A basic tool for economic development analysis. Economic development review, 9(2), 65.
• Moineddin, R., Beyene, J., & Boyle, E. (2003). On the location quotient confidence interval. Geographical Analysis, 35(3), 249-256. https://doi.org/10.1111/j.1538-4632.2003.tb01112.x
• Moses, L. N. (1958). Location and the theory of production. The Quarterly Journal of Economics, 72(2), 259-272.
• Özgür, E. M., & Aydın, O. (2011). Türkiye’de evlilik göçünün mekânsal veri analizi teknikleriyle değerlendirilmesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(1), 29-40.
• Seçilmiş, İ. E. (2015). Türkiye’de yaratıcı endüstrilerin kümelenmesi. Ege Academic Review, 15(1).
• Smith, K. (1994). New directions in research and technology policy: İdentifying the key issues. The STEP Group, Studies in technology, innovation and economic policy. https://nifu.brage.unit.no/nifu- xmlui/bitstream/handle/11250/226685/STEPrapport1-1994.pdf?sequence=1
• Sungur, O., Keskin, H., Demirgil, H., Şentürk, C., & Dulupçu, M. A. (2013). Kümelenme: Bölgesel kalkınmada anahtar mı? kilit mi?/“Batı Akdeniz Bölgesi Orman Ürünleri Endüstrisi Deneyimi” (C. 125). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Şen, Ö. (2016). Ekonomik coğrafya bağlamında Gaziantep ilinde endüstriyel kümelenme analizi. Yayımlanmamış doktora tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Taban, S., & Kar, M. (2014). Kalkınma ekonomisi. Ekin Yayınevi.
• Tekeli, İ. (2010). Sanayi toplumu için sanayi yazıları (C. 11). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• TÜİK, (2024). NACE Rev.2 Ekonomik Faaliyet Sınıflaması, 11 Mayıs 2024 tarihinde https://data.tuik.gov.tr adresinden edinilmiştir.
• TÜİK, (2018). Sanayi İstatistikleri, 01 Ekim 2018 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist adresinden edinilmiştir.
• TOBB, (2024). Sanayi İstatistikleri, 01 Temmuz 2024 tarihinde https://www.tobb.org.tr/Sayfalar/AnaSayfa.php adresinden edinilmiştir.
• TOBB, (2017). Sektörlere Göre Kurulan Firma Sayıları, 01 Ocak 2017 tarihinde https://sanayi.tobb.org.tr/ adresinden edinilmiştir.
• TOBB, (2024). Sektörlere Göre Kurulan Firma Sayıları, 01 Temmuz 2024 tarihinde https://sanayi.tobb.org.tr/ adresinden edinilmiştir.
• TOBB (2024) Sektörlere göre çalışan ve firma sayıları, 01 Temmuz 2024 tarihinde https://sanayi.tobb.org.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Urhan, F. B. (2021). Endüstriyel yoğunlaşmanın mekânsal analizi: TR63 Bölgesi (Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye) örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kahramanmaraş Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş, 291.
• Urhan, F. B., & Sandal, E. K. (2017). Geographical location analysis of sectoral concentration in the tr63 region. Içinde Development & growth: economic ımpacts of globalization (Vols. 1-3). IJOPEC Publication. http://hdl.handle.net/10419/180051
• Urhan, F. B., & Sandal, E. K. (2019). Türkiye Tekstil Endüstrisinin Mekânsal Örüntüsü: 2009-2015 Yılı Karşılaştırmalı Yerelleşme Katsayısı Analizi. lnternational Journal of Geography and Geography Education, 40, 172-189.
• Yardımcı, A. (2014). Kapasite raporlarına göre ankara sanayisinin kümelenme eğilimleri. Ekonomik Yaklasim, 25(92), 55-67.
• Yüzer, A. Ş. (2002). Yerleşmelerde sanayi alanları yer seçimi eğilimi alan tahsisleri ve yeni düzenleme stratejileri İstanbul örneği [İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü]. http://hdl.handle.net/11527/16617