Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sahip oldukları afet bilinci ve kültürü: ne biliyorum? Ne öğretebilirim?

Yıl 2025, Sayı: 54, 105 - 128, 31.01.2025

Pınar Tağrikulu

https://doi.org/10.32003/igge.1559463

Öz

Bu çalışmada Sosyal Bilgiler öğretmenliği bölümü 4. sınıfta öğrenim görmekte olan 10 öğrencinin afet bilincini ve afet kültürünü ortaya koymak amaçlanmış, bu kapsamda görüşme yapılmıştır. Araştırma verileri yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmıştır. Öğretmen adaylarının afetlere ilişkin pek çok bilgiye sahip oldukları görülse de tam olarak afet bilincine ve kültürüne uygun açıklamalar ortaya koyamadıkları söylenebilir. Nitekim afetlere ilişkin yapılan bu çalışmada kendilerine yöneltilen tüm sorulara deprem afeti ekseninde yanıtlar verdikleri saptanmıştır. Bu durum öğretmen adaylarının yakın geçmişte yaşanan 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depreminden oldukça etkilendiklerini düşündürmektedir. Afet döngüsünün gerektirdiği biçimde afet sürecinin yönetilmesine ilişkin bilgi birikimi noktasında ise öğretmen adaylarının yine kapsamlı değerlendirmeler yapamadıkları görülmektedir. Bu durumun üniversitede verilen afet eğitimine ilişkin derslerin saatlerinin az olmasından ve bu eğitimlerin uygulamalı etkinlikler ile desteklenme olanaklarının kısıtlılığından kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu nedenle üniversitelerde afetlere ilişkin verilen ders saatlerinin artırılmasının ve derslerin içeriklerinde uygulama örneklerinin de yer almasının gerektiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Afet, Afet Bilinci, Afet Kültürü, Afet Döngüsü, Sosyal Bilgiler

Disaster awareness and disaster culture of social studies teacher candidates: what do I know? What can I teach?

Öz

This study aimed to reveal the disaster awareness and disaster culture of 10 students studying in the 4th grade of the Social Studies teaching department, and interviews were conducted within this scope. The research data were collected through a semi-structured interview form. Although it was seen that the teacher candidates had a lot of information about disasters, it can be said that they could not provide explanations that were completely in line with disaster awareness and culture. In fact, it was determined that they gave answers to all the questions asked to them in this study on disasters on the axis of earthquake disaster. This situation suggests that the teacher candidates were greatly affected by the February 6, 2023 Kahramanmaraş earthquake that occurred recently. In terms of knowledge accumulation regarding the management of the disaster process as required by the disaster cycle, it is seen that the teacher candidates cannot make comprehensive evaluations. It is thought that this situation is due to the short hours of the courses related to disaster education given at the university and the limited opportunities to support these trainings with practical activities. For this reason, it is thought that the hours of courses given on disasters at universities should be increased and application examples should be included in the content of the courses.

Anahtar Kelimeler

Disaster, Disaster Awareness, Disaster Culture, Disaster Cycle, Social Studies

Kaynakça

• AFAD (2024). 25.09.2024 tarihinde https://www.afad.gov.tr/afet-turleri adresinden edinilmiştir.
• Akbaş, İ., & Beraha, A. (2023). Organize sanayi bölgelerinin (osb) stratejik planlarında afet yönetimi ve dirençlilik: Çankırı OSB’ler üzerine bir durum çalışması. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 58(4), 3255-3274. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.11.2241
• Alrehaili, N. R., Almutairi, Y. N., Alghamdi, H. M., & Almuthaybiri, M. S. (2022). A Structural review on disaster management models and their contributions. International Journal of Disaster Management, 5(2), 93-108. DOI: https://doi.org/10.24815/ijdm.v5i2.27150
• Altun, F. (2018). Afetlerin ekonomik ve sosyal etkileri: Türkiye örneği üzerinden bir değerlendirme. Sosyal Çalışma Dergisi, 2(1), 1-15.
• Bilen, M. (2023). Sosyal Bilgilerde meteorolojik afetlerin öğretiminde çoklu ortam materyalleri kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına ve afet bilinci düzeylerine etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Birinci Konur, K., Sezen Vekli, G., Şeyihoğlu, A., Tekbıyık, A., & Kartal, A., (2023). Afet eğitimi ve disiplinlerarası öğretim: öğretmenler ne düşünüyor? Afet ve Risk Dergisi, 6(2), 575-596. https://doi.org/10.35341/afet.1247735
• Bulut, A. (2023). The relationship between natural disasters and mental health. Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology, 5(3), 265-273. Doi: 10.35365/ctjpp.23.3.09
• Cin, M. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının doğal afetler ile ilgili yanılgıları. Marmara Coğrafya Dergisi, 22, 70-81
• Comfort, L. K. (2005). Risk, security, and disaster management. Annual Review of Political Science, 8(1), 335- 356. https://doi.org/10.1146/annurev.polisci.8.081404.075608
• Çoban, H. (2019). Afet sonrası iyileştirme planı hazırlanması. Dirençlilik Dergisi, 3(2), 239-246. DOI: 10.32569/resilience.618181
• Demiröz, K. (2020). Afet kriz yönetiminde sosyal medyanın işlevselliği ve zararları üzerine bir inceleme. Dirençlilik Dergisi, 4(2), 293-304. https://doi.org/10.32569/resilience.735807
• Dikmenli, Y., & Yakar, H. (2019). Öğretmen adaylarının afet bilinci algı düzeylerinin incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 386-416. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2019.130
• Doğan, İ. H., Kaya, F. & Aydın, M. (2023). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının afetlere yönelik tutum düzeylerinin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (43), 182-201. http://dx.doi.org/10.14582/DUZGEF.2023.207
• Erkal, T., & Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(22), 147-164.
• Esen, A. (2023). Dirençli şehirler oluşturma ve afet zararlarını azaltmada kamu yönetiminin yeri. Avrasya Dosyası Dergisi, 14(1), 8-88.
• Gezer, M. & Şahin, İ. F. (2022). Deprem eğitimi: Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının depreme ilişkin bilgi düzeyleri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 97-106. https://doi.org/10.17556/erziefd.941878
• Gökçekuş, H., Barlas, C., Almuhisen, M., & Eyni, N. (2018). Doğal ve insan kaynaklı afetler, sonuçları ve afet yönetimi. Yakın Doğu Üniversitesi.
• Güçlüer, D. E., (2023). Milli güvenlik meselesi olarak deprem. Avrasya Dosyası Dergisi, 14(1), 205-217.
• Hegazy, M. A. E. K, Shounoda, M. S., & Ismail, G. M. (2014). Impact of a Disaster Educational Program on Knowledge and Practices of Teachers among Primary Governmental Schools, Cairo Governorate. Journal of education and Practice, 5(29), 175-184.
• İneç, Z. F., & Ablak, S. (2023). Visualization of geographical data with dynamic mapping in disaster management and monitoring. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi. The Journal of International Social Studies Education, 5(1), 17-35.
• Jung, J. Y. (2018). Perception of paramedic students on core competence and methods of disaster response. The Korean Journal of Emergency Medical Services, 22(2), 23-33. https://doi.org/10.14408/KJEMS.2018.22.2.023
• Karakuş, U., & Önger, S. (2017). 8. sınıf öğrencilerinin doğal afet ve afet eğitimi kavramını anlama düzeyleri. Journal of History Culture and Art Research, 6(6), 482-491. http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v6i6.1247
• Khan, S.M., Shafi, I., Butt, W. H., Diez, I.d.l.T., Flores, M.A.L., Galán, J.C., & Ashraf, I. A. (2023). A Systematic Review of Disaster Management Systems: Approaches, Challenges, and Future Directions. Land, 12, 1514. https://doi.org/10.3390/ land12081514
• Koçak K. & Şimşek Keskin H. (2024). Use of mobile applications in earthquake education. Emergency Aid and Disaster Science, 4(1), 23-29.
• Kortak, V. (2023). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının afetlere yönelik tutumlarının incelenmesi. Afet ve Risk Dergisi, 6(2), 448-463. https://doi.org/10.35341/afet.1209047
• Laçiner, V., & Yavuz, Ö. (2013). Van depremi örneğinde afetler sonrası yapılan yardımlar ve hukuki çerçevesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 114-135.
• Lizuka, A. (2022). Disaster perception and preparation among foreign versus local university students in Japan:
• A comparative study. Progress in disaster science, 15, 1-15. https://doi.org/10.1016/j.pdisas.2022.100239
• Mızrak, S. (2018). Eğitim, afet eğitimi ve afete dirençli toplum. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 56-67. https://doi.org/10.21666/muefd.321970
• Mitra, A., & Shaw, R. (2023). Systemic risk from a disaster management perspective: A review of current research. Environmental Science and Policy, 140, 122-133. https://doi.org/10.1016/j.envsci.2022.11.022
• Neal, D. M. (2013). Social time and disaster. International Journal of Mass Emergencies & Disasters, 31(2), 247- 270.
• Noviana, E., Kurniaman, O., Sismulyasih, N., Nirmala, S. D., & Dewi, R. S. (2021). How to prepare disaster mitigation knowledge for prospective teachers in elementary school?. Al-Ishlah: Jurnal Pendidikan, 13(2), 1123-1134. https://doi.org/10.35445/alishlah.v13i2.496
• Ok Şehitoğlu, B. (2023). Türkiye’de afetlerde sivil toplum kuruluşlarının misyon ve vizyon ifadelerine yönelik sosyolojik bir analiz. İstanbul Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(11), 337-349. https://doi.org/10.52122/nisantasisbd.1307963
• Oktari, R. S., Munadi, K., Idroes, R., & Sofyan, H. (2020). Knowledge management practices in disaster management: Systematic review. International Journal of Disaster Risk Reduction, 51, 1-15. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2020.101881
• Öcal, A., Yıldırım, E., Yakar, H., & Erdoğan, E. (2016). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının afetlere yönelik inançlarının incelenmesi. Kırıkkale University Journal of Social Sciences, 6(2), 59-72.
• Özgen, N., Eser Ünaldı, Ü., & Bindak, R. (2011). Öğretmen adaylarının doğal afetler konusuna yönelik “etkili öğrenme biçimleri”nin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 12(4), 303- 323.
• Özmen, B., Nurlu, M., Kuterdem, K., & Temiz, A. (2005). Afet yönetimi ve afet işleri genel müdürlüğü, Deprem Sempozyumu, 23-25 Mart 2005, Kocaeli.
• Shah, A. J. (2011). An overview of disaster management in India. WIT Transactions on The Built Environment, 119, 73-83. https://doi.org/10.2495/DMAN110081
• Şen, G., & Esmer, S. (2017). Afet lojistiği: Bir literatür taraması. The International New Issues in Social Sciences, 5(5), 231-250.
• Şengün, H., & Küçükşen, M. (2019). Afet yönetimi eğitimi niçin gerekli?. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33(46), 193-211.
• Tuladhar, G., Yatabe, R., Dahal, R. K., & Bhandary, N. P. (2014). Knowledge of disaster risk reduction among school students in Nepal. Geomatics, Natural Hazards and Risk, 5(3), 190-207. https://doi.org/10.1080/19475705.2013.809556
• Tuswadi, & Hayashi, T. (2014). Disaster prevention education in merapi volcano area primary schools: focusing on students’ perception and teachers’ performance. Procedia Environmental Sciences, 20, 668-677. doi: 10.1016/j.proenv.2014.03.080
• URL1 (2024). 25.09.2024 tarihinde https://www.medak.org.tr/faydali-bilgiler/faydali-bilgiler/ asdresinden edinilmiştir.
• Uzunçıbuk, L. (2009). Doğal afetlerin kentsel ve bölgesel planlamada yeri. Jeodezi, Jeoinformasyon ve Arazi Yönetimi Dergisi, (101), 18-27.
• Yergin, H., & Günsan, N. (2023). Türkiye depremselliğinin ekonomik etkileri: Van depremi üzerine bir değerlendirme. Academy 1st International Conference On Earthquake Studies, İstanbul, 204-214.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Güncellenmiş 12. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yu, M., Yang, C., & Li, Y. (2018). Big data in natural disaster management: A review. Geosciences, 8(5), 1-26. https://doi.org/10.3390/geosciences8050165
• Yusuf, R., Razali, Sanusi, Maimun, Fajri, I., & Gani, S. A. (2022). Disaster education in disaster-prone schools: a systematic review. International Conference on Environmental, Energy and Earth Science, 1041, 1-7. https://doi.org/10.1088/1755-1315/1041/1/012034
• Zengin, S. (2021). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının doğal afetlere yönelik görüşlerinin incelenmesi: Amasya üniversitesi örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Amasya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Amasya.