Development of a post-earthquake multidimensional student ımpact scale for middle school students

Yıl 2025, Sayı: 56, 170 - 190, 29.09.2025

Kevser Tarı , Kevser Arslan , Meryem Hayır Kanat

https://doi.org/10.32003/igge.1700668

Öz

This study aimed to develop a valid and reliable scale to measure the multidimensional effects experienced by middle school students following the earthquake. The research was conducted using a mixed-methods research design employing an exploratory sequential approach. The study group consisted of a total of 610 middle school students from different grade levels studying in Hatay, an area affected by the earthquakes centered in Kahramanmaraş on February 6, 2023. The scale development process commenced with the creation of a 90-item item pool, subsequently reduced to 75 items following expert review and content analysis. Following further revisions, the draft form was reduced to 69 items and its linguistic appropriateness was subsequently ensured. Following the pilot implementation, the form underwent further revision based on the collected data, and the main study was subsequently conducted. Exploratory and confirmatory factor analyses revealed a three-factor structure for the scale, with a Cronbach's alpha internal consistency coefficient of 0.732.

Anahtar Kelimeler

Earthquake , Education , Psychological , Social Adaptation , Scale Development , Middle School

Proje Numarası

SYL-2024-6521

Ortaokul öğrencilerine yönelik deprem sonrası çok boyutlu öğrenci etki ölçeği geliştirme çalışması

Öz

Bu çalışmada, deprem sonrası ortaokul öğrencilerinin yaşadığı çok boyutlu etkileri ölçmek amacıyla geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirilmesi hedeflenmiştir. Araştırma, karma yöntem desenlerinden keşifsel sıralı desen kullanılarak yürütülmüştür. Çalışma grubu, 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen Hatay ilindeki çeşitli sınıf seviyelerinde öğrenim gören toplam 610 ortaokul öğrencisinden oluşmaktadır. Ölçek geliştirme sürecinde ilk olarak 90 maddelik bir soru havuzu hazırlanmış, uzman görüşleri ve içerik analizleri doğrultusunda 75 maddeye indirilmiştir. Daha sonra yapılan düzenlemeler ile taslak form 69 maddeye düşürülmüş ve dil açısından uygunluğu sağlanmıştır. Pilot uygulama sonrasında elde edilen verilerle form üzerinde son düzenlemeler yapılmış ve esas uygulamaya geçilmiştir. Veriler SPSS ve LISREL programlarıyla analiz edilmiştir. Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri sonucunda ölçeğin üç faktörlü bir yapıya sahip olduğu ve Cronbach alfa iç tutarlık katsayısının 0,732 olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Deprem , Eğitim , Psikolojik , Sosyal Uyum , Ölçek Geliştirme , Ortaokul

Etik Beyan

Bu araştırma Yıldız Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) kapsamında Tez Projesi olarak desteklenen SYL-2024-6521 Nolu “Deprem Afetinin Eğitime Etkisi: Hatay Örneği” başlıklı Bilimsel Araştırma Projesi kapsamında üretilmiştir.

Destekleyen Kurum

YTÜ BAP Birimi

Proje Numarası

SYL-2024-6521

Teşekkür

Hatay İl Milli Eğitim Müdürlüğü çalışanlarına, Defne İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü çalışanlarına, Defne ilçesindeki ortaokullarda görev yapan idareciler ve öğretmenlere, anket çalışmasına katılan ve içtenlikle cevap veren tüm öğrencilere, öğrencileriyle görüşmeme izin veren tüm öğrenci velilerine teşekkür ederim. Konteyner kentte kalmama olanak sağlayan Samandağ Kaymakamı Emre Dündar'a teşekkür ederim. Ayrıca Defne'de kaldığım süre boyunca bana lojistik destek sağlayan ve rehberlik eden Leyla Kale öğretmenime ve arkadaşlarına teşekkür ederim.

Kaynakça

• Acar Güvendir, M., & Özkan, Y. Ö. (2015). Türki̇ye’deki̇ eği̇ti̇m alanında yayımlanan bi̇li̇msel dergi̇lerde ölçek geli̇şti̇rme ve uyarlama konulu makaleleri̇n i̇ncelenmesi̇. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(52).
• AFAD. (2005). T.Cc. İçişleri Bakanlığı Afet Ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı - Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü. https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu
• Akdoğan, A. (2024). 6 şubat deprem deneyi̇mi̇ yaşamiş bi̇reyleri̇n deprem sonrasi travma, aşkinlik ve kendi̇ni̇ toparlama gücü düzeyleri̇ arasindaki̇ i̇li̇şki̇ni̇n i̇ncelenmesi̇ [Yüksek Lisans]. Başkent Üniversitesi.
• Akdur, D. R. (2000). Afetlere hazırlık ve afet yöneti̇mi̇. Ankara Deontoloji Dergisi, 7, 8–13.
• Alkan, A. D., & Yağcı, A. (2024). Özel güvenlik görevlilerinin deprem algılarının metafor yoluyla belirlenmesi. Oğuzhan Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 121–136. https://doi.org/10.55580/oguzhan.1557370
• Altun, A. G. F. (2018). Afetleri̇n ekonomi̇k ve sosyal etki̇leri̇: Türki̇ye örneği̇ üzeri̇nden bi̇r değerlendi̇rme. Sosyal Çalışma Dergisi, 2(1), 1–15.
• Arcaya, M., Raker, E. J., & Waters, M. C. (2020). The social consequences of disasters: Individual and community change. Annual Review of Sociology, 46(1), 671–691. https://doi.org/10.1146/annurev-soc-121919- 054827
• Arslan, K., Görgülü Ari, A., & Hayir Kanat, M. (2023). Ortaokul öğrencilerine yönelik deprem okuryazarlığı ölçeği geliştirme çalışması. Türk Coğrafya Dergisi, 83, 163–178. https://doi.org/10.17211/tcd.1274001
• Arslan, M. (2023). Okul müdürlerinin 6 şubat Kahramanmaraş depremi sonrası okullarda karşılaştıkları sorunlar ve bu sorunlara i̇lişkin çözüm önerileri. International Journal of Social and Humanities Sciences Research, 10(97), 1550–1559. https://doi.org/10.5281/zenodo.8200750
• Atılgan, D., & Öztürk, O. (2025). Earthquake knowledge level and post‑earthquake trauma: A study on sport sciences faculty students. Natural Hazards, 121, 1865–1884. https://doi.org/10.1007/s11069-024-06889-3
• Avdar, R., & Avdar, R. (2022). Türkiye’de yaşanan doğa kaynaklı afetlerin sosyo-ekonomik etkileri. Afet ve Risk Dergisi, 5(1), 1–12. https://doi.org/10.35341/afet.1032084
• Basnet, K. (2020). Earthquake and its impacts on education: Aftermath Nepal quake 2015. The European Educational Researcher, 3(3), 101–118. https://doi.org/10.31757/euer.332
• Benli, H., Bacanlı, M., Gündoğdu, Ş., & Yaman, M. (2018). Türkiye’de afet yönetimi ve doğa kaynakli afet istatistikleri. AFAD.
• Berthke, L. (2005). Educating young people in emergencies: Time to end the neglect. Id21 Insights. https://lib.icimod.org/record/12046
• Bryman, A., & Cramer, D. (2002). Quantitative data analysis with SPSS release 10 for Windows: A guide for social scientists (Reprint). Routledge.
• Budak, D., & Kandi̇l, N. (2023). Üniversite Öğrencilerinin Deprem Bilgi Düzeyleri ve Sürdürülebilir Deprem Farkındalık Düzeylerinin Araştırılması: Spor Bilimleri Örneği. Sportive, 6(2), 29–40. https://doi.org/10.53025/sportive.1322709
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (19. Baskı: Şubat 2014). Pegem Akademi.
• Can, A. (2019). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (7. baskı). Pegem Akademi.
• Caputo, R., & Pavlides, S. B. (2008). Earthquake geology: Methods and applications. Tectonophysics, 453(1–4), 1–6. https://doi.org/10.1016/j.tecto.2008.01.007
• Carpenter, S. (2018). Ten steps in scale development and reporting: A guide for researchers. Communication Methods and Measures, 12(1), 25–44. https://doi.org/10.1080/19312458.2017.1396583
• Caruso, G., & Miller, S. (2015). Long run effects and intergenerational transmission of natural disasters: A case study on the 1970 Ancash earthquake. Journal of Development Economics, 117, 134–150. https://doi.org/10.1016/j.jdeveco.2015.07.012
• Çelik, H. E., & Yılmaz, V. (2016). Lisrel 9.1 ile yapısal eşitlik modellemesi: Temel kavramlar-uygulamalar- programlama (Yenilenmiş 3.baskı). Anı Yayıncılık.
• Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2021a). Araştırma tasarımı: Nitel, nicel ve karma yöntem yöntemleri (5th ed.). Nobel Yayınları.
• Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2021b). Araştırma tasarımı: Nitel, nicel ve karma yöntem yöntemleri (5th ed.). Nobel Yayınları.
• Cuaresma, J. C. (2010). Natural disasters and human capital accumulation. The World Bank Economic Review, 24(2), 280–302. https://doi.org/10.1093/wber/lhq008
• Cvetkovic, V., & Dragicevic, S. (2014). Spatial and temporal distribution of natural disasters. Journal of the Geographical Institute Jovan Cvijic SASA, 64(3), 293–309.
• DeVellis, R. F. (2017). Scale development: Theory and applications (4th ed.). SAGE Publications.
• Erkan, S. (2010). Deprem yaşayan ve yaşamayan okul öncesi çocukların davranışsal/duygusal sorunlarının karşılaştırmalı olarak i̇ncelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 55–66.
• Field, A. P. (2009). Discovering statistics using SPSS (3rd ed). SAGE Publications.
• Genç, M., & Sözen, E. (2022). Development of an Earthquake Knowledge Assessment Scale: Validity and Reliability Study. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 2745–2781. https://doi.org/10.29299/kefad.1049922
• Gökalp Yilmaz, F. G. (2021). Doğal afetler, toplumsal değişme ve dirençlilik i̇lişkisi: Toplumsalın yeniden i̇nşası üzerine bir değerlendirme. Sosyolojik Bağlam Dergisi, 2(2), 119–132. https://doi.org/10.52108/2757-5942.2.2.8
• Gündüz, F., Atalay, E., Torpuş, K., & Usta, G. (2024). THE EFFECT OF EARTHQUAKE KNOWLEDGE AND RISK PERCEPTION ON SOCIAL SUSTAINABLE EARTHQUAKE AWARENESS. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 15(3), 1624–1643. https://doi.org/10.54688/ayd.1510586
• İTÜ. (2023). 6 şubat 2023 04.17 mw 7,8 Kahramanmaraş (Pazarcık, Türkoğlu), Hatay (Kırıkhan), ve 13.24 mw 7,7 Kahramanmaraş (Elbistan / Nurhak-Çardak) depremleri ön i̇nceleme raporu. İstanbul Teknik Üniversitesi. https://haberler.itu.edu.tr/docs/default-source/default-document- library/2023_itu_deprem_on_raporu.pdf
• Kahraman, M. E. (2020). Covid-19 salgınının uygulamalı derslere etkisi ve bu derslerin uzaktan eğitimle yürütülmesi: Temel tasarım dersi örneği. Medeniyet Sanat Dergisi, 6(1), 44–56. https://doi.org/10.46641/medeniyetsanat.741737
• Karakuş, U. (2014). Depremi̇ yaşamış ve yaşamamış öğrenci̇leri̇n deprem algılarının, metafor anali̇zi̇ i̇le i̇ncelenmesi̇. Doğu Coğrafya Dergisi, 18(29), 97–97. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.31309
• Karbeyaz, A., & Yıldırım, İ. (2024). Kahramanmaraş merkezli depremin eğitim, öğrenci ve öğretmenler üzerindeki etkilerinin sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(4), 1987–2012. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1420855
• Kukuoğlu, A. (2018). Doğal afetler sonrası yaşanan travmalar ve örnek bi̇r psi̇koeği̇ti̇m programı. Afet ve Risk Dergisi, 1(1), 39–52. https://doi.org/10.35341/afet.412005
• Kurt, E., & Gülbahçe, A. (2019). Van depremini yaşayan öğrencilerin travma sonrası stres bozukluğu düzeylerinin i̇ncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(3), 957–972.
• Muthén, L. K., & Muthén, B. O. (2002). How to use a monte carlo study to decide on sample size and determine power. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 9(4), 599–620. https://doi.org/10.1207/S15328007SEM0904_8
• Nakajima, S. (2013). Post-earthqake psychology. The Medical Journal of Okmeydani Training and Research Hospital, 28(Supplement 2), 150–155. https://doi.org/10.5222/otd.supp2.2012.150
• Özdemir, A. F., & Engin, C. (2024). Depremi̇n sosyal, ekonomi̇k ve i̇ç göçe etki̇leri̇. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 15–26. https://doi.org/10.47147/ksuiibf.1469029
• Özdemi̇r, M. (2024). Deprem sonrası formel destek mekani̇zmalarının i̇şleyi̇şi̇: Psi̇kososyal destek hi̇zmetleri̇ üzeri̇ne ni̇tel bi̇r araştırma [Yüksek Lisans]. Selçuk Üniversitesi.
• Öztürk, M. K. (2013). Sınıf öğretmeni̇ adaylarının deprem deneyi̇mleri̇ üzeri̇ne bi̇r araştırma. Hacettepe University Journal of Education, 28(1), 308–319.
• Paudel, J., & Ryu, H. (2018). Natural disasters and human capital: The case of Nepal’s earthquake. World Development, 111, 1–12. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2018.06.019
• Şam, M., Sever, G., Yildiz Yüksel, H., & Aliyev, R. (2025). Earthquake effects on youth: Understanding psychological challenges and support needs. BMC Psychology, 13(1), 72. https://doi.org/10.1186/s40359-025- 02373-0
• Seçer, İ. (2018). Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci: SPSS ve LISREL uygulamaları (2. baskı). Anı Yayıncılık.
• Shidiqi, K.-A., Di Paolo, A., & Choi, Á. (2023). Earthquake exposure and schooling: Impacts and mechanisms. Economics of Education Review, 94, 102397. https://doi.org/10.1016/j.econedurev.2023.102397
• Sönmez, V., & Alacapınar, G. (2016). Sosyal bilimlerde ölçme aracı hazırlama. Anı Yayıncılık.
• Sözcü, U., & Aydınözü, D. (2019). Examining the natural disaster literacy levels of pre-service teachers according to some variables. International Journal of Geography and Geography Education, 40, 79–91.
• Sözen, E., & Genç, M. (2023). Investigation of the Relationship Between University Students’ Earthquake Knowledge Levels and Sustainable Earthquake Awareness. Türk Deprem Araştırma Dergisi, 5(2), 148–165. https://doi.org/10.46464/tdad.1288571
• Sözen, E., & Genç, M. (2025). Modelling of university students’ earthquake knowledge and sustainable earthquake awareness. Natural Hazards, 121, 7311–7324. https://doi.org/10.1007/s11069-024-07079-x
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2014). Using multivariate statistics (Sixth edition, Pearson new international edition). Pearson.
• Taber, K. S. (2018). The use of cronbach’s alpha when developing and reporting research instruments in science education. Research in Science Education, 48(6), 1273–1296. https://doi.org/10.1007/s11165-016-9602- 2
• Tavşancıl, E. (2021). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (7th ed.). Nobel Yayıncılık.
• TÜBA - Türkçe bilim terimleri sözlüğü. (2025). http://terim.tuba.gov.tr/
• Tüfekçi, A. (2024). Deprem sonrası ai̇leleri̇n yaşadıklari psi̇kososyal sorunlarla mücadelede sosyal destek ağlarinin rolü: Kahramanmaraş örneği̇ [Yüksek Lisans]. Üsküdar Üniversitesi.
• UNDRR. (2007, August 30). https://www.undrr.org/terminology/disaster
• Uyar, H. E., & Töre, E. (2023). Deprem sonrası i̇lk durak: İstanbul’da toplanma alanlarına dair bir i̇nceleme. Afet ve Risk Dergisi, 6(1), 226–242. https://doi.org/10.35341/afet.1119551
• Wang, J., Yang, J., & Li, B. (2017). Pain of disasters: The educational cost of exogenous shocks evidence from Tangshan Earthquake in 1976. China Economic Review, 46, 27–49. https://doi.org/10.1016/j.chieco.2017.07.013
• Wang, X., Zhang, L., Peng, Y., Lu, J., Huang, Y., & Chen, W. (2022). Development and validation of the empathy scale for teachers (EST). Studies in Educational Evaluation, 72, 101112. https://doi.org/10.1016/j.stueduc.2021.101112
• Yalçın, M. (2024). Üniversite Öğrencilerinin Depreme İlişkin Farkındalığı ve Deprem Stresiyle Baş Etme Stratejilerinin İncelenmesi. Afet ve Risk Dergisi, 7(3), 624–641. https://doi.org/10.35341/afet.1363284
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 74–85.
• Yavuz, H. N. (2024). Okul psi̇koloji̇k danışmanları görüşleri̇ne göre deprem travması yaşamış çocuklara psi̇kososyal destek [Yüksek Lisans]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Genişletilmiş 9.baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, E. (2024). Sosyal bi̇lgi̇ler dersi̇ni̇n deprem eği̇ti̇mi̇ bağlamındaki̇ yeterli̇li̇ği̇ hakkında öğretmen görüşleri̇ [Yüksek Lisans]. Muş Alparslan Üniversitesi.
• Zhou, L., Wu, X., Xu, Z., & Fujita, H. (2018). Emergency decision making for natural disasters: An overview. International Journal of Disaster Risk Reduction, 27, 567–576. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2017.09.037