Yöneticilerin Liderlik Stillerinin İşyeri Sosyal Cesaret Davranışına Etkisi Üzerine Bir Uygulama

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 668 - 686, 31.10.2024

Ela Oğan , Nurcan Çetiner

https://doi.org/10.17336/igusbd.1260451

Öz

Araştırma MEB’de görev yapan öğretmenlerin görüşleri doğrultusunda okul yöneticilerinin gösterdikleri liderlik stillerinin, öğretmenlerin sosyal cesaret davranışları üzerindeki etkisini belirlemeyi amaçlamaktadır. Sahip olunan liderlik stilinin, işyerinde sosyal cesaret davranışının gösterilmesinde bir öncül olup olmadığının tespitine odaklanılmaktadır. Araştırma, ilişkisel tarama modelinde betimsel bir çalışmadır. Araştırmanın örneklemini, 2022-2023 eğitim-öğretim yılında, ilk ve ortaöğretimde görev yapan öğretmenler arasından rastgele seçilen toplam 404 kişi oluşturmaktadır. Araştırmanın bulguları liderlik stili ile işyeri sosyal cesareti arasında orta düzeyde ilişki olduğunu göstermektedir. Liderlik stilinin işyeri sosyal cesaret davranışını etkilediği tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra dönüşümcü liderlik ve etkileşimci liderlik stilinin, işyeri sosyal cesaretine etkisinin anlamlı olduğu ortaya çıkarken serbestlik tanıyan liderlik stilinin ise işyeri sosyal cesaret davranışını etkilemediği sonucuna ulaşılmıştır. Diğer bir sonuç da; liderlik stilinin, işyeri sosyal cesaret davranışının bir öncülü olduğu yönündedir.

Anahtar Kelimeler

İşyeri Sosyal Cesareti, Liderlik, Dönüşümcü Liderlik, Okul Yöneticisi, Öğretmen

A Study on the Effect of Leadership Styles of Managers on Workplace Social Courage Behavior

Öz

The research aims to determine the effect of the leadership styles of the school administrators on the social courage behaviors of the teachers in line with the opinions of the teachers working in the Ministry of National Education. It focuses on determining whether the leadership style possessed is an antecedent in displaying social courage behavior in the workplace. The research is a descriptive study in a correlational research model. The sample of the research consists of 404 people randomly selected among the teachers working in primary and secondary education in the 2022-2023 academic year. The findings of the study show that there is a moderate relationship between leadership style and workplace social courage. It has been determined that leadership style affects workplace social courage behavior. In addition, it was concluded that the effect of transformational leadership and transactional leadership style on workplace social courage was significant, while the Laissez-Faire Leadership style did not affect workplace social courage behavior. Another result is; leadership style is an antecedent of workplace social courage behavior.

Anahtar Kelimeler

Workplace Social Courage, Leadership, Transformational Leadership, School Administrator, Teacher

Kaynakça

• AKDÖL, B. (2015). Hizmetkâr Liderlik. İstanbul: D&R Kitabevi Yayınevi Dağıtım ve Pazarlama.
• AKSU, A. (2015). Adaptation of Multifactor Leadership Questionnaire (MLQ) into Turkish. VIII. European Conference on Social and Behavioral Sciences, September 3-6, 2015- Belgrade, Serbia.
• AKYILDIZ, S. (2013). Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi. Trabzon: Celepler Yayıncılık.
• ALSHEHRI, F. A. H. & ELSAIED, M. (2022). The Mediating Effect of Moral Courage in the Relationship Between Virtuous Leadership and Moral Voice. Leadership & Organization Development Journal, 43(2), 315-330.
• ATA, E. (2015). Okul Yöneticilerinin Öz Yeterlik İnançları İle Etkili Okul Liderliği Arasındaki İlişki. [Doktora Tezi], Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• BARDAKCI, V. (2017). Ortaokul Öğretmenlerinin Algılarına Göre Avrupa Birliği Projelerinin Okula Katkı Düzeyi İle Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri Arasındaki İlişki. [Yükseklisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• BASS, B. M. (1985). Leadership and Performance. N.Y. : Free Press.
• BASS, B. M. (1990). From Transactional to Transformational Leadership: Learning to Share the Vision. Organizational Dynamics, 18(3), 19-31.
• BASS, B. M. & AVOLIO, B. J. (1995). MLQ-Multifactor Leadership Questionnaire CA: Mind Garden Inc. USA. Celep, C.(2004). Dönemsel Liderlik. Ankara: An Yayıncılık.
• AVOLIO, B. J., BASS, B. M. & JUNG, D. I. (1999). Re‐examining the Components of Transformational and Transactional Leadership Using the Multifactor Leadership. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 72(4), 441-462.
• BASS, B. M. & BASS, R. (2009). The Bass Handbook of Leadership: Theory, Research, and Managerial Applications. Simon and Schuster.
• BENNETT, V. J. S. (2006). A Study of The Effectiveness of a Diverse Workforce Within Nonprofit Organizations Serving Older Adults: An Analysis of The Impact of Leadership Styles and Organizational Culture. Unpublished Doctoral Disertation, Capella University.
• BROWN, K. A. L., ZIMMERMAN, R. D. & JOHNSON, E.C. (2005). Consequences of Individuals’ Fit at Work: A Meta-Analysis of Person-Job, Personorganization, Persongroup, and Person-Supervisor Fit. Personnel Psychology, 58(2), 281–342.
• CARNEGIE, D. (2012). Doğru ve Etkin Liderlik. (T. Kırca Alptekin, Çev.) İstanbul: Nemesis Kitap
• CEMALOĞLU, N. (2007). Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri ile Yıldırma Arasındaki İlişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(33), 77-87.
• ÇELİK, V. (2001). Geleceğin Okul Liderleri. 2000 Yılında Türk Millî Eğitim Örgütü ve Yönetimi Ulusal Sempozyumu. Ankara: Başkent Öğretmen Evi.
• DEMİRKOL, M. (2022). Okul Yöneticilerinin Sergiledikleri Liderlik Becerilerine İlişkin Bir Eylem Araştırması. [Doktora Tezi]. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• DEMİRPOLAT, A. & GÜRSOY, A. (2004). Ahilik ve Türk Sosyo-kültürel Hayatına Katkıları. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (15), 355-376.
• ERDEM, O. & DİKİCİ, A. M. (2009). Liderlik ve Kurum Kültürü Etkileşimi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(29):198-213.
• EREN, E. (2013). İşletmelerde Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası. İstanbul: Beta Yayınları
• FIEDLER, F. E. (1964). A Contingency Model of Leadership Effectiveness. In Advances in Experimental Social Psychology. (1),149-190. Academic Press.
• GENÇ, K. Y. & KARADİREK, G. (2018). The Impact of Leadership on Customer Satisfaction. Vadyba Journal of Management. 32(1), 39-47.
• GILL, R. (2011). Theory and Practice of Leadership: Children's Rights, Confidentiality and the Law. Theory and Practice of Leadership, 1-552.
• GINEVRA, M. C., SANTILLI, S., CAMUSSI, E., MAGNANO, P., CAPOZZA, D. & NOTA, L. (2020). The Italian Adaptation of Courage Measure. International Journal for Educational and Vocational Guidance, 20(20), 457-475.
• GÜRBÜZ, S. & ŞAHİN, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• HANNAH, S. T., AVOLIO, B. J. & WALUMBWA, F. O. (2011). Relationship between Authentic Leadership, Moral Courage, and Ethical and Pro-social Behavior. Business Ethics Quarterly, 21(4).
• HOWARD, M. C. & ALIPOUR, K. K. (2014). Does the Courage Measure Really Measure Courage? A Theoretical and Empirical Evaluation. The Journal of Positive Psychology, 9(5), 449-459.
• HOWARD, M. C., FARR, J. L., GRANDEY, A. A. & GUTWORTH, M. B. (2017). The Creation of the Workplace Social Courage Scale (WSCS): An Investigation of Internal Consistency, Psychometric Properties, Validity, and Utility. Journal of Business and Psychology, 32(6), 673-690.
• HOWARD, M. C. & HOLMES, P. E. (2019). Social Courage Fosters both Voice and Slience in the Workplace: A Study on Multidimensional Voice and Slience with Boundary Conditions. Journal of Organizational Effectiveness: People and Performance, 7(1), 53-73.
• HOY, W. K. & MISKEL, C. G. (2010). Eğitim Yönetimi. (S. Turan, Çev.) Ankara: Nobel Yayıncılık.
• KANTER, P., PAZARCIK, Y., DURMAZ, M.G. & ARDA, B. (2022). İşyerinde Sosyal Cesaretin Prososyal Ses Çıkarma Davranışı Üzerindeki Etkisinde Proaktif Kişiliğin Aracılık Rolünün Belirlenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(4), 2867-2877.
• KARADEMİR, İ. (2022). Dördüncü Sanayi Devriminde Liderlik ve Bir Model Önerisi: Liderlik 4.0. [Doktora Tezi]. Maltepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• KARASAR, N. (2007). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• KAYA, U. (2013). Değerler Eğitiminde Bir Meslek Teşkilâtı: Ahilik. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(26), 41-69.
• KILIÇ, R., KEKLİK, B. & YILDIZ, H. (2014). Dönüştürücü, Etkileşimci ve Tam Serbesti Tanıyan Liderlik Tarzlarının Örgütsel Sessizlik Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi, 21(2), 249-268.
• KIZILER, H. (2015). Osmanlı Toplumunun Sosyal Dinamiklerinden Ahilik Kurumu. Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches, 4(2).
• KILMANN, R. H., O’HARA, L. A. & STRAUSS, J. P. (2013). Developing and Validating a Quantitative Measure of Organizational Courage. In Voice and Whistleblowing in Organizations (pp. 311-342). Edward Elgar Publishing.
• KIPPENBERGER, T. (2002). Leadership Styles: Leading (Vol. 8). John Wiley & Sons.
• KLEIN, M. & NAPIER, R. (2003). The Courage to Act: 5 Factors of Courage to Transform Business. Palo Alto, CA: Davies- Black Publishing.
• KOÇEL, T. (2018). İşletme Yöneticiliği. İstanbul: Beta Yayınları.
• KÖKSAL, K., MERT, İ.S. & GÜRSOY, A. (2022). İşyeri Sosyal Cesareti ile Örgütsel Adalet İlişkisi: Cinsiyete Göre Çoklu Grup Analizi. Süleyman Demirel University Visionary Journal, 13(30), 29-41.
• KÜÇÜKÖZKAN, Y. (2015). Liderlik ve Motivasyon Teorileri: Kuramsal Bir Çerçeve. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(2), 86-115.
• KRAMER, A. & ZINBARG, R. (2019). Recalling Courage: An Initial Test of a Brief Writing Intervention to Activate a ‘Courageous Mindset’ and Courageous Behavior. The Journal of Positive Psychology, 14(4), 528-537.
• LOPEZ, S. J. (2007). Profiling Courage: Introduction to the Special Issue on Courage. The Journal of Positive Psychology, 2(2), 79.
• LOPEZ, S. J. & SNYDER, C. R. (2003). Positive Psychological Assessment: A Handbook of Models and Measures (pp. xvii-495). American Psychological Association.
• LOPEZ, S. J.,RASMUSSEN, H. N., SKORUPSKI, W. P., KOETTING, K., PETERSEN, S. E. & YANG, Y. T. (2010). Folk Conceptualizations of Courage. In C. L. S. Pury, & S. J. Lopez (Eds.), The Psychologyof Courage: Modern Research on an Ancient Virtue (pp.23–45). Washington, D. C. : American Psychological Association.
• MADDI, S. R. (2006). Hardiness: The Courage to Grow from Stresses. Journal of Positive Psychology, (1), 160-168.
• MANSUR, J., SOBRAL, F. & ISLAM, G. (2020). Leading with Moral Courage: The Interplay of Guilt and Courage on Perceived Ethical Leadership and Group Organizational Citizenship Behaviors. Business Ethics: A European Review, 29(3), 587-601.
• MEB, (2019). Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumlarına Yönetici Görevlendirme Yönetmeliği. https://www.resmigazete.govtr/eskiler/2017/04/20170422-6.htm (Erişim Tarihi: 09.12.2022).
• MERT, I.S. & AYDEMİR, M. (2019). Yönetsel Cesaretin Tarihi Kaynakları Üzerine Bir İnceleme: Eski Türk Yazıtlarında Cesaret. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(6), 331-340.
• MERT, I.S. (2021). Cesaret ve Bileşenlerinin Keşfine İlişkin Nitel Bir Araştırma: Eski Bir Erdemin Yeniden Keşfi. İş ve İnsan Dergisi, 8(1), 19-31.
• MERT, I.S., SEN, C. & ALZGHOUL, A. (2021). Organizational Justice, Life Satisfaction, and Happiness: The Mediating Role of Workplace Social Courage. Kybernetes.
• MERT, I.S., SEN, C. & ARUN, K. (2021). İş Yeri Sosyal Cesaretinin Bir Öncülü Olarak Kişilerarası/İlişkisel Güç. 30.Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi. Isparta, Türkiye.
• MİRZE, S. K. (2014). İşletmelerde Stratejik Planlama El Kitabı. Ankara: Nobel Yayın.
• MUMFORD, E. (1906). The Origins of Leadership. American Journal of Sociology, 12(2), 216-240.
• NETEMEYER, R. G., BOLES, J. S., MCKEE, D. O. & MCMURRIAN, R. (1997). An Investigation into the Antecedents of Organizational Citizenship Behaviors in a Personal Selling Context. Journal of Marketing, 61(3), 85.
• NORTHOUSE, P.G. (2014) Liderlik Kuram ve Uygulamalar. İstanbul: Sürat Yayıncılık.
• OĞUZ, E. (2011). Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışları ile Yöneticilerin Liderlik Stilleri Arasındaki İlişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3(3), 377-403.
• ÖZSALMANLI, A.Y. (2005). Türkiye’de Kamu Yönetiminde Liderlik ve Lider Yöneticilik. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (13), 137-146.
• PLATON, (2001). Lysis Yahut Dostluk, Lakhes Yahut Cesaret. (S. Eyüboğlu, & N. Şazi Kösemihal, Çev.) İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• RAKHYMZHANOV, A. (2022). Okul Müdürlerinin Liderlik Stili, Örgütsel Öğrenme ve Öğretmen Liderliği Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. [Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• RATE, C. R., CLARKE, J. A., LINDSAY, D. R. & STERNBERG, R. J. (2007). Implicit Theories of Courage. Journal of Positive Psychology, 2(2), 80-98.
• SEÇİLMİŞ, C., SARI, Y. & KILIÇLAR, A. (2016). Kamu Yönetiminde Mülki İdare Amirlerinin Sergiledikleri Liderlik Tarzlarının Değerlendirilmesine Yönelik Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(1), 117-139.
• ŞAFAKLI, O. V. (2005). KKTC’deki Kamu Bankalarında Liderlik Stilleri Üzerine Bir Çalışma. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(1), 132-143.
• TANRIÖĞEN, Z.M. (2013). İlköğretim Okulu Müdürlerinin Liderlik Tarzlarının Örgüt Kültürü ile İlişkisi. [Doktora Tezi]. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• TDK, (2022). Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/. Erişim Tarihi: 20.12.2022.
• TILLMAN, J. G. (2015). Book Review: Good Stuff: Courage, Resilience, Gratitude, Generosity, Forgiveness, and Sacrifice. Theory and Experience, 362-367.
• TURAN, G. A. (2019). Öğretmen Görüşlerine Göre Örgütsel Sosyalleşme ile Dönüşümcü Liderlik Arasındaki İlişki. [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• TSCHANNEN-MORAN, M. & GAREIS, C. R. (2005). Cultivating Principals’ Self-Efficacy: Supports That Matter. Journal of School Leadership, 17(1), 89-114.
• UYSAL, E. & BAYRAMOĞLU, G. (2022). İşyerinde Sosyal Cesaret Davranışı Ölçeğinin Türkçe’ ye Uyarlama Çalışması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(1), 54-71.
• YARAŞ, Z. (2017). Okul Yöneticilerinin Otantik ve Holistik Liderlik Tarzlarının Pozitif Örgütsel Davranış Üzerindeki Etkisi: Yapay Sinir Ağları Uygulaması. [Doktora Tezi]. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• YURTTA, A. (2022). Ortaokul Müdürlerinin Liderlik Stilleri, Okul Kültürü ve Okul Dinamizmi Arasındaki İlişkiler. [Doktora Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• WONG, S. I. & GIESSNER, S. R. (2018). The Thin Line Between Empowering and Laissez-Faire Leadership: An Expectancy-Match Perspective. Journal of Management, 44(2), 75.