Ölçme Aracı Geliştirme ve Uyarlama Çalışmaları Hakkında Önemli Bilgilendirme:

1 Nisan 2020 tarihi itibariyle, değerlendirilmek üzere gönderilecek ölçme aracı geliştirme ve uyarlama çalışmalarının aşağıdaki hususlara dikkat etmesi gerekmektedir. Bu hususlara uymayan aday makaleler editörler tarafından değerlendirmeye alınmadan reddedilecektir.


1. Aday makale, ölçme aracının geliştirildiği dile (orijinal formun) ait örnek maddeleri içermelidir.

2. Ölçme aracının tamamı hakemler tarafından incelenmek üzere ayrı bir dosya olarak eklenmelidir.

3. Ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı yapı, giriş bölümünde detaylandırılarak tanımlanmalıdır.

4. Literatürde daha önce, benzer bir özelliği ölçmek üzere geliştirilmiş araçlar varsa, aday makalenin diğerlerinden olan farkı, üstünlüğü ve sınırlıkları var olan araçlara atıf verilerek açıklanmalıdır.

5. Ölçme aracı geliştirme sürecinde kullanılan veri analizlerine ait varsayımların sağlanıp sağlanmadığı açıklanmalıdır.

6. Ölçme aracının güvenirlik kanıtları için:

a. Birden fazla güvenirlik kanıtına yer verilmelidir.
b. Altta yatan varsayımlarından dolayı, çok boyutlu ölçme araçlarında ölçme aracının tamamı için Cronbach alfa katsayısının yanında Composite Reliability katsayısı raporlanmalıdır (Detaylı okuma için: Bacon, Sauer, & Young, 1995)

7. Raporlanacak geçerlik kanıtları için:

a. Kapsam geçerliği ve yapı geçerliği kanıtlarına yer verilmesi zorunludur.
b. Yapı geçerliğinin kanıtlamak amacıyla sadece faktör analitik tekniklerden değil hipotez testlerinden de yararlanılması beklenmelidir.
c. Geliştirilen ölçeklerin süreçte ölçme değişmezliklerinin de test edilmesi önerilmektedir.
d. Yapı geçerliği kanıtı için faktör analitik tekniklerden yararlanılması halinde:

i. Öncelikle açımlayıcı faktör analizi yapılarak, ölçme aracının ölçtüğü yapı ve kuramsal yapı karşılaştırılmalıdır.
ii. Açımlayıcı faktör analizi sırasında temel bileşenler analizi dışında kalan faktör çıkarma teknikleri tercih edilmelidir (Detaylı okuma için: Tabachnick & Fidell, 2013, s.614).
iii. Ölçme aracı maddelerinin puanlama şeklinde uygun olan korelasyon matrisi kullanılmalıdır (ör: Tetrakorik vb.).
iv. Faktör sayısına nasıl bir yöntemle karar verildiği açıklanmalıdır (Paralel analiz önerilmektedir).
v. Faktör yükü ve ortak varyansa katkı ölçütlerinin neler olduğu belirtilmelidir.
vi. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda oluşan form, başka bir grupta uygulanarak doğrulayıcı faktör analizi yapılmalı ve yapının başka bir grupta da sağlandığı kanıtlanmalıdır.

8. Ölçme aracı başka bir kültürden uyarlanıyorsa:

a. Ölçeğin orijinal formunun geliştiricilerinden alınan izin belgelenmeli ve sisteme yüklenmelidir.
b. Ölçek ile ölçülen yapının, uyarlanan kültürde bulunduğuna dair kanıtlara yer verilmelidir.
c. Yeni bir ölçme aracı geliştirmek yerine, neden uyarlama yapılmaya karar verildiği açık bir şekilde gerekçelendirilmelidir.
d. Ölçme aracının ölçmeye çalıştığı yapıya ait faktör yapısı belli olduğu için doğrulayıcı faktör analizi yapılmalı ve ölçeğin orijinal formuna sadık kalınmalıdır. Ölçek maddeleri üzerinde değişiklik yapılacaksa, ölçeğin orijinal formunu geliştirenlerden buna uygun olacak şekilde izin alınmalıdır.
e. Doğrulayıcı faktör analizi için varsayımlar test edilmeli ve buna ait kanıtlar sunulmalıdır.
f. Doğrulayıcı faktör analizi için hangi kestirim yönteminin kullanıldığı, modifikasyon yapılıp yapılmadığı gerekçelendirilmeli ve kullanılan uyum indislerinin neden seçildiği açıklanmalıdır.

9. Tüm analizlerin hangi yazılım ile yapıldığı, sürüm numaraları ile birlikte verilmelidir.

Kaynaklar:
Bacon, D. R., Sauer, P. L., & Young, M. (1995). Composite reliability in structural equations modeling. Educational and psychological measurement, 55(3), 394-406.
Tabachnick, B.G., Fidell, L.S. (2013). Using Multivariate Statistics, 6th Edn. Pearson.