Sulu ve Kuru Koşullarda Yetiştirilen Bazı Horoz İbiği Çeşitlerinin Tohum ve Samanında Yem Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 3, 625 - 637, 21.12.2020

Bilal Keskin , Süleyman Temel , Ramazan Tosun , Selma Çakmakcı

https://doi.org/10.24180/ijaws.792115

Öz

Araştırmada Amaranthus caudatus türüne ait Helios çeşidi, Amaranthus paniculatus x Amaranthus nutans türlerinin melezine ait Sterk çeşidi ve Amaranthus hybridus türüne ait Ultra çeşidi kullanılmıştır. Çeşitler kuru ve sulu şartlarda olmak üzere iki farklı ortamda yetiştirilmiştir. Araştırma bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 rekrrürlü olarak 2017-2018 yıllarında 2 yıl süreyle yürütülmüştür. Araştırmada Amaranthus çeşitlerinin tohumda ham protein (tohum HP), samanta ham protein (saman HP), samanda nötr çözücülerde çözünemeyen lif (saman NDF), samanda asit çözücülerde çözünemeyen lif (saman ADF), samanda kuru madde sindirilebilirliği (saman KMS), samanda kuru madde tüketim oranı (saman KMT), samanda sindirilebilir enerji (saman SE), samanda metabolik enerji (saman ME), ve samanda nispi yem değeri (saman NYD) belirlenmiştir. Yapılan analiz sonucu incelenen parametreler üzerine yılların (tohum HP, saman NDF ve saman NYD hariç), çeşitlerin ve kuru ve sulu koşulların (tohum HP hariç) etkisi önemli bulunmuştur. Buna göre saman ADF, HP ve KMT 2018 yılında, saman KMS, SE ve ME içeriği ise 2017 yılında daha yüksek bulunmuştur. Yetişme koşulları açısından, kuru şartlarda yetiştirilen Amarant çeşitlerinin samanlarının KMS, KMT, SE, ME ve NYD içerikleri sulu şartlarda yetiştirilmeye göre daha yüksek elde edilmiştir. Tohumda en yüksek ham protein Ultra çeşidinde elde edilirken, samanda en yüksek ham protein Helios çeşidinde elde edilmiştir. Sonuç olarak incelenen parametreler göz önüne alındığında, yüksek tohum ve saman kalitesine sahip Helios çeşidinin hayvan beslenmesinde tercih edilebileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Amaranthus, , Amaranth türleri, tohum ve saman kalitesi, sulu şartlar, kuru şartlar

Determination of Feed Quality Characteristics of Seed and Straw of Some Amaranth Varieties Grown under Irrigation and Dry Conditions

Öz

In the study, Helios variety of Amaranthus caudatus species, Sterk variety of the Amaranthus paniculatus x Amaranthus nutans species and Ultra variety of the Amaranthus hybridus species were used. The varieties were grown in two different environments, in dry and irrigation conditions. The research was carried out with 3 replications according to split plot experiment design for 2 years in 2017-2018. In the study, seed crude protein content (CP), straw crude protein content (CP), straw neutral detergent fiber (NDF) rate, straw acid detergent fiber (ADF) rate, straw dry matter digestibility (DMD), straw dry matter intake (DMI) rate, straw digestible energy (DE), straw metabolic energy (ME), and straw relative feed value (RFV) of Amaranthus varieties were determined. As a result of the analysis, the effects of years (except seed HP, straw NDF and straw NYD), cultivars, and dry and watery conditions (except seed HP) were found to be significant. Accordingly, straw ADF, HP and KMT content was higher in 2018, while straw KMS, SE and ME content was higher in 2017. DMD, DMI, DE, ME and RFV contents of straw of Amaranthus cultivars grown in arid conditions were higher than those grown in irrigation conditions. While the highest crude protein in the seed was obtained in Ultra variety, the highest crude protein in the straw was obtained in Helios variety. As a result, considering the examined parameters, it was concluded that Helios variety with high seed and straw quality can be preferred in animal nutrition.

Anahtar Kelimeler

Amaranthus, amaranth species, seed and straw quality, irrigation condition, dry condition

Kaynakça

• Akdeniz, H., Temel, S., Keskin, B., & Hosaflıoğlu, İ. (2017). Compositons and Feeding Values of Silage Corn (Zea mays L.) varieties Grown as the Second Crop. VIII. International Scientific Agriculture Symposium, Jahorina, October 05-08, 2017, pp:805-811.
• Akyıldız, A R. (1984). Yemler Bilgisi ve Laboratuar Kılavuzu. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yayın No: 895, Ankara.
• Alegbejo, J.O. (2013). Nutritional Value and Utilization of Amaranthus (Amaranthus spp.) – A Review. Bayero Journal of Pure and Applied Sciences, 6(1), 136–143.
• Anonim, (2020). Amaranth - growing from seed when planted. Amaranth planting and care in the open field seed reproduction. https://dd-restaurant.ru/en/cabbage/amarant-vyrashchivanie-iz-semyan-kogda-sazhat-amarant-posadka-i-uhod-v-otkrytom/ (Erişim tarihi:28.02.2020).
• AOAC, (1997). Official Methods of Analysis. 16th ed. Association of Official Analytical Chemists AOAC Intl., Gaithersburg, MD.
• Arendt, E.K., & Zannini, E. (2013). Cereal Grains for the Food and Beverage Industries. Woodhead Publishing Series in Food Sciences, Technology and Nutrition. Number: 248, Philadelphia, USA.
• Aufhammer, W., Kübler, E., & Lee, J.H. (1999). Grain quality of the pseudocereals buckwheat (Fagopyrum esculentum Moench), quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) and amaranth (Amaranthus hypochondriacus L.×A.hybridus L. ) in relation to growing conditions. Die Bodenkultur, 50 (1), 11–24.
• Berghofer, E., & Schoenlechner, R. (2002). Grain Amaranth. In Belton P, Taylor J: Pseudocereals and Less Common Cereals: Grain Properties and Utilization Potential. Springer-Verlag, 219-260 s.
• Betschart, A.A., Irving, D.W., Shepherd, A.D., & Saunders, R.M. (1981). Amaranthus cruentus: milling characteristics, distribution of nutrients within seed components, and the effects of temperature on nutritional quality. J. Food Sci. 46, 1181-1187.
• Bressani, R. (1989). The proteins of grain amaranth. Food Review International 5:13-38.
• Caselato-Sousa, V.M. &, Amaya-Farfàn, J. (2012). State of knowledge on amaranth grain: a comprehensive review. Journal of Food Science, 77(4), R93-R104.
• Cheeke, P.R., & Bronson, J., (1980). Feeding trials with amaranthus grain, forage and leaf protein concentrates. Pages 5-11 in: Second Amaranth Conf. Rodale Press, Emmaus, PA.
• Connor, J.K., Gartner, R.J.W., Runge, B.M., & Amos, R.N. (1980). Amaranthus edulis: an ancient food source re-examined. Aust. J. Exp. Agric. Anim. Husb. 20, 156-161.
• Demir, U., & Keskin, B. (2016). Sakız Geveni (Astragallus gummifer L.)’nin Yıllık Besin İçeriğinde Meydana Gelen Değişimlerin Belirlenmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(4):121-125.
• Ergun, M., Özbay, N., Osmanoğlu, A., & Çalkır, A. (2014). Sebze ve Tahıl Olarak Amarant (Amaranthus spp) Bitkisi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 4(3), 21-28.
• Fonnesbeck, P.V., Clark, D.H., Garret, W.N., & Speth, C.F. (1984). Predicting energy utilization from alfalfa hay from the Western Region. Proceeding of American Society of Animal Sciences (Western Section), 35, 305-308.
• Gimplinger, D.M., Dobos, G., Schönlechner, R., & Kaul, H.P. (2007). Yield and quality of grain amaranth (Amaranthus sp.) in Eastern Austria. Plant, Soil and Environmental, 53(3), 105-112.
• Goptsiy, T., Voroncov, N., Popov, V., Zhyravel, D., & Gromenko, S. (2008). Grain Varieties of Amaranth Developed by Selection at Kharkiv National Agrarian University and the Perspectives of Their Use. in Amaranth-Plant of the Future: 5th International Symposium of the European Amaranth Association, Nitra, November 9-14, 2008, Slovak Republic, pp. 97–100.
• Grubbens, G.J.H., & van Sloten, D.H. (1981). Genetic Resources of Amaranths - a Global plan of Action. Rome: IBPGR.
• Güngör, T., Başalan, M., & Aydoğan, I., (2008). Kırıkkale yöresinde üretilen bazı kaba yemlerde besin madde miktarları ve metabo¬lize olabilir enerji düzeylerinin belirlenmesi. Ankara Üniv Vet Fak Derg, 55: 111-115.
• Hayıt, F., & Gül, H. (2017). Çölyak ve Çölyak Hastaları İçin Üretilen Ekmeklerin Kalite Özellikleri. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(1), 163-169
• Jafari, H.R., Karimi, S., & Alavipoor, F.S. (2018). Enviromental Planning and Management. In: Hesami M, Joneidabad MR, Kafi M, The Potential for the Use of Mutant Ornamental Plants for Reclamation of Arid Lands. Cambridge Scholars Publishing, s:385.
• Jamriska, P. (1996). Vplyv odrod na urodu semena laskavca (Amaranthus sp.). [The influence of the variety on seed yield of amaranth (Amaranthus sp.)]. Rostlinna vyroba, 42(3), 109–114.
• Johnson, B.L., & Henderson, T.L. (2002). Water Use Patterns of Grain Amaranth in the Nrthern Great Plains. Agronomy Journal, 94(6), 1437–1443.
• Kacar, B. (1972). Bitki ve toprağın kimyasal analizleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 453, Ankara.
• Karabulut, A., & Canbolat, Ö., (2005). Yem Değerlendirme ve Analiz Yöntemleri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No: 2.05.048.0424, Bursa.
• Karakuş, B., & Keskin, B. (2018). Devekıran (Atraphaxis spinosa l.) Çalısının Büyüme Sürecinde Besin İçeriğinin Değişimi Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi (UTYHBD), 4(1): 39 – 44.
• Keskin, B., Akdeniz, H., Temel, S., & Eren, B. (2018). Farklı Tane Mısır (Zea mays L.) Çeşitlerinin Besleme Değerlerinin Belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 49(1), 15-19.
• Keskin, B., & Önkür, H. (2019). Kinoa (Chenopodium quinoa Willd.)’nın Tohum ve Saplarındaki Bazı Yem Kalite Özelliklerine Sıra Arası ve Sıra Üzeri Mesafelerinin Etkileri. Umteb 6. Uluslararası Mesleki ve Teknik Bilimler Kongresi, 11-12 Nisan 2019, Iğdır Üniversitesi, Iğdır – Türkiye, s:271-278.
• Khalil, J.K., Sawaya, W.N., & Hyder, S.Z. (1986). Nutrient composition of Atriplex leaves grown in Saudi Arabia. Journal of Range Management, 39, 104-107.
• Kır, A.E. (2016). Iğdır Ekolojik Koşullarında Farklı Kinoa (Chenopodium quinoa Willd.) Çeşit ve Populasyonlarının Tohum Verimi ve Bazı Özelliklerinin Belirlenmesi. Iğdır Üniversitesi fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, s:71
• Kır, A.E., & Temel, S. (2016). Iğdır Ovası Kuru Koşullarında Farklı Kinoa (Chenopodium quinoa Willd.) Çeşit ve Populasyonlarının Tohum Verimi ile Bazı Tarımsal Özelliklerinin Belirlenmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(4), 145-154.
• Kır, A.E., & Temel, S. (2017). Sulu Koşullarda Farklı Kinoa (Chenopodium quinoa Willd.) Genotiplerinin Tohum Verimi ile Bazı Tarımsal Özelliklerinin Belirlenmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(1), 353-361.
• Kutlu, H.R., Görgülü, M., & Çelik, L.B. (2005). Genel Hayvan Besleme. Ders Notu. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Yemler ve Hayvan Besleme Anabilim Dalı, Adana.
• Kutlu, H.R., & Özen, N. (2009). Hayvan Beslemede Son Gelişmeler. VI. Ulusal Zootekni Bilim Kongresi (Çağrılı bildiri), 24-27 Haziran 2009, Erzurum.
• Laovoravit, N., Kratzer, F.H., Becker, R. 1986. The Nutritional Value of Amaranth for Feeding Chickens. Poultry Science, 65, 1365-1370.
• Lee, C. (2011). Grain Amaranth. University of Kentucky, College of Agriculture, Cooperative Extension Service, July (2011). http://www.uky.edu/Ag/CCD/introsheets/amaranth.pdf.
• Lehman, J. (1989). Proteins of grain amaranth. Legacy 2, 3–6.
• Maneerat, W., Prasanpanich, S., Tumwasorn, S., Laudadio, V., & Tufarelli, V. (2015). Evaluating agro-industrial by-products as dietary rough¬age source on growth performance of fattening steers. Saudi Journal of Biological Sciences, 22, 580–584.
• Martirosyan, D.M. (2005). Functional Foods for Cardiovascular Diseases. D and A Inc. ISBN: 0-9767535-0-2. s:228-234, In: Miroshnichenlo, L.A., Zharkova, U.M., Kulakova, S.N., Kadirov, C.V., Eprintsev, A.T., Kalinicheva, M.V., Amaranth: A Few Aspects of Cultivation, Processing, Studies of Pharmaceutıcal Properties.
• McDonald, P., Edwards, R.A., Greenhalgh, J.F.D., Morgan, C.A., Sinclair, L.A., Wilkinson, R.G. (2011). Animal Nutrition. Seventh Edition. Publisher: Pearson, pp, 527.
• MGM, (2019). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Ankara
• Nurfeta, A., Tolera, A., Eik, L.O., & Sundstøl, F. (2009). Feeding value of enset (Ensete ventricosum), Desmodium intortum hay and untreat¬ed or urea and calcium oxide treated wheat straw for sheep. J Anim Physiol Anim Nutr (Berl), 93(1), 94-104.
• Oddy, V.H., Robards, G.E., & Low, S.G. (1983). Prediction of in vivo dry matter digestibility from the fiber nitrogen content of a feed. In: Robards, G.E., Packham, R.G. (Eds.), Feed Information and Animal Production. Common wealth Agricultural Bureau (pp. 395-398), Farnham Royal, UK.
• Olaniyi, J.O., Adelasoye, K.A., & Jegede, C.O. (2008). Influence of Nitrogen Fertilizer on the Growth, Yield and Quality of Grain Amaranth Varieties. World Journal of Agricultural Sciences 4(4), 506-513.
• Öncel, I., Üstün, S., & Keleş, Y. (2004). Bitki Fizyolojisi Laboratuvar Kılavuzu. A.Ü.F.F. Döner Sermaye İşletmesi Yayınları No: 48, Ankara.
• Özaslan, C., & Kendal, E. (2014). Lice Domatesi Üretim Alanlarındaki Yabancı Otların Belirlenmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(3), 29-34.
• Pospisil, A., Pospisil, M., Varga, B., & Svecnjak, Z. (2006). Grain yield and protein concentration of two amaranth species (Amaranthus spp.) as influenced by the nitrogen fertilization. European Journal of Agronomy, 25, 250-253.
• Pospisil, A., Pospisil, M., Macesic, D., & Svecnjak, Z. (2009). Yield and Quality of Forage Sorghum and Different Amaranth Species (Amaranthus spp.) Biomass. Agriculturae Conspectus Scientificus, 74(2), 85-89.
• Pospisil, A., Pospisil, M., Poljak, M., & Jukic, Z. (2008). Influence of nitrogen fertilization on the chemical composition of amaranth (Amaranthus spp.) seed. Cereal research communications, 36 (Suppl), 1227-1230
• Rastogi, A., & Shukla, S. (2013). Amaranth: A new millennium crop of nutraceutical values. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 53, 109-125.
• Ravindran, V., Hood, R.L., Gill, R.J., Kneale, C.R., & Bryden, W.L. (1996). Nutritional evaluation of grain arnaranth (Amaranthus hypochondriacus in broiler diets. Animal Feed Science Technology 63, 323-331
• Robinson, R.G. (1986). Amaranth, Quinoa, Ragi, Tef and Niger: Tiny seeds of Ancient History and Modern Interest. Minnesota Agric. Exp.Stn.Bull, AD-SB-2949.
• Sauer, J.D. (1976). Grain amaranths, Amaranthus spp. (Amaranthaceae). In: N. W. Simmonds (Ed.) Evolution of crop plants, Longman, London, United Kingdom. pp. 4-7.
• Selçuk, H. (2011). Çukurova Koşullarında Dane Amarant’ın (Amaranthus spp.) Kuraklığa Dayanma Yönünden İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Sheaffer, C.C., Peterson, M.A., Mccalin, M., Volene, J.J., Cherney, J.H., Johnson, K.D., Woodward, W.T., & Viands, D.R. (1995). Acid detergent fiber, neutral detergent fiber concentration and relative feed value. North American Alfalfa Improvement Conference, Minneapolis.
• Stahlknecht, G.F., & Schulz-Schaeffer, J.R. (1993). Amaranth Rediscovered. p.211-218. In: J. Janick and J.E.Simon (eds.). New crops. Wiley, New York.
• Svirskis, A. (2003). Investigation of Amaranth Cultivcation and Utilisation in Lithuania. Agronomy Research, 1(2), 253-264.
• Şehu, A., Sakine, Y., & Önol, A.G. (1996). Bazı buğdaygil samanlarının in vivo sindirilme dereceleri ve rumende parçalanma özellikleri. Ankara Univ. Vet. Fak. Derg. 43, 469-477.
• Tan, M., & Temel, S. (2012). Alternatif Yem bitkileri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders yayınları No:246, 12 s.
• Temel, I., & Keskin, B. (2019a). Farklı Sıra Arası ve Sıra Üzeri Mesafelerinin Kinoa (Chenopodium quinoa Willd.)’nın Besin İçeriğine Etkisi. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi, 5(1),110–116.
• Temel, S., & Keskin, B. (2019b). Annual Evaluation of Nutritıonal Values of Salsola ruthenica Evaluated as a Potential Feed Source in Arıid-Pasture Areas. Fresenius Environmental Bulletin, 28(10), 7137-7144.
• Temel, S., Keskin, B., Akdeniz, H., & Eren, B. (2017). Nutrient Content of Some Silage Sorghum Varieties Grown as Second Crop Under Igdir Ecological Condition. VIII. International Scientific Agriculture Symposium, Jahorina, October 05-08, 2017.
• Temel, S., Keskin, B., Yıldız, V., Kır, A.E. (2015). Iğdır Ovası Taban Koşullarında Adi Fiğ (Vicia sativa L.) Çeşitlerinin Kuru Ot Verimi ve Kalite Özelliklerinin İncelenmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(3), 67-76.
• Uusikua, N.P., Oelofsea, A., Duodub, K.G., Besterc, M.J., & Faberd, M. (2010). Nutritional value of leafy vegetables of sub-Saharan Africa and their potential contribution to human health: A review, In: Journal of Food Composition and Analysis 23, 499–509.
• Van Soest, P.J., Robertson, J.B., & Lewis, B.A. (1991). Methods for diatery fiber, neutral detergent fiber and nonstarch polysaccharides in relation to animal nutrition. Journal of Dairy Science, 74, 3583-3597.
• Venskutonis, P.R., Kraujalis, P. (2013). Nutritional components of amaranth seeds and vegetables: a review on composition, properties, and uses. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 12, 381-412.
• Yarnia, M., İkincikarakaya, S.Ü., Rezaei, F., & Khawar, K.M. (2011). Çavdar Kalıntılarının, Horoz İbiğinin (Amaranthus retroflexus L.) Toprakta Bulunan Tohum Miktarı ve Bitki Gelişimi Üzerine Etkisi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(2), 91-96.
• Yaroshko, O.M., & Kuchuk, M.V. (2018). Agrobacterium – caused transformation of cultivars Amaranthus caudatus L. and A.hybrids of A. caudatus L. x A. paniculatus L. International Journal of Secondary Metabolite, 5(4), 312-318.
• Yavuz, M. (2005). Bazı Ruminant Yemlerinin Nispi Yem Değeri ve İn vitro Sindirim Değerlerinin Belirlenmesi. GOÜ. Ziraat Fakültes Dergisii, 22(1), 97-101.