Maliyet Kontrolü Açısından Tıbbı Malzemelerin Standart Maliyet Yöntemine Göre Varyans Analizi ve Muhasebeleştirilmesi: Düzce Üniversite Hastanesinde Bir Uygulama

Yıl 2022, Cilt: 37 Sayı: 3, 565 - 585, 26.07.2022

Figen Çivi Enver Bozdemir

https://doi.org/10.24988/ije.1005850

Öz

Çalışmanın amacı, Düzce Üniversitesi Hastanesi Kardiyoloji, Göğüs Hastalıkları ve Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları birimlerinde kullanılan tıbbi ve tıbbi olmayan malzemelerin standart maliyet yöntemine göre sapma analizini yaparak maliyetlerin kontrolü açısından hastane yönetimine faydalı bilgiler sunmaktır. Nitel bir araştırma olan bu çalışmanın verileri 2018 yılını kapsamakta olup hastane bilgi sistemi, yüz yüze görüşme, uzman görüşü, mutemetlik, Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü ve hastane kayıtlarından yararlanılarak doküman incelemesiyle elde edilmiştir. Çalışmanın evreni Düzce Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi (Hastanesi-DÜSUAH)’nin tüm klinik birimleri oluştururken örneklemi hastanenin Kardiyoloji, Göğüs Hastalıkları ve Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları birimlerinden oluşmaktadır. Yapılan araştırmada Kardiyoloji birimine ait -2.560,00 TL’lik olumsuz bir sapma olduğu bunun -12.775,00 TL tutarı olumsuz fiyat farkından, 10.215,00 TL’nin ise olumlu miktar farkından kaynaklandığı tespit edilmiştir. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları birimine ait -972,33 TL’lik bir olumsuz sapma olduğu bunun -2.810,33 TL’lik kısmı olumsuz fiyat farkından, 1.838,00 TL’lik kısmı ise olumlu miktar sapmasından kaynaklandığı tespit edilmiştir. Göğüs Hastalıkları birimine ait 19.220,46 TL’lik olumlu bir sapmanın olduğu bunun 27.209,46 TL’lik kısmı olumlu fiyat farkından, -7.989,00 TL’lik kısmı ise olumsuz miktar farkından kaynakladığı görülmüştür. İlgili birimlerde toplam sapmanın 15.688,13 TL olumlu olduğu analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre olumlu fiyat sapmalarının rekabetçi ortamda ihale işlemelerinin yapılmasından, olumsuz fiyat sapmalarının ise hastanenin vadeli alımlardan kaynaklandığı tespit edilmiştir. Olumsuz miktar sapmaları, kalitesiz malzeme satın alınması ve kullanım esansındaki dikkatsizliklerden, olumlu miktar sapmaları ise yeterince stok sayım ve kontrolünün yapılmamasından kaynaklandığı görülmüştür. Yapılan çalışmada ilk madde ve malzemelerde maliyetlerin kontrolü açısından standart maliyet yönteminin hastane işletmelerinde de kullanılabileceği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hastane İşletmeleri, İlk Madde ve Malzeme, Standart Maliyet Yöntemi, Sapma Analizi

Variance Analysis and Accounting Recording According to Standard Cost Method of Medical Supplies in terms of Cost Control: An Application in Düzce University Hospital

Öz

Purpose of the study, Medical and non-medical materials used in the Düzce University Hospital Cardiology, Chest Diseases and Pediatric Health and Diseases units to deviation analysis according to the standard cost method and to provide useful information to the hospital management in terms of cost control. The data of this study which is a qualitative research, covers the year 2018 and has been obtained by document analysis using the hospital information system, face-to-face interviews, expert opinion, trusteeship, Revolving Fund Operations Directorate and hospital records. The universe of the study is all clinical units of Düzce University Health Practice and Research Center (Hospital-DUHPRC). The sample of the research is units the Cardiology, Chest Diseases and Pediatric Health and Diseases units of the hospital. In the study, it was determined that there is a negative deviation of -2,560.00 TL belonging to the Cardiology unit, this is caused by the negative price difference of -12,775.00 TL, and the positive amount of 10,215.00 TL. It has been determined that there is a negative deviation of -972.33 TL belonging to the Child Health and Diseases unit, of which -2,810.33 TL is due to the negative price difference, and 1,838.00 TL is due to the positive amount deviation. It has been observed that there is a positive deviation of 19.220.46 TL for the Chest Diseases unit, 27,209.46 TL of which is due to the positive price difference, and -7,989.00 TL of it is due to the negative quantity difference. It has been analyzed that the total deviation in the relevant units is 15,688.13 TL positive. According to the findings, it has been determined that positive price deviations are caused by tender processes in a competitive environment, and negative price deviations are caused by the hospital's forward purchases. It has been observed that negative quantity deviations are caused by purchasing poor quality materials and carelessness during use, while positive quantity deviations are caused by insufficient inventory counting and control. In the study, it has been determined that the standard cost method can also be used in hospital enterprises in terms of controlling costs in primary materials and materials.

Anahtar Kelimeler

Hospital Operations, Primary Materials and Materials, Standard Cost Method, Analysis of Variance

Kaynakça

• Akdoğan, N. (2009). Maliyet muhasebesi uygulamaları. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Allen, M. W. ve Myddelton, D. R. (1992). Essential management accounting. Second Edition, New York: Prentice Hall International(UK) Ltd.
• Barfield, J. T. Raiborn, C. A. ve Kinney, M. R. (2003). Cost accounting: traditions and innovations. 5 edition, South-Western College Pub, Cincinnati.
• Bozdemir, E. (2016). Muhasebe standartları kapsamında hastanelerde hizmet üretim maliyetlerinin muhasebeleştirilmesi ve bazı öneriler. Mali Çözüm Dergisi, 133,13-37.
• Bozdemir, E. (2018). Comparison of standard and kaizen costing methods in cost management: a case study. Asian Research Journal of Business Management, 4(5),1-13.
• Bozdemir, E. (2019). Sağlık işletmelerinde maliyet muhasebesi ve analizi. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Bozdemir, E. ve Çivi, (2019). Standart maliyet yönteminin görsel haritalama tekniğine göre bibliyometrik analizi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (81),59- 84.
• Bölükoğlu, İ. ve Özgen, I. (2006). Yiyecek-İçecek işletmelerinde standart maliyet sistemi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1),71-88.
• Büyükmirza, K. (2016). Maliyet ve yönetim muhasebesi, 21. Basım, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Çetin, A. ve Atmaca, M. (2009). Hedef ve standart maliyetleme sistemleri’nin karşilaştirmali olarak incelenmesi. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 26(1),313-329.
• Erdoğan, N., Saban, M. (2010). Maliyet ve yönetim muhasebesi. İstanbul: Beta Basım.
• Garrison, R. H. (1998). Managerial accounting. Boston: BPI, IRWIN
• Görmüş, A.Ş. Bulca, H. ve Yeşil, T. (2015). Yönetimin etkinliği açısından standart maliyet yönteminin uygulanmasi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (2),67-83
• Gutnu, M.M. (2019). Bir maliyet kontrol araci olarak standart maliyet sistemi: bir üretim işletmesinde uygulama. Artuklu Kaime Uluslararası İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi, 2(1),73-82.
• Güngörmüş, A.H. ve Boyar, E. (2010). TMS-2 stoklar standardina göre, standart maliyet yönteminin uygulanması. Mali Çözüm Dergisi, 20(102),109-128.
• Hilton, R. W. (2001). Managerial accounting: creating value in a dynamic business environment (5th edition, New York, NY: McGraw-Hill Irwin.
• Horngren, C.T., Datar, S.M. ve Rajan, M.V. (2012). Cost accounting a managerial emphasis. 14th edition, New York: Prentice Hall.
• Kuybulu, M.E. (2010). Standart Maliyet Belirlemede Regresyon Uygulaması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Isparta.
• Lazol, İ. (2008). Maliyet muhasebesi. Bursa: Ekin Yayın Dağıtım.
• Louderback, H. ve Hirsch, M.L. (1992). Cost accounting- accumulation, analysis and use. (3th edition), Ohio: Sout Western Publishing Co.
• Mărgınean, R. (2013). The cost management by applying the standart costing method in the furniture industry. Cross-Cultural Management Journal, 15(27),97-105.
• Özçelik, F. (2013). Yalın üretim ortamlarında geleneksel maliyet muhasebesi ile yaşanan sorunlar: bir araştırma. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(1),259-276
• Öztürk, E. (2017). Maliyet kontrolü ve yönetimi için bir yöntem önerisi: standart maliyet sapmalarinin dinamik analiz. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1),16-32.
• Smith, J. L., Keith, R.M. ve Stephwns, W. L. (1988). Managerial accounting, New York: Mcgraw‐Hill Book Company.
• Şaşmaz N. (2010), Hastanelerde fiili ve standart maliyet yöntemine dayalı hemodiyaliz seans maliyet analizi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı Sağlık Kurumları Yönetimi Programı, Isparta.
• Türk, M. (2006). Standart maliyet yönetim sisteminin imalat işletmesine uygulanması (Kütahya un örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Türk, Z. Çürük, T. Doğan, Z., (2003), Geleneksel standart maliyet sisteminin günümüz modern üretim ortamindaki rolü ve sisteme yöneltilen eleştiriler. Öneri, 5(19),83-91.
• Williamson, D. (1996). Cost and management accounting. UK: Prentice Hall.