İleri Kademe Bazı Soya Hatlarının Adana ve Şanlıurfa Lokasyonlarında Performanslarının Belirlenmesi

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 16, 20.06.2020

Pınar Çubukçu Mehmet Karakuş Yasemin Vurarak Ahmet Korhan Şahar Ümran Akgün Yıldırım

Öz

İkinci ürün soya üretimi için, özellikle Akdeniz Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi illeri iklim ve topoğrafik yapıları bakımından oldukça uygundur. 2018 yılı verilerine göre Adana da 79.254 ton, Şanlıurfa da ise 2.387 ton soya üretimi gerçekleşmiştir. Ancak bu illerin gerçek potansiyellerinin daha yüksek olduğu bilinmektedir. Lokasyonlara uygun soya çeşitlerinin ıslah edilmesi ya da farklı bölgelerde ıslah çalışmaları süren ileri kademe hatların adaptasyon çalışmalarının yapılması soya ekim alanlarının genişletilmesi bakımından son derece önemlidir. Bu çalışma, Şanlıurfa ve Adana illeri için uygun olabilecek tane, yağ ve protein verimi yüksek olan ileri kademe soya hatlarının belirlenmesi amacıyla tesadüf blokları deneme desenine göre tek yıllık olarak yürütülmüştür. Farklı Tarımsal Araştırma Enstitüleri tarafından II. Ürün koşullarına uygun olarak geliştirilen ileri kademedeki (F9) toplam 27 adet soya hattı, 6 adet kontrol çeşidi ile beraber Adana ve Şanlıurfa lokasyonlarında ve II. ürün koşullarında yetiştirilerek bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, çiçeklenme gün sayısı, fizyolojik olum süresi, 1000 tane ağırlığı, tane verimi, yağ ve protein oranı komponentlerinin gözlem, ölçüm ve analizleri yapılmıştır. Ardından lokasyon birleştirmesi yapılarak genotip, çevre ve genotip x çevre interaksiyonu etkileri belirlenmiştir. Çalışmanın sonunda, her iki lokasyon için II. ürün şartlarında tane verimi, yağ oranı, protein oranı, yağ ve protein verimi bakımından en iyi hatların KAMA, KANA, KASM-1 ve BDSA 05 olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Glycine max (L.) Merr., çevre, genotip, verim

Kaynakça

• Anıl, H. (2000). Samsun ekolojik şartlarında yetiştirilen bazı ekmeklik buğday çeşitlerinde verim, verim unsurları ve kalite kriterlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Samsun.
• Anonim. (2019). Soya teknik talimatı. https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/TTSM /Belgeler/Tescil/Teknik%20Talimatlar/End%C3%BCstri%20Bitkileri/soya.pdf (Ocak 2019)
• Aremu, C. O., & Ojo, D. K. (2005). Genotype x environment interaction and selection for yield and related traits in soybean. Moor Journal of Agricultural Research, 6(1 & 2):81-86.
• Arıoğlu, H. (2007). Yağ bitkileri yetiştirme ve ıslahı ders kitabı. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Arıoğlu, H. H., Zaimoğlu, B., Çalışkan, S., Söğüt, T., Güllüoğlu, L., Arslan, M., Çalışkan, E. M., & Uncu, A. H. (2005). İkinci ürün koşullarına uygun soya (Glycine max Merr.) çeşit ıslahı üzerinde araştırmalar. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, s.1107-1112, Antalya.
• Arslanoğlu, F., & Aytac, S. (2010). Determination of stability and genotype x environment interactions of some agronomic properties in the different soybean (Glycine max. (L) Merrill) cultivars. Bulgarian Journal of Agricultural Science, 16(2):181-195.
• Bakal, H., Güllüoğlu L., Onat B., & Arıoğlu, H. (2017). The effects of growing seasons on some agronomic and quality characteristics of soybean varieties in Mediterranean region in Turkey. Turkish Journal of Field Crops, 22(2):187-196.
• Bayar, R., & Yılmaz, M. (2004). Türkiye’deki soya fasulyesi ve önemi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1-12.
• Beatty, K. D., Eldridge, I. L., & Simpson, A. M. (1982). Soybean response to different planting patterns and dates. Agronomy Journal, 74:859-862.
• Beyyavaş, V., Haliloğlu, H., & Yılmaz, A. (2007). İkinci ürün soya tarımında farklı ekim zamanlarının verim ve verim unsurlarına etkisi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11(3/4):332.
• Çalışkan, S., & Arıoğlu, H. H. (2004). Amik ovası koşullarında ikinci ürün olarak yetiştirilebilecek soya çeşit ve hatlarının belirlenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 9(1-2):23-32.
• Çevik, M. (2006). Kuru fasulye çeşitlerinde farklı ekim derinliklerinin verim ve bazı verim unsurları ile kalite üzerine etkileri. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Çıtak, C., & Esendal, E. (2006). Drought stress of soybean. Journal of Faculty of Agriculture Ondokuz Mayıs University, 21(2):331-237.
• Eswari, K. B., & Rao, M. V. B. (2006). Analysis of stability for some characters in soybean [Glycıne max (L.) Merrill]. International Journal of Agricultural Sciences, 2(2):559-561.
• FAOSTAT. (2018). Food and Agriculture Organization of The United Nations, Agricultural Statistics (http://faostat.fao.org/site/567/default.aspx#ancor).
• Frank, D. G., Harwood J. L., & Padley, F. B. (1986). The lipid hand book. 1:74-76.
• Gurmu, F., Mohammed, H., & Alemaw, G. (2009). Genotype x environment interactions and stability of soybean for grain yield and nutrition quality. African Crop Science, 17(2):87-89.
• Hossain, M. A., Rahman, L., & Shamsuddin, A. K. M. (2003). Genotype-environment interaction and stability analysis in soybean. Journal of Biological Sciences, 3(11):1026-1031.
• Hu, M., & Wiatrak, P. (2012). Effect of planting date on soybean growth yield and grain quality: Review. Agronomy Journal, 140(3):785-790.
• Ishibashi, T., Sneller, C. H., & Shannon G. (2003). Soybean yield potential and phenology in the ultra-short-season production system. Agronomy Journal, 95:1082-1087.
• Kane, M. V., Steele, C. C., Grabau, L. J., MacKown, C. T., & Hildebrand, D. F. (1997). Early-maturing soybean cropping system: III. Protein and oil contents and oil composition. Agronomy Journal, 89(3):464-469.
• Karaaslan, D., Boydak, E., & Gür, M. A. (1998). Farklı ekim zamanlarının bazı soya fasulyesi (Glycine max L.) çeşitlerinde verim ve verim komponentlerine etkisi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(4):55-64.
• Karasu, A., Öz, M., Göksoy, A. T., & Turan, Z. M. (2009). Genotype by environment interactions, stability, and heritability of seed yield and certain agronomical traits in soybean. African Journal of Biotechnology, 8(4):580-590.
• Kinney, A. J., & Clemente, T. E. (2004). Modifying soybean oil for enhanced performance in biyodisel blends. Fuel Processing Technology, 1-11.
• Levitt, J. (1980). Responses of plants to environmental stresses. Acedemic Press, Inc.
• Luquez, J. (2004). Stability of soybean cultivars for grain yield and harvest index in the South of Buenos Aires province, Argentina. VII. World Soybean Research Conference, IV International Soybean Processing and Utilization Conference, Brazil.
• Martignone, R., Bodrero, M. L., Quijoano, A., Enrico, J. M., & Andriani, J. M. (2004). Effects of genotype and weather factors an soybean seed yield at oliveros. Argentina. VII World Soybean Research Conference, IV International Soybean Processing and Utilization Conference, Brazil.
• Ngalamu, T., Asaf, M., & Meseka, S. (2013). Soybean (Glycine max L.) genotype and environment interaction effect on yield and other related traits. American Journal of Experimental Agriculture, 3(4):977-987.
• Ning, H., Zhang,D., Zhang, S., & Yang, Q. (2003). Ecological features of oil and protein content of soybean in Northeast China. Soybean Science, 22(2):132-136.
• Onat, B., Bakal, H., Güllüoğlu, L., & Arıoğlu H. (2017). The effects of high temperature at the growing period on yield and yield components of soybean varieties. Turkish Journal of Field Crops, 22(2):178-186.
• Pedersen, P., & Lauer, J. G. (2003). Soybean agronomic response to management systems in the upper Midwest. Agronomy Journal, 95:1146-1151.
• Raper, C. D., & Kramer, P. J. (1987). Stress physiology. soybeans: Improvement production and uses. J.R.Wilcox (Ed). American Society of Agronomy, pp.589-641, Wisconsin.
• Sudarić, A., Šimić, D., & Vratarić M. (2006). Characterization of genotype by environment interactions in soybean breeding programmes of Southeast Europe. Plant Breeding, 125: 191-194.
• TUIK. (2018). T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu Tarım İstatistikleri. (http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=45).
• Uncu, A. H., & Arıoğlu, H. H. (2005). İkinci ürün soya tarımında farklı ekim zamanlarına göre bazı büyüme düzenleyicilerin verim ve kalite üzerine etkileri. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, s:375-380, Antalya, Türkiye.
• Ünal, İ. (2007). Melezleme yöntemiyle elde edilen soya hatlarının bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Verma, N., & Izhar, T. (2017). Seasonal variations in soybean genotypes under different environments. Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 6(5):1326-1329.
• Wheeler, T., & Braun J. V. (2013). Climate change impacts on global food security. Science, 341:508-513.
• Wigham, D. K., & Minor, H. C. (1978). Agronomic characteristics and enviromental stres. soybean physiology, Agronomy and Utilization (Ed. A.G.Norman), Academic Pres. London, p.249.
• Yılmaz, A., Beyyavaş, V., Cevheri, İ., & Haliloğlu, H. (2005). Harran ovası ekolojisinde ikinci ürün olarak yetiştirilebilecek bazı soya (Glycine max (L.) Merrill) çeşit ve genotiplerinin belirlenmesi. Journal of Agriculture Faculty Harran University, 9(2):55-61.
• Zaimoğlu, B., Arıoğlu, H., Çürük, U., Söğüt, T., Bek, D., & Güllüoğlu, L. (2005). İkinci ürün koşullarında yetişebilecek soya çeşit ve hatları ile bunların önemli tarımsal ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi Kitabı, s: 403-410, Antalya, Türkiye.
• Zhang, L., Wang, R., & Hesketh J. D. (2001). Effects of photoperiod on growth and developmentof soybean floral bud in different maturity. Agronomy Journal, 93:944-948.