11. Sınıf Biyoloji Ders Kitaplarındaki Sinir Sistemi Konusunun Okunabilirlik Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 18, 354 - 370, 31.10.2022

Meral Ağyürek Esra Özay Köse

Öz

Ders kitapları ülkenin kabul ettiği öğretim programlarına paralel olarak bilgileri düzenlemekte ve bir plan dâhilinde öğrencilere sunmaktadır. Ancak ders kitapları için en önemli husus bu kitapların özel bir kitle olan öğrencilere yazılmış olmasıdır. Bu nedenle ders kitaplarında en önemli özellik, içeriğinin anlaşılır bir şekilde olmasıdır. Bu nedenle biyoloji kitaplarının seçiminde ve farklı bilim dallarında okunabilirlik büyük bir önem kazanmaktadır. Bu çalışmada MEB’in 2021 yılında 11. sınıflarda okutulmasını kararlaştırdığı mevcut müfredata göre hazırlanan iki adet 11. sınıf Biyoloji ders kitaplarında yer alan “Sinir Sistemi” konusundaki metinlerin okunabilirlik düzeyinin iki farklı formüle göre hesaplanıp karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu amaç için okunabilirlik formüllerinden Ateşman (1997)’ın Flesch’ ten Türkçeye uyarladığı okunabilirlik formülü ve Sönmez (2003) formülü iki adet 11. sınıf biyoloji ders kitaplarındaki sinir sistemi konusunda yer alan metinlere uygulanmıştır. Elde edilen bulgulara göre Ateşman’ın Flesh formülünü Türkçeye çevirdiği formülde okunabilirlik düzeylerinin zor ve orta güçlükte olduğu ortaya çıkmaktadır. Ancak, Sönmez formülüne göre örnek metinlerin anlaşılabilir düzeyde olduğu bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ortaöğretim, Biyoloji ders kitabı, Sinir sistemi, Okunabilirlik

Investigation of Readability Levels of Nervous System Subject in 11th Grade Biology Textbooks

Öz

Textbooks organize the information in parallel with the curricula accepted by the country and present them to the students in a plan. However, the most important issue for textbooks is that these books are written for students who are a special audience. For this reason, the most important feature of the textbooks is that the content is understandable. For this reason, readability is of great importance in the selection of biology books and in different branches of science. In this study, it is aimed to calculate and compare the readability level of the texts on the "Nervous System" in two 11th grade Biology textbooks prepared according to the current curriculum that the MEB decided to teach in the 11th grades in 2021, according to two different formulas. For this purpose, the readability formula, which Ateşman (1997) adapted from Flesch to Turkish, and the Sonmez (2003) formula, which are among the readability formulas, were applied to the texts on the nervous system in two 11th grade biology textbooks. According to the findings, the readability levels of the formula, in which Ateşman translated the Flesh formula into Turkish, are difficult to medium. However, according to Sönmez formula, it is found that the sample texts are at an understandable level.

Anahtar Kelimeler

Secondary education, Biology textbook, Nervous system, Readability

Kaynakça

• Altun, M., Arslan, Ç., & Yazgan, Y. (2004). Lise matematik ders kitaplarının kullanım şekli ve sıklığı üzerine bir çalışma. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 131-147.
• Ateşman, E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. Dil Dergisi, 58,71-74.
• Bezirci, B., & Yılmaz, A. E. (2010). Metinlerin okunabilirliğinin ölçülmesi üzerine bir yazılım kütüphanesi ve Türkçe için yeni bir okunabilirlik ölçütü. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 12(3), 49-62.
• Blystone, R. V. (1987). Collage introductory biology textbooks. American Biology Teacher, 49(7), 418-425
• Çakıcı, Y., & Girgin, E. (2012). İlköğretim II. Kademe Fen ve Teknoloji Ders Kitaplarındaki Ünite Sonu Değerlendirme Sorularının İncelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 87-110.
• Çetinkaya, G. (2010). Türkçe metinlerin okunabilirlik düzeylerinin tanımlanması ve sınıflandırılması (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çiftçi, Ö., Çeçen, M. A., & Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi (elektronik), 6(22), 206-219.
• Davila, K., & Talanquer, V. (2010). Classifying end-of-chapter questions and problems for selected general chemistry textbooks used in the United States. Journal of Chemical Education, 87(1), 97-101. https://doi.org/10.1021/ed8000232
• Devetak, I., & Vogrinc, J. (2013). The criteria for evaluating the quality of the science textbooks. In Critical analysis of science textbooks (pp. 3-15). Springer, Dordrecht. DOI: 10.1007/978-94-007-4168-3_1
• Dikmenli M., Çardak O. ve Altunsoy S. (2008). Ortaöğretim Biyoloji Ders Kitaplarında "Hücre Bölünmeleri" İle İlgili Metinlerin Okunabilirlik Düzeyleri. Conference: International Conference on Educational Science. 23 Haziran - 25 Ağustos 2008.
• Doğan Bora, N., Çakıroğlu, J., & Tekkaya, C. (2006). Sinir sistemi konusunun kavram çarkı ile öğretimi. Eğitim ve Bilim, 31(141).
• Gibson, D. J. (1996). Textbook misconceptions: The climax concept of succession. The American Biology Teacher, 58(3), 135-140. https://doi.org/10.2307/4450101
• Gould, C. D. (1977). The readability of school biology text books. Journal of Biological Education, 11(4), 248-252
• Göçer, A. (2008). İlköğretim Türkçe ders kitaplarının ölçme ve değerlendirme açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 197-210.
• Gül, Ş. (2019). Ortaöğretim 10. sınıf biyoloji ders kitabındaki metinlerin okunabilirliğinin incelenmesi. Asya Öğretim Dergisi, 7(2), 22-37.
• Gül, Ş., Özay Köse E. & Diken, E. H. (2020). The examination of the readability levels of texts in 9th grade biology textbook. Cukurova University Faculty of Education Journal, 49(1), 1-27.
• Gün, C. K. (2009). Ortaöğretim dokuzuncu sınıf matematik ders kitabına ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri (Master's thesis, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Güneş, F. (1997). Okuma-yazma öğretimi ve beyin teknolojisi. Ankara: Ocak Yayınları
• Güneş, G., & Güven, T. (2011). Biyoloji öğretiminde yabancı terim sorunu. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(4), 775-798.
• Gündüz, E., Yılmaz, M., & Çimen, O. (2016). MEB ortaöğretim 10. sınıf biyoloji ders kitabının bilimsel içerik bakımından incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 414-430.
• Gündüz, E., Yılmaz, M., Çimen, O., & Şen, U. (2017). MEB ortaöğretim 11. sınıf biyoloji ders kitabının bilimsel içerik bakımından incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(3), 1115-1140. https://doi.org/10.17152/gefad.305916
• Kabapınar F. (2005). Konu alanı ders kitabı incelemesi. PegemA Yayıncılık.
• Karamustafaoğlu, S., Salar, U., & Celep, A. (2015). Ortaokul 5. sınıf fen bilimleri ders kitabına yönelik öğretmen görüşleri. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 93-118.
• Katipoğlu, M., & Katipoğlu, S. N. (2016). Matematik öğretmenlerinin öğrenci ders kitabı hakkındaki görüşleri. Uluslararası Eğitim, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2(3), 156-165
• Kearsey, J., & Sheila, T. (1999). How useful are the figures in school biology textbooks? Journal of Biological Education, 33(2), 87-94.
• Keskin, B., Gül, Ş., & Özay-Köse, E. (2018). 9. Sınıf biyoloji ders kitabındaki “hücre” ünitesine ait metinlerin okunabilirlik düzeylerinin belirlenmesi. II. Ulusal Biyoloji Eğitimi Kongresi, Aksaray Üniversitesi, Aksaray.
• Köseoğlu, F., Atasoy, B., Kavak, N., Akkuş, H., Budak, E., Tümay, H., Kadayıfçı, H., & Taşdelen, U. (2003). Bir fen ders kitabı nasıl olmalıdır? Ankara: Asil Yayın Dağıtım. McLaughlin, G. H. (1969). Smog grading-a new readability formula. Journal of Reading, 22, 639-646.
• Mirzaoğlu, V., & Akın, E. (2015). 5 Sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirliği üzerine bir inceleme. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, 167-176
• Özay Köse, E. (2009). Biyoloji 9 Ders Kitabında Hücre ile İlgili Metinlerin Okunabilirlik Düzeleri. Çankaya University Journal of Law, 12(2), 141-150
• Özay Köse, E., & Gül, Ş. (2016). Biyoloji Öğretmen Adaylarının Türkçe ve Yabancı Biyoloji Terimlerini Kullanım Tercihleri. E-International Journal of Educational Research, 7(3). DOI: 10.19160/e-ijer.71682
• Özçetin, K., & Karakuş, N. (2020). 5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 5(1), 175-190. DOI: 11..11111/ted.xx
• Soyibo, K. (1996). A comparison of communication strategies among three Caribbean high school biology textbooks. Journal of Biological Education, 30(3), 190-194.
• Sönmez, V. (2003). Metinlerin eğitselliğini saptamada matematiksel bir yaklaşım (Sönmez Modeli). Eğitim Araştırmaları, 10, 24-39.
• Taş, A. M. (2007). Yeni sosyal bilgiler ders kitaplarına ilişkin öğretmen görüşlerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 509–517.
• Tekbıyık, A. (2006). Lise fizik I ders kitabının okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 441-446.
• Tekkaya, C., Özkan, Ö., & Sungur, S. (2001). Lise öğrencilerinin zor olarak algıladıkları biyoloji kavramları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 145-150.
• Ulu-Kalın, Ö., & Koçoğlu, E. (2017). 6. Sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarının farklı okunabilirlik formüllerine göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 2202-2220.
• Ünsal, Y. (2010). Differences arising from language in perceiving some terms in physics education. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 348-358.
• Ünsal, Y., & Güneş, B. (2002). Bir kitap inceleme çalışması örneği olarak MEB ilköğretim 4. sınıf fen bilgisi ders kitabına fizik konuları yönünden eleştirel bir bakış. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 107-120.
• Wright, J. D. (1982). The effect of reduced readability text materials on comprehension of biology achievement. Science Education, 66(1), 2-13.
• Yücel, M., & Karamustafaoğlu, S. (2020). Ortaokul 5. ve 6. sınıf fen bilimleri ders kitapları hakkında öğretmen görüşleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 93-120.
• Yürümez, B. (2010). Ortaöğretim 9. sınıf biyoloji ders kitabının okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Zorbaz, K. (2007). Türkçe ders kitaplarındaki masalların kelime-cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 3(1), 87-101.