About A New Transcript of Hâce Muhammed Lutfî Hadrat’s (Alvarlı Efe) Poetry -I-

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 4, 671 - 686, 30.12.2017

Muhammet İkbal Güler

Öz

Hâce Muhammad Lutfî Efendi (Alvarlı Efe), Sheikh of Naqshbandiyya-Khalidiyya and one of the most important representatives of Sufi literature in Erzurum in the XX. Century, left a significant mark on Turkish culture by means of his lifestyle and poems. Alvarlı Efe Hadrat, born in 1868 in Kındığı (Altınbaşak) village of Hasankale (Pasinler) province in Erzurum, was firstly educated by his father, Hâce Hüseyin Efendi; then he continued to receive education in Erzurum, and he was known as “Alvarlı Efe” due to the profession of imamate that he performed until 1939 in Alvar village of Erzurum. Pehlül Çiftçi (deceased in 1961), gone under the name of “Yetim Hâfız”, is one of the prominent disciples of Alvarlı Efe Hadrat writing his poems which he used as a means to transmit the religious teachings. Pehlül Çiftçi lived together with Efe Hadrat for a long time, and he put his poems on paper. In 9 of 13 notebooks still extant thanks to Hüseyin Çiftçi, son of Pehlül Çiftçi, 65% of the poems belong to Alvarlı Efe. Some of these poems have not been published up until now, and numerous differences were observed between the published poems and the ones written in the notebooks as a result of the comparative analysis carried out on the afore-said writings. Apart from Turkish and Arabic poems of Alvarlı Efe, these notebooks also include the poems, manis and separate couplets of the famous poets such as Kuddusî, Nigârî, Sheikh Gâlip, Bayburtlu Celâlî, Niyâzî-i Mısrî, Erzurumlu Emrah, Ketencizâde Mehmed Rüşdî, Hâfız-ı Şirâzî, Vehbî, and Üryânî. In this respect, these notebooks have the characteristics of a poetry collection. In this paper, the poems of Alvarlı Efe written in the above-mentioned notebooks will be compared to the currently published poems, and detailed information and evaluations on the contents of the notebooks will be provided.

Anahtar Kelimeler

Alvarlı Efe Hadrat, notebooks of poems written in Arabic script, poetry collection, Erzurum

Hâce Muhammed Lutfî Hazretleri’nin (Alvarlı Efe) Şiirlerinin Yeni Bir Nüshası Üzerine -I-

Öz

Erzurum’un yetiştirdiği, tasavvuf edebiyatının XX. asırdaki önemli temsilcilerinden, Nakşî-Hâlidî şeyhi Hâce Muhammed Lutfî Efendi (Alvarlı Efe), yaşantısı ve şiirleriyle kültür dünyamızda silinmez izler bırakmıştır. Erzurum’un Hasankale (Pasinler) ilçesi Kındığı (Altınbaşak) Köyü’nde 1868 yılında dünyaya gelen Alvarlı Efe Hazretleri, ilk olarak babası Hâce Hüseyin Efendi’den aldığı eğitimi Erzurum’da devam ettirmiş, Erzurum’un Alvar köyünde 1939 yılına kadar yapmış olduğu imamlık sebebiyle “Alvarlı Efe” olarak tanınmıştır. Alvarlı Efe Hazretleri’nin sohbet aracı olarak gördüğü şiirlerini kaleme alan müritlerinden biri de “Yetim Hâfız” nâmı ile tanınan Pehlül Çiftçi (ö. 1961)’dir. Uzun seneler boyunca Efe Hazretleri’nin yanında bulunan Pehlül Çiftçi, Efe Hazretleri’nin şiirlerini yazan kâtiplerindendir. Pehlül Çiftçi’nin oğlu Hüseyin Çiftçi vasıtasıyla bize ulaşan 13 defterin 9’unda yaklaşık % 65’i Alvarlı Efe’ye ait olan şiirler bulunmaktadır. Bu şiirlerden bazıları yayımlanmış olan şiirleri arasında bulunmamakla birlikte, yayımlanmış olan şiirlerle defterler arasında yapılan karşılaştırma neticesinde bazı farklılıklar görülmüştür. Bu defterlerde Alvarlı Efe’nin Türkçe ve Arapça şiirlerinin yanısıra Kuddusî, Nigârî, Şeyh Gâlip, Bayburtlu Celâlî, Niyâzî-i Mısrî, Erzurumlu Emrah, Ketencizâde Mehmed Rüşdî, Hâfız-ı Şirâzî, Vehbî, Üryânî gibi şairlerin şiirleri, maniler ve müstakil beyitler de bulunmaktadır. Bu yönüyle defterler birer şiir mecmuası niteliğindedir. Bu çalışmada söz konusu defterlerde Alvarlı Efe’ye ait olan şiirlerin mevcut yayınla genel bir karşılaştırması yapılacak, defterlerin içeriklerine dair bilgiler ve değerlendirmeler ortaya konacaktır.

Anahtar Kelimeler

Alvarlı Efe Hazretleri, eski harfli yazma şiir defterleri, şiir mecmuası, Erzurum

Kaynakça

• Canım, Rıdvan. Bir Âlim, Bir Şâir, Bir Sûfi, Bir Asker, Bir Din Adamı ve Bir Gönül Eri: Alvarlı Muhammed Lutfî Efe. Cengiz Gündoğdu (ed.), Uluslararası Hâce Muhammed Lutfî (Alvarlı Efe) Sempozyumu Bildiriler Cilt I içinde (s.565-568). Erzurum: Erzurum Büyükşehir Belediyesi ve Atatürk Üniversitesi Ortak Yayınları, 2013.
• Cengiz, Muammer. Erzurum’un Yüzleri-Alvarlı Efe. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Çiftçi, Hüseyin. 1938 Pasinler ilçesi Alvar Köyü doğumlu, gazelhân.
• Elmalı, Naci. “Benim Efe’m Alvar’dadır”. Beyazşehir Palandöken, 20 (Ocak/Şubat/Mart-2017): 54-65.
• Hâce Muhammed Lutfî. Hulâsatü’l-Hakâyık ve Mektûbât-ı Hâce Muhammed Lutfî. İstanbul: Damla Yayınevi, Haziran 2011.
• Kutlu, Hüseyin. Hâce Muhammed Lutfî (Efe Hazretleri). Cengiz Gündoğdu (ed.), Uluslararası Hâce Muhammed Lutfî (Alvarlı Efe) Sempozyumu Bildiriler Cilt I içinde (s. 52-61). Erzurum: Erzurum Büyükşehir Belediyesi ve Atatürk Üniversitesi Ortak Yayınları, 2013a.
• Kutlu, Hüseyin. Hulâsatü'l-hakâyık'ın Derlenmesi, Neşri ve Efe Hazretleri'nin Hatıratının Tespiti. Cengiz Gündoğdu (ed.), Uluslararası Hâce Muhammed Lutfî (Alvarlı Efe) Sempozyumu Bildiriler Cilt II içinde (s.15-18). Erzurum: Erzurum Büyükşehir Belediyesi ve Atatürk Üniversitesi Ortak Yayınları, 2013b.
• Öksüz, Musa. Alvarlı Efe’nin Hece ile Yazılmış Şiirleri Üzerine Bazı Tespitler. Cengiz Gündoğdu (ed.), Uluslararası Hâce Muhammed Lutfî (Alvarlı Efe) Sempozyumu Bildiriler Cilt I içinde (s.393-409). Erzurum: Erzurum Büyükşehir Belediyesi ve Atatürk Üniversitesi Ortak Yayınları, 2013.
• Şengül, Cengiz. TRT Türk Halk Müziği Repertuvarında Bulunan ve Sözleri Alvarlı Muhammed Lutfî Efe’ye Ait Eserler. Cengiz Gündoğdu (ed.), Uluslararası Hâce Muhammed Lutfî (Alvarlı Efe) Sempozyumu Bildiriler Cilt II içinde (s.53-67). Erzurum: Erzurum Büyükşehir Belediyesi ve Atatürk Üniversitesi Ortak Yayınları, 2013.