Intertextuality and Translation Evaluation of the Intertextual References in the Play Julius Caesar by Shakespeare from Semiotics of Translation Perspective

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 4, 419 - 454, 30.12.2018

Mesut Kuleli

Öz

The aim of this study is to analyze the signs that create intertextual references in the play Julius Caesar by Shakespeare and determine the hypogram of this text besides evaluating Turkish translations of the contexts with intertextuality. Öztürk Kasar (2009) adopted text analysis steps of Paris School of Semiotics for semiotics of translation and stated that analyzing intertextual references in a literary text could be one of those steps. In determining intertextual references, the intertextuality theory by Riffaterre (1978; 1983; 1990) was adopted in this study. It was found that the play Julius Caesar by Shakespeare is based on the historical and biographical account by Plutarch, who wrote the book entitled The Lives of the Noble Grecians and Romans. Therefore, the “hypogram” (Riffaterre, 1978) of this play was found to be Plutarch’s historical and biographical book. The signs creating intertextual references in the play were analyzed based on Riffaterre’s (1978) term “ungrammaticalities”, which were solved out and signified through “retro-active reading” (Riffaterre, 1978) in the source text. It was found that Shakespeare frequently made use of mythological and iconographic references innarrating this play. In translation evaluation, Systematics of Designificative Tendencies in Translation by Öztürk Kasar (Öztürk Kasar and Tuna, 2015) was used. In 16 contexts with intertextual references in the target text, 24 designificative tendencies were determined as a result of translation evaluation of three target texts in Turkish, published in 1942, 1966 and 2002. Nine (37.5%) of these designificative tendencies were found to be over-interpretation of the meaning; eight (33.33%) of them were found to be alteration of the meaning; four (16.67%) of them were found to be under-interpretation of the meaning; three (12.5%) of them were found to be darkening of the meaning. Therefore, 16 (66.67%) out of a total of 24 designificative tendencies were determined as within the boundaries of the signification of the sign while eight (33.33%) of those tendencies were determined as in the limits of the signification of the sign, reproducing proximate meaning. It is worthwhile that translators attempt to translate Shakespeare’s work into Turkish. Designificative tendencies in Turkish translations of Shakespeare’s play Julius Caesar do not underestimate the value of such an extensive endevaour. It is proposed in this study that semiotics of translation could help prospective literary translators minimize designificative tendencies in the act of translation, thereby rendering literary satisfaction to target text readers. Surrounded by narrative techniques, literary translation bears a significant risk for loss of meaning. One of the potential guides to overcoming that risk could be semiotics of translation as proposed by Öztürk Kasar (2012) as it could be of great benefit not only for literary translators but also for litarary translation scholars.

Anahtar Kelimeler

Semiotics of translation, intertextuality, systematics of designificative tendencies, literary translation

Çeviri Göstergebilimi Bakış Açısıyla Shakespeare’in Julius Caesar Adlı Oyununda Metinlerarasılık İlişkileri ve Çeviri Değerlendirmesi

Öz

Bu çalışmanın amacı, Shakespeare’in Julius Caesar oyunundaki metinlerarası göndergeleri oluşturan göstergeleri çözümlemek ve bu oyunun dayandığı çekirdek öğeyi saptamaktır. Öztürk Kasar (2009) çevirmek için bir yazınsal metnin çözümlemesine metinlerarasılık ilişkilerinin de incelenmesi adımını Paris Göstergebilim Okulu’nun metin çözümleme adımlarından biri olarak çeviri göstergebilimi yönteminde kullanmak için önermiştir. Metinlerarasılık ilişkilerinin saptanmasında Riffaterre’in (1978; 1983; 1990) metinlerarasılık kuramı kullanılmıştır. Julius Caesar oyununun, Plutarch’ın I. yüzyılda yazdığı The Lives of the Noble Grecians and Romans (Soylu Yunan ve Romalıların Hayatları) başlıklı tarihsel biyografi kitabına dayandığı bulunmuştur. Bu yüzden bu oyunun hipogramı (Riffaterre, 1978) Plutarch’ın bu eseri olarak düşünülmektedir. Riffaterre’in (1978) diğer bir terimi olan dilbilgisel aykırılıklar yoluyla metindeki metinlerarası ilişkiler yaratan göndergeler geri etkili okuma (Riffaterre, 1978) yoluyla çözümlenmiştir ve Shakespeare’in bu oyunda sıklıkla mitolojik ve ikonografik göndergelere başvurduğu bulunmuştur. Çeviri değerlendirmesinde, Öztürk Kasar’ın (Öztürk Kasar ve Tuna, 2015) Çeviride Anlam Bozucu Eğilimler Dizgeselliği kullanılmıştır. Metinlerarası göndergeler saptanan söylemlerin 1942, 1966 ve 2002’de yapılan ve basılan üç Türkçe çevirisinde 16 söylemde 24 anlam bozucu eğilim saptanmıştır. Bu anlam bozucu eğilimlerin dokuzu (%37,5) anlamın aşırı yorumlanması; sekizi (%33,33) anlamın bozulması; dördü (%16,67) anlamın eksik yorumlanması; üçü (%12,5) anlamın bulanıklaştırılması olarak saptanmıştır. Bu durumda, bu çalışmada saptanan 24 anlam bozucu eğilimin 16’sı (%66,67) göstergenin anlam alanı içerisinde Türkçeye aktarılmıştır. Sekiz (%33,33) anlam bozucu eğilim ise göstergenin anlam alanı sınırlarında dolay anlam üretmiştir. Çevirmenlerin Shakespeare eserlerini Türkçeye kazandırmak için bu işe girişmeleri bile takdir edilecek bir durumdur. Kimi anlam bozucu eğilimlerin saptanmış olması bu çevirilerin değerinden bir şey azaltmaz. Yaptığımız çalışmanın temel amacı, yeni yetişen yazın çevirmenlerine göstergebilimsel çözümleme aracılığıyla yazın çevirisinde anlam bozucu eğilimlerin en aza indirgenebileceği ve çeviri metin okuruna edebi haz yaşatabilecekleri konusunda bir ışık tutma gayretidir. Özellikle söz sanatları üzerine kurulu yazın çevirisi, anlam kayıpları için büyük bir risk taşımaktadır, bu engelin üstesinden gelmenin, kaybı en aza indirgemenin yollarından biri olarak Öztürk Kasar’ın (2012) önerdiği Çeviri Göstergebilimi hem çevirmenlere hem de çeviri araştırmacılarına büyük ölçüde yardımcı olabilir.

Anahtar Kelimeler

Çeviri göstergebilimi, metinlerarasılık, anlam bozucu eğilimler dizgeselliği, yazın çevirisi

Kaynakça

• Adkins, L. ve Adkins, R. (2004). Handbook to life In ancient Rome. New York: Infobase Publishing.
• Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık ve göstergelerarasılık. İstanbul: Kanguru Yayınları.
• Branham, R. B. (1996). The cynics. The cynic movement in antiquity and its legacy. London: University of California Press.
• Burton, R. (1847). The anatomy of melancholy. Philadelphia: J.W. Moore.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. (23. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cambridge Çevrimiçi Sözlük. http://dictionary.cambridge.org/dictionary/turkish/hoot_1. Erişim tarihi: 28.01. 2016.
• Ferber, M. (1999). A dictionary of literary symbols. Cambridge: Cambridge University Press.
• Gillham, B. (2000). Case study research methods. London: Continuum
• Grimal, P. (2012). Mitoloji sözlüğü Yunan ve Roma. (S. Tamgüç, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Guerber, H. A. (2012). The myths of Greece and Rome. New York: Dover Publications.
• Hansen, W. (2005). Classical mythology: A guide to the mythical world of the Greeks and Romans. Oxford: Oxford University Press.