Shakespeare’in Antony and Cleopatra Oyunundaki Anlatı Tekniklerinin Çeviri Göstergebilimi Bakış Açısıyla Çözümlenmesi ve Çevirilerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 2, 190 - 207, 30.06.2019

Mesut Kuleli

Öz

Bu çalışmanın amacı, Shakesperare’in Antony and Cleopatra oyunundaki anlatı tekniklerini bulmak ve
anlatı teknikleri saptanan söylemlerin Türkçe çevirilerinin değerlendirmesini yapmaktır. Bu amaca
yönelik olarak, oyunun kaynak metni çeviri göstergebilimi bakış açısıyla anlatı tekniklerini saptamak
için çözümlenmiştir. Çeviri değerlendirmesi için, oyunun farklı çevirmenler tarafından yapılmış, her
birinin arasında en az on yıl olacak şekilde seçilmiş üç Türkçe çevirisi çalışmaya dahil edilmiştir. Kaynak
metnin çözümlemesi sonucunda 30 söylemde anlatı teknikleri saptanmış, ancak çalışmanın amacı
dikkate alındığında – kaynak metinde anlatı teknikleri saptanan söylemlerin Türkçe çevirilerini
değerlendirmek- sadece erek metinlerin en az birinde anlam dönüşümü saptanan sekiz söylem bu
çalışmaya dahil edilmiştir. Diğer 22 söylemin Türkçe çevirilerinde herhangi bir anlam bozucu eğilim
saptanmaması sebebiyle o söylemler bu çalışmanın dışında tutulmuştur. Anlatı teknikleri bulunan bu
sekiz söylemin dördünde önceleme anlatı tekniği, diğer dördünde ise sona olta atma anlatı tekniği
saptanmıştır. Çeviri değerlendirmesi sonuçlarına göre, bu sekiz söylemin üç farklı Türkçe çevirisinde
toplam 10 anlam bozucu eğilim saptanmıştır. Bu anlam bozucu eğilimlerin beşi anlamın kaydırılması,
biri anlamın aşırı yorumlanması, biri anlamın bozulması, biri anlamın çarpıtılması, biri anlamın
parçalanması, biri anlamın yok edilmesi eğilimleri olarak karşımıza çıkmıştır. Bu bulgulardan
anlaşılabileceği üzere, yazın çevirmenleri kaynak metnin anlamlamasında çeviri göstergebilimi
modelinde öne sürülen çözümleme adımlarını kullanabilir ve çeviride ne tür anlam dönüşümleri
oluştuğu hakkında bilgi sahibi olurlar.

Anahtar Kelimeler

Yazın çevirisi, anlatı teknikleri, çeviri göstergebilimi, anlam bozucu eğilimler, çeviri değerlendirmesi.

Analysis of Discursive Techniques in the Play Antony and Cleopatra by Shakespeare from Semiotics of Translation Perspective and Translation Evaluation

Öz

The purpose of this study is to determine the discursive techniques in the play Antony and Cleopatra by
Shakespeare and conduct an evaluation of Turkish translations of those contexts with discursive
techniques. To this end, the source text of the play was analyzed for discursive techniques based on
semiotics of translation model. For translation evaluation, three Turkish translations of the play by
different translators each published with a time gap of at least one decade were chosen. The analysis of
the source text yielded 30 contexts with discursive techniques. However, translation evaluation of those
30 contexts showed that there were designificative tendencies in target texts in only eight of those
contexts, with the rest 22 contexts translated into Turkish preserving the discursive techniques with no
designificative tendency. Therefore, in line with the general purpose of this study, -that is to evaluate
Turkish translations of the contexts with discursive techniques in the source text from the point of view
of semiotics of translation, only those eight contexts were included in this study. Of those eight contexts
with discursive techniques, four were produced through anticipation technique while the other four
were produced with priming technique. The results of the translation evaluation showed that in
translation of those eight contexts into Turkish, a total of ten designificative tendencies were found in
three target texts. Of those ten tendencies, five were sliding of the meaning, one was over-interpretation
of the meaning, one was alteration of the meaning, one was opposition of the meaning, one was
destruction of meaning, and finally one was wiping out of the meaning. It can be concluded from those
findings that literary translators could benefit from the steps of semiotics of translation in the
signification of the source text and have an awareness of designificative tendencies in translation.

Anahtar Kelimeler

Literary translation, discursive techniques, semiotics of translation, designificative tendencies, translation evaluation.

Kaynakça

• Genette, G. (1972). Figures III. Paris: Editions du Seuil. Gorlée, D. L. (1994). Semiotics and the problem of translation: With special reference to the semiotics of Charles S. Peirce. Amsterdam: Rodopi.
• Karantay, S. (1995). Tiyatro çevirisi: Oyun dili ve çeviri. Mehmet Rifat (Ed.). Çeviri ve çeviri kuramı üstüne söylemler içinde (s. 93-115). İstanbul: Düzlem Yayınları.
• Kourdis, E. ve Kukkonen, P. (2015). Introduction-Semiotics of translation, translation in semiotics. Punctum International Journal of Semiotics, 1(2), 5-10. Ludskanov, A. (1975). A semiotic approach to the theory of translation. Language Sciences. 35, 5-8. Nutku, Ö. (2013). Shakespeare sözlüğü. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Öztürk Kasar, S. (2001). La sémiotique subjectale et la traduction. Third International Congress – Claims, Changes and Challenges in Translation Studies Abstracts, 30 Ağustos-1 Eylül 2001. Kopenhag: European Society for Translation, Copenhagen Business School: 24-25.
• Öztürk Kasar, S. (2006). Contribution sémiotique a la quete du sens en traduction littéraire. M. Lederer (Ed.). Le sens en traduction içinde (s. 225-233). Caen: Lettres Modernes Minard.