İŞLETME ÖLÇEĞİNİN KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMAN KULLANIMINA ETKİSİ

Yıl 2025, Cilt: 21 Sayı: 2, 697 - 721, 30.06.2025

Canan Yılmaz , Tuncay Yılmaz

Öz

Teorik olarak, KOBİ'lerde kaza anında Kişisel Koruyucu Ekipman (KKD) kullanımının Büyük Ölçekli işletmelere kıyasla az olması, KKD kullanım bilgisi olan işçilerin KKD kullanım kültürünü paylaşmadığı fikrini vermektedir. Bu bağlamda, "KOBİ'lerde çalışanlar, büyük ölçekli işletmelerde çalışanlara kıyasla neden KKD'yi yeterince kullanmıyor?" sorusu akla gelmektedir. Çalışma; işletme ölçeğinin KKD kullanım kültürüne etkisini belirleyerek çözüm önerileri üretmeyi amaçlamaktadır. Kartopu örnekleme yöntemiyle belirlenen kriterlere göre 20 iş güvenliği uzmanı ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılarak verilere ulaşılmıştır. Elde edilen verilere içerik analizleri yapılmasının ardından nitel veri analiz programı MAXQDA ile görselleştirilmiştir. Analiz sonucunda, işletme ölçeğinin KKD kullanım kültürünü etkilediği sonucuna varılmıştır. KOBİ'lerde KKD kullanım kültürünün yapılandırılması için KKD kullanımına ve dolayısıyla İSG uygulamalarına temel bakış açısının yapılandırılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

İKY , Kişisel Koruyucu Ekipman Kullanım Kültürü , İş Sağlığı ve Güvenliği , Güvenlik Kültürü , KOBİ’ler

THE EFFECT OF BUSINESS SCALE ON PERSONAL PROTECTIVE EQUIPMENT USE CULTURE

Öz

Theoretically, the lower use of Personal Protective Equipment (PPE) in Small and Medium-sized Enterprises (SMEs) compared to large-scale enterprises suggests that workers with knowledge of PPE usage do not share the culture of PPE usage. In this context, the question arises: "Why do employees in SMEs not use PPE as effectively as employees in large-scale enterprises?" This study aims to determine the impact of enterprise size on PPE usage culture and to propose solutions. Data was collected through semi-structured interviews with 20 occupational safety experts, selected according to the criteria using the snowball sampling method. After the data was obtained, content analysis was conducted and visualized using the qualitative data analysis program MAXQDA. The study concluded that the size of the enterprise affects the culture of PPE usage. To structure the PPE usage culture in SMEs, it is necessary to reframe the fundamental perspective on PPE usage and, consequently, on occupational health and safety (OHS) practices.

Anahtar Kelimeler

: HRM , Personal Protective Equipment Usage Culture , Occupational Health and Safety , Safety Culture , SME

Kaynakça

• Alper, A., & Arslandere, M. (2016). KOBİ’lerde işçi sağlığı ve iş güvenliği ve Hyundai yetkili servisinde örnek uygulama. Uluslararası Katılımlı 16. Üretim Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Kitabı, İstanbul, 955-959.
• Aybek, A., Aslan, S., & Korlaelçi, M. (2001). Kahramanmaraş ilinde tarım alet ve makinaları imalatı yapan işletmelerin profili ve beklentileri. Fen ve Mühendislik Dergisi, 4(2), 181-195.
• Bayyurt, D., & Ekşi, A. (2021). Karayolları sektörü iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarında risk ve güvenlik kültürü etkisinin değerlendirilmesi. HOD, 6(1), 83-98.
• Çalışkan, H. (2017). Sağlık hizmetlerinde kişisel koruyucu ekipman kullanma davranışını etkileyen faktörler. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 20(3), 313-328.
• Çelik, G., & Temel, C. D. (2018). İnşaat sektöründe kişisel koruyucu donanım kullanımında ödül-ceza uygulamaları. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 33(4), 197-202.
• Çetin, S., & Beğik, V. (2021). İş sağlığı ve güvenliği’nde sürdürülebilir kişisel koruyucu donanım politikalarının uygulanması. UMAGD, 13(1), 202-211.
• Cohen, A. (2021). Exploring safety culture in small and medium-sized enterprises: Challenges and opportunities. Journal of Occupational Health, 63(1), 45-55.
• Cox S., & Flin, R. (1998). Safety culture: Philosopher’s stone or man of straw? Work and Stress, 12(3), 189-201.
• Demirbilek, T., & Çakır, Ö. (2008). Kişisel koruyucu donanımı etkileyen bireysel ve örgütsel değişkenler. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(2), 173-192.
• Engin, T. (2014). 6331 sayılı kanun çerçevesinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Fabiano, B., Curro, F., & Pastorino, R. (2004). A study of the relationship between occupational ınjuries and firm size and type in the Italian Industry. Safety Science, 42, 587-600.
• Garrigou, A., Laurent, C., Berthet, A., Colosio, C., Jas, N., Daubas-Letourneux, V., Jackson-Filho, J., Jouzel, N.,
• Samuel, O., Baldi, I., Lebailly, P., Galey, L., Goutille, F., & Judon, N. (2020). Critical review of the role of PPE in the prevention of risks related to agricultural pesticide use. Safety Science, 123, 1-24. DOI: 10.1016/j.ssci.2019.104527
• Gökbayrak, Ş. (2014). Küçük ve orta ölçekli işletmelerde risk gruplarına yönelik sosyal politikalar. Retrieved from: http://www.isguvenligi.net/kucuk-ve-orta-olcekli-isletmelerde-riskgruplarına-yonelik-sosyal-politikalar/ Accessed 14.09.2022.
• Gurses, A., & Rantanen, J. (2020). The state of safety culture in SMEs: Current practices and future directions. Safety Science, 128, 104-119.
• Haskioğlu, F. (2019). Mikro ve küçük ölçekli işletmelerde çalışanların çalışma koşulları. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 15.09.2022
• Havold, J. I., & Nesset, E. (2009). From safety culture to safety orientation: Validation and simplification of a safety orientation scale using a sample of seafarers working for norwegian ship owners. Safety Science, 47, 305-326.
• IAEA. (2002). Safety culture in nuclear installations: Guıdance for use in the enhancement of safety culture. Retrieved from: http://wwwpub.iaea.org/MTCD/publications/PDF/te_1329_web.PDF. Accessed 02.09.2023.
• IAEA. (1991). Safety culture, international safety advisory group. Safety Series 75-INSAG-4. Vienna: IAEA.
• Kahya, E., Ulutaş, B., & Özkan, F. (2019). Metal endüstrisinde kişisel koruyucu donanım kullanımının analizi. S.Ü. Mühendislik, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7(2), 420-433.
• Kian, M. (2021). Personal protective equipment usage in SMEs: An assessment of the barriers to compliance. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(2), 651.
• Lin, S., Tang, W. J., Miao, J. Y., Wang, Z. M., &Wang, P. X. (2008). Safety climate measurement at workplace in China: A validity and reliability assessment. Safety Science, 46, 1037-1046.
• MacFalane, E.,Chapman, A., Benke, G., Meaklim, J., Sim, M., & MacNeil, J. (2008). Training and other predictors of personal protective equipment use in Australian grain farmers using pesticides. Occup Environ Med. 65, 141-146.
• McVittie, D., Banikin, H., & Brocklebank, W. (1997). The effects of firm size on ınjury frequency in construction. Safety Science, 27(1), 19-23.
• Muniz, B. F., Peon, J. M. M., &Ordas, C. J. V. (2007). Safety culture: Analysis of the causal relationships between its key dimensions. Journal of Safety Research, 38, 627-641.
• Neal, A., Griffin, M. A., & Hart, P. M. (2000). The impact of organizational climate onsafety climate and individual behavior. Safety Science, 34, 99-109.
• Öçal, M., & Çiçek, Ö. (2017). Türkiye ve Avrupa Birliği’nde iş kazası verilerinin karşılaştırmalı analizi. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 6(16), 616-637.
• Patel, S. (2020). Implementing safety in SMEs: A review of practices and challenges. Journal of Safety Research, 73, 95-104.
• Punch, K. (2016). Sosyal araştırmalara giriş. (D. Bayrak, H. B. Arslan, & Z. Akyüz, Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi. Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği (2019). T.C. Resmî Gazete, 30761, 1 Mayıs 2019.
• Saks, M., (2021). Factors influencing safe behavior in SMEs: The role of organizational culture and training. Journal of Safety Research, 78, 25-34.
• Singh, R., (2021). Safety practices in small and medium-sized enterprises: A comparative study. International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, 27(4), 425-437.
• Unnikrishnan, S., Iqbal, R., Singh, A., & Nimkar, I. M. (2015). Safety management practices in small and medium enterprises in India. Safety and Health at Work, 6, 46-55.
• Uysal, B., Özçifçi, A., & Kurt, Ş. (2005). Analysis of ındustrial accidents occurred in small and medium-sized furniture manufacturing firms in Turkey. G.Ü. Fen Bilimleri Dergisi, 18(3), 439- 451.
• Wentz, C. A. (1998). Safety, health, and environmental protection. McGraw-Hill Companies, Boston.
• Yaşar, M., & Saraçoğlu, T. (2021). Balıkesir ilinde tarım makinaları sanayi çalışanlarının iş güvenliği ve ergonomi algılarının değerlendirilmesi. Tarım Makinaları Bilimi Dergisi, 17(1), 1-13.