AKTİF SÖZCÜK DAĞARCIĞININ GELİŞTİRİLMESİNDE SÖZLÜK OKUMA ÇALIŞMALARI VE ÖNEMİ

Yıl 2021, , 112 - 130, 30.06.2021

Ali Göçer , Soner Garip

https://doi.org/10.32570/ijofe.949218

Cited By: 1

Öz

Sözlükler, bireylerin sözcük dağarcığının zenginleştirilmesinde çok eski dönemlerden beri kullanılan kaynaklardır. Sözlükler, Türkçe dersi metin işleme sürecinde ihtiyaç halinde kullanılmaktadır. Bu çalışmanın amacı ortaokul öğrencilerini sözlükle tanıştırarak sözlüklerin kullanımıyla ilgili farkındalık oluşturmaktır. Bu amaçla Türkçe dersi serbest okuma saatinde ortaokul dördüncü sınıf öğrencileriyle sözlük okuma etkinliği gerçekleştirilmiştir. Yapılan sözlük okuma etkinliklerinde öğrencilerin sözlüklerin dünyasında kısa da olsa bir gezintiye çıkmaları ve bu yolla yeni sözcükler öğrenerek sözcük dağarcıklarını geliştirmeleri hedeflenmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemi durum çalışması deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu kolay ulaşılabilir durum örneklemesi yoluyla belirlenen on dokuz ortaokul dördüncü sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Çalışmada veriler gözlem, görüşme ve doküman inceleme yoluyla elde edilerek içerik analizine tabi tutulmuştur. Çalışmanın sonunda sözlük okuma saatinin öğrencilerin sözcük dağarcığını, konuşma ve yazma becerilerini geliştirdiği, anlama ve anlatma becerilerini desteklediği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca sözlük okuma saati uygulamasının öğretici, eğlendirici ve istek uyandırıcı bir çalışma olduğu sonucu elde edilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular ışığında çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sözcük, Sözlük, Sözcük Dağarcığı, Sözlük Okuma

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. (2010). Sözcük bilimi ve sözlükçülük. Türk Dili, 698, 162-169.
• Ayverdi, İ. (2011). Misalli büyük Türkçe sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Balaban, A. (2014). Sözlükler okunur mu? sözlüklere bakılır mı?. The Journal of Academic Social Science Studies, 24, 237-250.
• Baskın, S. (2018). Dil bilgisi öğretirken neden sözlüklere başvurmalıyız. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 21 (1), 30-40.
• Bingöl, Z. (2006). Sözlük ve sözlükçülük üzerine bir araştırma. Akademik Bakış Dergisi, 9, 197-207.
• Boz, E. (2014). Teknolojinin kör(ük)lediği bir alışkanlık “sözlük okuma”. Türk Dili, 80-81. Boz, E., Demirtaş, A. A. (2011). Türkçe öğretmenlerinin okul sözlüğü kullanma konusundaki tutum ve davranışları. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 3, 65-134.
• Creswell, J. W. (2014). Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları-araştırma deseni (4. Baskıdan çeviri). [Çev. Selçuk Beşir Demir (Ed.)] Ankara: Eğiten Kitap.
• Demir, C. (2006). Türkçe/edebiyat eğitimi ve kişisel kelime serveti. Milli Eğitim Dergisi, 34, 1-24.
• Dilidüzgün, Ş. (2014). Türkçe öğretiminde sözcük öğretme yöntemlerinin yeterliliği. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (17), 233-258.
• Doğan, D. M. (1981). Doğan büyük Türkçe sözlük. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Elbi̇r, B., Yıldız, H. (2013). Türkçe öğretiminde sözlük kullanımı ve sözlükçülük. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 249-268.
• Eminoğlu, E. (2010). Türk Dilinin Sözlükleri ve Sözlükçülük Kaynakçası. Sivas: Asitan Yayıncılık.
• Erdem, C. (2017). Lise öğrencilerinin sözcük kazanımında sözlük kullanım eğilimlerinin etkisi. GEFAD, 37 (1), 119-150.
• Güleryüz, H. (2002). Yaratıcı çocuk edebiyatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Gülseren, C. ve Batur Z. (2009). Sözlüklerin niteliği ve işlevsel özelliği bağlamında sözlük okuma alışkanlığının anadili becerilerine etkisi üzerine kuramsal bir yaklaşım. Turkish Studies, 4 (4), 135-147.
• Gür, T. (2014). Bağlam temelli öğretimin ilkokul üçüncü sınıf öğrencilerine kelime öğretiminde kullanılması. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, 242-253.
• Göçer, A. (2009). Türkçe eğitiminde öğrencilerin söz varlığını geliştirme etkinlikleri ve sözlük kullanımı. Turkish Studies, 4 (4), 1025-1055.
• Göçer, A. (2015). Türkçe dersi metin işleme sürecinde bağlam temelli sözcük öğretimi ve etkin sözcük dağarcığı oluşturmadaki işlevi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3 (1), 48-63.
• Göçer, A. (2016). Türkçe öğretmenleri ve öğretmen adaylarının ‘sözlük bilgisi ve sözcük öğretimine yönelik yeterlikleri. Milli Eğitim Dergisi, 210, 373-390.
• Göçer, A. ve Karadağ, B. F. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde öğrencilerin söz varlığının sözlük okuma yoluyla geliştirilmesi. 6. Uluslararası Multidisipliner Çalışmaları Kongresi (35-41). Gaziantep, Türkiye.
• Güneş, F. (2017). Okuma ve sınırsız öğrenme. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi, 2 (1), 1-20.
• İbe Akcan, P. (2012). Türkçe öğretiminde sözlük kullanımı: Türkçe çalışma kitaplarında sözlüğe gönderen alıştırmalar. M. Aksan, ve Y. Aksan (Haz.) içinde, Türkçe öğretiminde güncel çalışmalar (s.93-102). Ankara: Şafak.
• Kahraman, M. (2016). Sözlük bilim kuram, ilke ve yöntemler üzerine. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5 (8), 3288-3312.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kuşçu, E. (2017). Sözcük öğretimi üzerine değerlendirmeler ve Fransa ulusal bilimsel araştırma merkezi’nin (cnrs) görsel-anlambilimsel yorumu. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 6 (2), 287-303.
• Lüle Mert, E. (2013). İlköğretim Türkçe programı ile Türkçe çalışma kitaplarındaki kazanım ve etkinliklerin sözcük öğretimi açısından değerlendirilmesi. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2 (5), 13-31.
• Maden S. ve A. Maden (2018). Türkçe öğretmeni adaylarının elektronik sözlük ve yazım kılavuzu kullanma alışkanlıkları. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (2), 377-396.
• Maden, S., Demi̇r, R. (2019). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programlarında sözlük kullanma alışkanlığı kazandırmaya dair tespitler. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (2) , 419-436.
• Maden, A. (2020). İlkokul Türkçe ders kitaplarının söz varlığını zenginleştirme açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (76) , 1631-1650.
• MEB. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (Çev. Selahattin Turan). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Okur, A. (2011). İlköğretim Türkçe sözlükleri üzerine. Turkish Studies, 6 (1), 1567 - 1583.
• Türk Dil Kurumu (2005). Büyük Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Uysal, İ. N. (2018). Sözlük biliminde tanıklama ve Salâh Birsel’in Türkçe sözlüke tanık olarak katkıları. Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (22), 109-122.
• Üçok, N. (1947). Genel Dilbilim (Lengüistik). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil, Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Vardar, B. (2002), Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü, (1. Baskı) İstanbul: Multilingual.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yaman, Y. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin sözlük kullanma alışkanlıkları üzerine bir değerlendirme. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 735-751.
• Yin, R. K. (2009). Case study research- design and methods (4th Edition). California: SAGE Publications.