Okul Yöneticilerinin Kayırmacılık Davranışlarının İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 58 - 74, 19.12.2025

Hüseyin Aslan , Aysun Sancak

Öz

Araştırma, okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışlarını çeşitli değişkenlere göre incelemek amacıyla yapılmıştır. Bu çalışmada yöntem olarak tarama modeli kullanılmıştır. Bu çalışmanın evrenini, 2019-2020 eğitim öğretim yılında İstanbul ili Beşiktaş ve Kağıthane ilçesinde görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini; 2019-2020 eğitim öğretim yılında İstanbul ili Beşiktaş ve Kağıthane ilçesinde bulunan ilkokul ve ortaokullarda çalışan toplam 543 öğretmen oluşturmaktadır. Bu çalışmanın verileri Okul Yönetiminde Kayırmacılık Ölçeği ile toplanmıştır. Çalışmanın analizleri SPSS programı ile gerçekleştirilmiştir. Veriler analizinde frekans, yüzde, aritmetik ortalama ve standart sapma gibi değerler incelenmiştir. Ayrıca verilerin analizinde t-testi, ANOVA testi ve Scheffe testleri kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenler, okul yöneticilerinin okulu yönetme süreçlerinde okul yöneticilerinin düşük düzeyde kayırmacılık yaptığını belirtmişlerdir. Demografik değişkenler bakımından ise öğretmenlerin okul yöneticilerinin kayırmacılık yapma durumuna ilişkin algılarında cinsiyet, medeni durum, görev yapılan kurum değişkenlerine göre anlamlı bir fark bulunmamıştır. Başka bir ifade ile bu değişkenler bakımından okul müdürünün kayırmacılık yaptığına ilişkin algıları birbirine benzer şekildedir. Lisansüstü eğitim mezunu olan öğretmenlerin yöneticilerinin kayırmacılık davranışlarına ilişkin görüşleri ile lisans mezunu öğretmenlerden anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Aynı okulda çalışılan süre bakımından ise kıdemi 1-5 yıl öğretmenlerin kayırmacılık algıları, kıdemi 16-20 yıl arasında olan öğretmenlerden anlamlı düzeyde daha yüksek bulunmuştur. Başka bir ifade ile aynı okulda daha kısa süreli çalışan öğretmenler aynı okulda uzun süre çalışan öğretmenlere göre okul yöneticilerinin daha fazla kayırmacılık yaptıklarını belirtmişlerdir. Mesleki kıdemi 1-5 yıl olan öğretmenlerin kayırmacılık algıları mesleki kıdemi 21-25 yıl arasında olan öğretmenlerden anlamlı düzeyde daha yüksek düzeyde olduğu görülmüştür. Gerek okulda çalışma süreleri gerekse toplam kıdemleri bakımından daha az süreli çalışanlar ve daha az kıdemi olan öğretmenler okul yöneticilerinin daha fazla kayırmacılık yaptıklarına ilişkin görüşlerini ifade etmişlerdir. Bu kapsamda öneri olarak daha kıdemi az olan ve aynı okulda daha az çalışan öğretmenlere karşı neden okul yöneticilerinin daha kayırmacı davrandıklarının nedenlerine ilişkin karma bir araştırma yapılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

okul müdürü , öğretmen , kayırmacılık , örgüt

An Examination of School Administrators’ Favoritism Behavior

Öz

The research was conducted to examine school administrators’ favoritism behaviors in terms of various variables. A survey model was used as the research method. The population of the study consisted of teachers working in the Beşiktaş and Kağıthane districts of Istanbul during the 2019–2020 academic year. The sample of the study included a total of 543 teachers employed in primary and secondary schools located in these districts during the same academic year. The data of the study were collected using the “Favoritism in School Administration Scale.” Data analyses were carried out using the SPSS program. In the analysis of the data, frequency, percentage, arithmetic mean, and standard deviation values were examined. In addition, t-test, ANOVA, and Scheffe tests were used in the data analysis process.

According to the research findings, teachers stated that school administrators engaged in favoritism at a low level during school management processes. In terms of demographic variables, no significant difference was found in teachers’ perceptions of administrators’ favoritism based on gender, marital status, or type of institution. In other words, teachers’ perceptions of favoritism did not differ significantly across these variables. However, teachers with a graduate degree reported significantly higher levels of perceived favoritism compared to those with only an undergraduate degree. With respect to length of service in the same school, teachers with 1–5 years of tenure perceived favoritism at significantly higher levels than those with 16–20 years of tenure. In other words, teachers who had worked in the same school for a shorter period believed that school administrators engaged in more favoritism compared to teachers who had longer tenure in the same school. Furthermore, teachers with 1–5 years of professional experience perceived favoritism at a significantly higher level than those with 21–25 years of experience. In terms of both duration at the school and overall seniority, teachers with less experience expressed stronger perceptions that administrators engaged in favoritism. Based on these results, it is recommended that a mixed-methods study be conducted to explore the reasons why school administrators may exhibit more favoritism toward less experienced teachers or those who have worked in the school for a shorter period.

Anahtar Kelimeler

School principal , teacher , favoritism , organization

Kaynakça

• Ak, M., ve Sezer, Ö. (2018). Kamu personel sisteminde çalışanların görevde yükselmesinde kayırmacılık sorunu. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (Geybulla Ramazanoğlu Özel Sayısı), 23, 739-757.
• Akal, M. (1999). Öngörü tekniklerinin doğruluk kıyaslaması. Basit ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,17(2),1-16.
• Araslı, H., Bavik, A. ve Ekiz, E. H. (2006). The effects of nepotism on human resource management The case of three, four and five star hotels in Northern Cyprus. International Journal of Sociology and Social Policy, 26(7/8), 295 -308.
• Argon, T. (2016). Öğretmen görüşlerine göre ilkokullarda yöneticilerin kayırmacılık davranışları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 233-250.
• Aslan, M. (2022). Okul yönetiminde kayırmacı davranışların okulöncesi öğretmenlerin motivasyonları üzerindeki etkisi: Diyarbakır ili örneği. Yüksek Lisans Tezi. Siirt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Siirt.
• Aslan, İ. ve Çınar, O. (2010). Bir aile şirketinin kurumsallaşması: yeniden yapılandırma ve varislerin yönetime hazırlanması süreci. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), 89-97.
• Aydın, Y. (2016). Örgütsel sessizliğin okul yönetiminde kayırmacılık ve öğretmenlerin öz yeterlilik algısı ile ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 22(2), 165-192.
• Biber, M. (2016). Kanunun etik çıkmazı: kayırmacılık. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Bramoulle, Y. ve Goyal, S. (2016). Favoritism. Journal of Development Economics, 122, 16-27.
• Bursalıoğlu, Z. (2013). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Bursalıoğlu, Z. (2019). Eğitim yönetiminde teori ve uygulama. Ankara: Pegem Akademi.
• Büte, M. (2011). Kayırmacılığın çalışanlar üzerine etkileri ile insan kaynakları uygulamaları ilişkisi: türk kamu bankalarına yönelik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 383-404.
• Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: istatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel F. (2022). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. (32. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çakır, M. (2014). Bürokrasi ve suç olgusu. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (3), 18-24.
• Can, A. (2003). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Yayınevi.
• Cesur, A. (2019). Okul yönetiminde kayırmacılık ve örgütsel adalet arasındaki ilişki (Afyonkarahisar ili örneği). Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• Çetinkaya, A. Ş. ve Tanış, Z. S. (2017). Örgütlerde kayırmacılığın iş yükü algısına etkisi: konya kamu kurumları araştırması. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (16. Uik Özel Sayısı), 607-618.
• Demirbilek, N. (2018). Okul müdürlerinin kayırmacı davranışlarının öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile müdüre güvene etkisi. Yüksek Lisans Tezi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Demirtaş, H. ve Demirbilek, N. (2019). Okul müdürlerinin kayırmacı davranışlarının öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile müdüre güvene etkisi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), 111-142.
• Erdem, M. ve Meriç, E. (2012). Okul Yönetiminde Kayırmacılığa İlişkin Ölçek Geliştirme Çalışması. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(2), 141–154.
• Geçer, A. (2015). Liselerde çalışan öğretmenlerin kayırmacılık ve örgütsel destek algısı (Muğla ili örneği). Yüksek Lisans Tezi. Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Muğla.
• Güner, N. (2019). Okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin yaşam doyumu arasındaki ilişki (Diyarbakır ili örneği). Yüksek Lisans Tezi. Dicle Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Diyarbakır.
• Güneş, A. (2021). Okul yöneticilerinin kayırmacı ile öğretmen motivasyonu arasındaki ilişki (Adıyaman ili örneği). Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kahramanmaraş.
• Gülay, S. S., (2018). Öğretmenlerin kayırmacılık algıları ile örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Recep Tayip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rize.
• Kahraman, Ü. (2020). Okul müdürlerinin kayırmacılık davranışları. Uşak Üniversitesi, Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(3), 90-106.
• Kahveci G.,vd. (2019). Ortaöğretim öğretmenlerinin kayırmacılık algıları ile psikolojik sermaye düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 50, 167-192.
• Karademir, M. (2016). Ortaokul öğretmenlerinin okul yönetiminde kayırmacılık algıları ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkinin incelenmesi: İstanbul ili Pendik ilçesi örneği. Yüksek Lisans Tezi. Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Keskin, A. (2018). Okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Kolukırık, L. (2019). Okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışlarına ilişkin öğretmen algıları (Ankara ili Altındağ ilçesi örneği). Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Meriç, E. (2012). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre okul yönetiminde kayırmacılık. Yüksek Lisans Tezi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Meriç, E. ve Erdem, M. (2011). Okul yönetiminde kayırmacılığa ilişkin ölçek geliştirme çalışması. 10. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu (5-7 Mayıs 2011), (s. 866-870). Cumhuriyet Üniversitesi Rektörlüğü. Sivas.
• Meriç, E. ve Erdem, M. (2013). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre okul yönetiminde kayırmacılık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3(3), 467-498.
• Özdemir, İ. H. (2019). Okul yönetimindeki kayırmacılığın örgütsel güven ve örgütsel bağlılık ile olan ilişkisinin öğretmen algılarına göre incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Samsun.
• Özer, N. ve Çağlayan, Z. A. (2016). Öğretmenlerin müdürlerine duydukları güven ve kronizm algıları arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(5), 16-27.
• Özkanan, A. ve Erdem, R. (2014). Yönetimde kayırmacı uygulamalar: kavramsal bir çerçeve. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 179-206.
• Özsemerci, K. (2003). Türk kamu yönetiminde yolsuzluklar, nedenleri, zararları ve çözüm önerileri. Sayıştay Yazı İşleri Müdürlüğü Araştırma/İnceleme/Çeviri Dizisi:27.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. Ed. M. Bütün ve S. B Demir). Ankara: Pegem Akademi.
• Pelletier, K. L. ve Bligh, M. C. (2008). The aftermath of organizational corruption: Employee attributions and emotional reactions. Journal of Business Ethics, (80), 823-844.
• Polat, R. (2013). Ortaöğretim kurumlarında kronizm algısının örgütsel güven üzerindeki etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Polat, G. (2012). Örgütlerde nepotizmin örgütsel adalet algısı ile ilişkisinin tespitine yönelik bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kütahya.
• Saraç, Ö. ve Batman, O. (2021). Kronizm ve motivasyon algılarının yöneticiler tarafından değerlendirilmesi: Otel işletmelerinde nitel bir araştırma. Turizm Akademik Dergisi, 8(1), 77-95.
• Savaş, Y. (2015). Nepotizmin yenilik ve yetenek yönetimi üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Aksaray.
• Sezici, E. ve Yıldız, B. (2017). Algılanan örgütsel kronizmin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisinde istihdam edilebilirlik algısının aracı rolü. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 56-74.
• Turhan, M. ve Erol, Y. C. (2019). Öğretmen görüşlerine göre eğitim örgütlerinde kronizm, sessizlik ve sinizm arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.
• T.D.K (2019). Türk dil kurumu sözlükleri. Ankara.
• Uysal, Ş. (2022). İlkokul öğretmenlerinin algılarına göre okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Kültür Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. İstanbul.
• Yazıcı, M. ve Can, S. (2020). Etik problem olarak kurumlarda örgütsel kayırmacılık. Academic Review of Humanities and Social Sciences, 3(2), 212-244.
• Yıldırım, M. (2013). Kamu yönetiminin kadim paradoksu: nepotizm ve meritokrasi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 354-380.