OKUL YÖNETİCİLERİNİN ÖĞRETMENLERE YÖNELİK CİNSİYETÇİLİK DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 12 - 25

Betül Karaca Karadeniz , Soner Polat

Öz

Bu araştırma, okul yöneticilerinin öğretmenlere yönelik cinsiyetçilik davranışlarını incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma nitel araştırma desenlerinden biri olan fenomenolojik desende gerçekleştirilmiştir. Katılımcılar Kocaeli ili İzmit ilçesindeki devlet okullarında görev yapan öğretmenler arasından amaçlı örneklem tekniklerinden maksimim çeşitlilik tekniği ile seçilmiştir. Veriler, yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla toplanmış ve betimsel analiz tekniği ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda okul yöneticilerinin kimi zaman kadın öğretmenlere karşı düşmanca cinsiyetçilik davranışları sergiledikleri ortaya çıkmıştır. Bu davranışların nedenleri arasında erkek okul yöneticilerinin kadınlar hakkındaki küçümseyici düşünceleri ve kadının çalışmaması, erkeklere hizmet etmesi gerektiği gibi zihni düşünceleri olduğu anlaşılmıştır. Okul yöneticileri erkek öğretmenlere daha korumacı cinsiyetçilik davranışlar sergilendiği tespit edilmiştir. Okul yöneticilerinin, erkek öğretmenleri kendilerine daha yakın hissetmeleri sebebiyle okul ile ilgili birçok konuda erkek öğretmenlere daha rahat işlerin verilmesi sağlanmıştır. Kadın öğretmenlere korumacı cinsiyetçilik davranışı gösterilmesinin sebebi ise genelde kadın öğretmenlerin anne olmalarıdır. Bu davranışın sebepleri arasında aile yapısı, anne-çocuk arası ilişkinin sağlam olması gerektiği bilinci gibi konular gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cinsiyetçilik, Cinsiyetçilik Davranışları, Düşmanca Cinsiyetçilik, Korumacı Cinsiyetçilik, Okul Yöneticileri

Kaynakça

• Akmeşe, Z., & Deniz, K. (2015). Kadına yönelik cinsiyetçi söylemin internet haber portallarında yer alma biçimleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 311-326.
• Alptekin, D. (2014). Çelişik duygularda toplumsal cinsiyet ayrımcılığı sorgusu: Üniversite gençliğinin cinsiyet algısına dair bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32), 203-211.
• Altunay, E. & Başak, E. (2022). The role of educational policies affecting teachers’ assumptions for proffesional function of teaching, Inonu University Journal of the Faculty of Education, 23(2), 827-850.
• Asan, H. T. (2010). Ders kitaplarında cinsiyetçilik ve öğretmenlerin cinsiyetçilik algılarının saptanması. Fe Dergi, 2(2), 65-74.
• Ayhan, H. (2015). Cinsel tacize ilişkin tutumları yordayan faktörler: Çelişik duygulu cinsiyetçilik, kontrol odağı ve empati [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Haliç Üniversitesi.
• Barreto, M., & Ellemers, N. (2005). The burden of benevolent sexism: How it contributes to the maintenance of gender inequalities. European journal of social psychology, 35(5), 633-642.
• Bayrakcı, O. (2020). İşsizliğin birey ve aile üzerinde etkisinin ataerkillik bağlamında incelenmesi. Toplumsal Politika Dergisi, 1(2), 167-178.
• Berktay, F. (2000). Tek tanrılı dinler karşısında kadın. İstanbul: Metis Yayınları.
• Boylu, A. A., Ayan, H., & Bilgin, İ. (2016). Toplumsal cinsiyet ve ev teknolojilerinin kullanımına etkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(4), 955-965.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri (29.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Caner, E. (2004). Kutsal fahişeden bakire meryem’e toprak ve kadın. İstanbul: Su Yayınları.
• Cengiz, A. A., & Özdemir, A. (2020). Kadın yöneticilere yönelik tutumların oluşumunda çelişik duygulu cinsiyetçilik ve narsisizmin etkisi. Çalışma ve Toplum, 67(4). 2123-2144.
• Connelly, K., & Heesacker, M. (2012). Why is benevolent sexism appealing? Associations with system justification and life satisfaction. Psychology of women Quarterly, 36(4), 432-443.
• Creswell, J. W. & Clark, V. L. P. (2016). Designing and conducting mixed methods research. New York: Sage. Dökmen, Z. Y., (2004). Toplumsal cinsiyet. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Ekiz, D. (2009), Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Erbek, D., & Çoğaltay, N. (2022). Öğretmenlerin toplumsal cinsiyet algıları ve kadın yöneticilere karşı tutumları arasındaki ilişki. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(45), 1257-1283. doi: 10.46928/iticusbe.1121285
• Glick, P., & Fiske, S. T. (2018). The ambivalent sexism inventory: Differentiating hostile and benevolent sexism. In Social cognition (pp. 116-160). Routledge.
• Göksoy, S., & Argon, T. (2014). Debilitating and invigorating stress sources for teachers at schools. Journal of Teacher Education and Educators, 3(2), 245-271.
• Grix, J. (2010). The foundations of research. London: Palgrave Macmillan.
• Kanat, M. A. (2023). Okul öncesi eğitim kurumlarında çatışma nedenleri ve çözüm önerilerine ilişkin öğretmen görüşleri. ISPEC International Journal of Social Sciences & Humanities, 7(3), 670-682.
• Kılıçarslan, Ö. Ö. (2018). Okul müdürlerinin algılarına göre öğretmenlerin sosyal kaytarma davranışları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Kırçan, E., & Bostancı, A. B. (2012). Conflict management strategies that administrators at primary schools use at managing conflict. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(24), 45-62.
• Kilianski, S. E., & Rudman, L. A. (1998). Wanting it both ways: Do women approve of benevolent sexism?. Sex roles, 39(5), 333-352.
• Kirman, M.A. (2004). Din sosyolojisi terimleri sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Kontaş, Z. & Özen, F. (2024). Toplumsal cinsiyet algısının kadın yöneticilere karşı tutumlara etkisi: Eğitim örgütleri örneği. Uluslararası Eğitime Özgün Bakış Dergisi, 2(1), 35-62, doi: 10.5281/zenodo.10611526
• Malik, D. (2017). Evli bireylerin değer yönelimlerinin cinsiyetçilik düzeylerinin evlilik uyumlarına etkisi [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi).
• Marshall, C., (1999). Sosyoloji sözlüğü. İstanbul: Bilim Sanat Yayınları.
• Noble, H., & Smith, J. (2015). Issues of validity and reliability in qualitative research. Evidence-based nursing, 18(2), 34-35.
• Sakallı, N. (2021). Kadınların cinsiyetçiliğe tepkileri: Meşrulaştırma, kendini suskunlaştırma, yüzleşme ve kolektif hareket. Türk Psikoloji Yazıları, 24(47), 115-135.
• Sancar, S. and Bulut, A. (2006). Turkey: Country gender profile, directory of women studies center. Ankara University.
• Sayılan, F. (2012). Toplumsal cinsiyet ve eğitim. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Uğurlu Sakallı, N. (2002). Çelişik duygulu cinsiyetçilik ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 47-58.
• Uğurlu Sakallı, N. (2003). Cinsiyetçilik: Kadınlara ve erkeklere ilişkin tutumlar ve çelişik duygulu cinsiyetçilik kuramı. Türk Psikoloji Yazıları, 6(11-12), 1 - 20.
• Üzümçeker, E., & Akfırat, S. (2018). Kadın cinayetlerine yönelik atıfların cinsiyet grubuyla özdeşleşme, çelişik duygulu cinsiyetçilik ve siyasi ideolojilerle ilişkisi. Psikoloji Çalışmaları, 38(1), 1-32.
• Yağmurcu, Y. (2015). Nesneleştirme kuramı, sistemi meşrulaştırma kuramı ve çelişik duygulu cinsiyetçilik perspektiflerinden kendini nesneleştirmenin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2018) Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, S. (2018). Toplumsal cinsiyet rollerinin günlük hayattaki yansımaları: Çorum/Alaca örneği. İmgelem, 2(2), 59-79.